قازاق رۋحانياتىندا اباي دانالىقتىڭ، جاڭاشىلدىقتىڭ جيناق وبرازى رەتىندە دارىپتەلسە، ماعجان جۇماباەۆ كەرىسىنشە سارى ۋايىمنىڭ، ەسكىلىكتى ساعىنۋدىڭ سيمۆولى ىسپەتتى باعالىنىپ كەلدى. سەزىمتال اقىننىڭ ءوز ولەڭىندە «ءاز جانىبەك سەندەر بولىڭدار، مەن اسان بولىپ وتەيىن»، دەپ قايعى ءپىرى اسان مەن قايدا بارسا الدىنان قازۋلى كور شىعاتىن قورقىت بەينەسىنە قايتادان جان كىرگىزۋى - سول ناۋبەت زاماننىڭ مۇشكىل ءحالىن تەرەڭ تۇيسىنۋدەن تۋعان ادەبي تاڭداۋى ەدى.

اسان قايعىدان تارتىپ ابايعا دەيىنگى دالا ويشىلدارى مۇنداي كوركەمدىك ورامدى ءجيى قولدانعان. اسان قايعىنىڭ «قيلى-قيلى زامان بولار، قاراعاي باسىن شورتان شالار»، دەگەن تەرەڭ ماعىنالى تىركەسىن بۇحار جىراۋدىڭ ولەڭمەن تارقاتىپ، ءتۇسىندىرۋى سونى اڭعارتادى.

ماعجان جاسامپازدىعىنىڭ ساكەن سەيفۋلين، ءسابيت مۇقانوۆ قاتارلى زامانداستارىنان ومىرشەڭ بولۋىنىڭ سىرى دا وسى ءداۋىر شىندىعىن تەرەڭ پايىمداي ءبىلۋى مەن ورامدى، كەستەلى جەتكىزۋىندە جاتىر. اقتان دا، قىزىلدان دا كۇتكەن ءۇمىتى اقتالماعان الاش زيالىسىنىڭ قامىعىڭقى كوڭىل اۋانىن زاماننىڭ ىعىنا جىعىلعان كوز كورگەندەرى مەن ادەبي ورتا بايانسىز ماحابباتتان تۋعان وتكىنشى سەزىم ازابىنا تەلىدى. كوركەمدىك ءستيلىن سيمۆوليزمگە بالادى.

ماعجانعا ءبىر جاقتى كوزقاراستىڭ ورنىعۋى قىزىل يدەيالوگيانىڭ ىقپالىنان ەكەنى بەلگىلى. قاتاڭ تسەنزۋرا ماعجاننىڭ ولەڭدەرىنەن كورنەكى كورىنىس تاپقان ءولىم شاقىرعان كۇيرەڭكى كۇيدى اشكەرەلەۋگە ەركىندىك بەرگەنىمەن، ونىڭ جارقىن جاعىن، ناقتىلاپ ايتقاندا، تۇركىشىلدىكتى تۋ ەتكەن ءور رۋحىن ايتۋعا تىيىم سالدى. حالقىمىزدىڭ قىزىلدانعان جەتپىس جىلداعى باستان كەشكەن اشارشىلىق، دۇنيە جۇزىلىك ەكىنشى سوعىس، يادرولىق سىناق زاردابى سياقتى كورگىلىكتەرى ماعجان اقىننىڭ تەگىننەن تەگىن سارى ۋايىمشىل بولماعانىن كورسەتتى. بۇگىنگى كۇردەلى الەمدىك جاعدايدا ءتۇبى ءبىر تۇركى ەلدەرىنىڭ تاياۋدا «تۇركىستان دەكلاراتسياسىن» قابىلداۋى ماعجان يدەياسىنىڭ ومىرشەڭدىگىنىڭ ايعاعى. ايگىلى اقىن اقساق تەمىرگە ارناعان ولەڭىندە:

كوك ءتاڭىرىسى ءتاڭىرىنىڭ،

تۇقىمى جوق، زاتى جوق.

جەر ءتاڭىرىسى تەمىردىڭ،

تۇقىمى-تۇرىك، زاتى-وت، - دەپ جىرلاعان ەدى. بۇل ولەڭى باياعىدا جازىلسا دا بۇگىنگى ءومىرىمىزدىڭ سۋرەتىندەي اسەر ەتەدى.

ال مۇستافا شوقايدىڭ ماعجان وتتى جىرلارىمەن جارناماسىن جاساعان، ورىس وتارشىلدىعىنا بىردەر-ءبىر قالقان بولاتىن تۇركىشىلدىك يدەياسىنىڭ ساياسي مودەلىن جاساپ، جۇزەگە اسىرعان، «تۇركىستان اۆتونومياسىن» قۇرۋشى ۇلى قايراتكەر ەكەنى بەلگىلى. ول ءوزى تۋ ەتكەن ولمەس يدەيانى ەۋروپادا دا كەڭ ناسيحاتتادى، جاقتاستار تاپتى. ماعجان جىرىنىڭ قۋاتىنا سەندى. كەڭەس وداعى قۇلاعان وتىز جىلدان كەيىن، باۋىرلاس ەلدەردىڭ كەش تە بولسا قازاقتىڭ ارماندا شەيت كەتكەن قوس وعلانىنىڭ ءىسىن جالعاستىرۋى وتە قۇپتارلىق.

ءوز زامانىنان وزىپ تۋعان ەكى الىپقا كوشە، مەكتەپ اتىن بەرۋ سياقتى كەڭەستەن قالعان ەسكە الۋلار ازدىق ەتەدى. ولەڭمەن دە، كۇرەسكەر ومىرىمەن دە ورىلگەن ساياسي مۇراسىنا شىت جاڭا كوزقاراسپەن باعا بەرۋىمىز كەرەك. تۇركى بىرلىگى يدەياسىن مەكتەپ وقۋلىقتارىنا، ساياساتتانۋ عىلىمىنا ايشىقتاپ ەنگىزۋىمىز ءلازىم. بۇل ەكى ارىستىڭ كورگەن قياناتىنىڭ وتەۋى، مەملەكەتىمىزدىڭ ىرگە تاسىن بەكەمدەۋگە قوسقان ۇلەسىمىز بولماق.

ەسبول ۇسەنۇلى

Abai.kz