رەسەيلىك جازۋشى دميتري بىكوۆ 10 مامىردا «ەحو موسكۆى» راديوستانتسياسىنىڭ ەفيرىندە كەڭەس رەۆوليۋتسياسىنىڭ جەتەكشىسى ۆلاديمير لەنينگە رەسەي فەدەراتسياسىنىڭ پرەزيدەنتى ۆلاديمير پۋتينگە قاراعاندا جاقسى قارايتىنىن ايتتى.

«لەنين، ارينە، قۇبىجىق. مەن بۇل تۋرالى مۇلدەم ەشتەڭە ايتا المايمىن. مەن ونى كەشىرمەيمىن. لەنين - قۇبىجىق. بىراق وتە اقىلدى. ەڭ باستىسى، ءسىز بىلەسىز بە، مەن ءپۋتيننىڭ قول استىندا قانشا ءومىر سۇرسەم - مەن لەنيندى سوعۇرلىم جاقسى تۇسىنەمىن»، - دەدى ول.

باعدارلاما جۇرگىزۋشىلەرىنىڭ ءوتىنىشى بويىنشا جازۋشى پىكىرىن دالەلدەدى.
«پاتشا زاماندا ءومىر ءسۇرۋ وتە جاقسى ەمەس، پاتشالىق كەزىندە جيىركەنىشتى ءومىر بولدى. كوردىڭىز بە، ۇزاق مەرزىمدى كۇش، ول ارقاشان ابسۋردقا اينالادى. فرانكو، مادۋرو، چاۆەس - بۇل ارقاشان ابسۋرد. ءسىز قانشالىقتى ابسۋردتى ءومىر سۇرسەڭىز، سوعۇرلىم كوپتەگەن ينستيتۋتتاردىڭ ءسوزسىز، توقتاتىلمايتىن، قالپىنا كەلتىرىلمەيتىن دەگراداتسياسىن بايقاساڭىز، سوعۇرلىم كوپ ايتا باستايسىز: «داۋىل بولار ما ەدى؟ پاتشا بيلىگىنەن كەيىن بولعان جاعداي كوپ جاعدايدا ورىس پاتشالىق مەملەكەتىنە رەاكتسيا رەتىندە بولدى»، - دەپ بىكوۆ لەنين كەزىندەگى جاعدايدى وسىلاي ءتۇسىندىردى.

ونىڭ ايتۋىنشا، «يليچ، ارينە، ۇلكەن جاۋىز بولعان، بىراق ءبارىبىر ول ازاپتاۋدىڭ راقاتىن سەزىنبەدى. ول ءدال وسىنداي تەمىر ادام ەدى، مۇلدەم ەموتسياسىز. ول مەيىرىمدىلىك پەن اشۋدى سەزىنبەدى. ونىڭ عۇمىرى ايقاسقا تولى بولدى. ءبىز ابسۋردپەن ۇزاق ءومىر سۇرسەك، سوعۇرلىم كوپ نارسەنى قالايمىز. كوردىڭىز بە، رەۆوليۋتسيا ەشقاشان جاقسىلىققا اپارمايدى. ەشقانداي رەۆوليۋتسيا جاقسارتۋعا الىپ كەلگەن جوق. ءسىزدىڭ كوز الدىڭىزدا زۇلىمدىق، اشكوزدىك جانە ادىلەتسىزدىك قۇرىلىمى قۇلايتىن وتە قىسقا ءسات جاقسارتۋعا اكەلەدى»، - دەپ سانايدى بىكوۆ.

ەسكە سالايىق، 1917 جىلى 25 قازاندا لەنين باستاعان بولشەۆيكتەر قازان توڭكەرىسىن وتكىزدى. وكىنىشكە وراي، كوپتەگەن ادامدار بۇرىنعى كەڭەستىك ادەت-عۇرىپ بويىنشا لەنين پاتشانى تاقتان تايدىردى دەپ سەنەدى. بىراق ولاي ەمەس. لەنين زاڭدى جانە دەموكراتيالىق ۋاقىتشا ۇكىمەتتى قارۋلى توڭكەرىس ارقىلى قۇلاتتى.

ياعني، لەنين مەن بولشەۆيكتەر بيلىككە ءوز حالقىنا قارسى الداۋ جانە اسكەري وپەراتسيالار ارقىلى كەلدى. ويتكەنى ولار وزدەرىنىڭ پوپۋليستىك ۇراندارىمەن ءادىل سايلاۋ وتكىزۋدىڭ مۇمكىن ەمەستىگىن ءتۇسىندى.

كەڭەس تاريحشىلارى مەن ناسيحاتشىلارىنىڭ بۇل فاكتىنى «تۇسىندىرۋگە» تىرىسقانىن كورۋ جانە تىڭداۋ ابسۋردتىق جانە قىزىقتى بولدى: «كەرەنسكي جامان بولدى! ايەلدەردىڭ كيىمىن كيىپ، قاشىپ كەتتى! ونىڭ قۇلاتىلعانى جاقسى بولدى!» دەگەندەي سوزدەر ءجيى ايتىلاتىن.

كۇمان جوق:
1. دەموكراتيالىق رەسەي ەۋروپا ەلدەرىمەن جانە بارلىق باسقا ەلدەرمەن قالىپتى قارىم-قاتىناستى ساقتاپ، ودان سايىن نىعايتۋعا كۇش سالاتىن ەدى. باتىس بولشەۆيكتەردى-كوممۋنيستەردى مەملەكەتكە قارسى توڭكەرىس جاساعان قىلمىسكەر رەتىندە قابىلداعان جانە بۇل ءادىل ءارى زاڭدى بولدى.
دەموكراتيالىق رەسەيدە الاش پارتياسى ءبىزدىڭ قازاقستاندى حح عاسىردىڭ 1-جارتىسىندا-اق كونستيتۋتسيالىق جانە وركەنيەتتى تۇردە تاۋەلسىزدىككە جەتكىزە الاتىنىن ەدى. الاش كوسەمدەرى قازاقستاننىڭ ەكونوميكالىق جانە ساياسي مودەرنيزاتسياسىن جۇرگىزىپ، قازاقستاندى قازىرگى جاپونيادان كەم تۇسپەيتىن دامىعان ەلگە اينالدىرۋعا تولىق مۇمكىندىك بولاتىن ەدى.

2. بارلىق ەۋرازيا حالىقتارى 1918-1920 جىلدارداعى ازاماتتىق سوعىستىڭ، ستاليندىك ۇجىمداستىرۋدىڭ قاسىرەتىنە تاپ بولماي، سونىڭ سالدارىنان قاتىگەز ءجۇرىپ وتكەن قورقىنىشتى گولودوموردان، ەڭ الدىمەن قازاقستان مەن ۋكراينادا، سودان كەيىن ستاليندىك كسرو-نىڭ باسقا ايماقتارى امان قالاتىن ەدى. كسرو-نىڭ ءار ەليتاسىنداعى ەڭ جاقسى ۇلدارى مەن قىزدارىن قىرعان ادامگەرشىلىكتەن جۇرداي ستاليندىك جاپپاي قۋعىن-سۇرگىنگە ۇشىراماي، ءوز ەلى مەن حالقىنا ادال قىزمەت ەتىپ، ولاردىڭ بارىنشا جان-جاقتى دامۋىنا جول اشاتىن ەدى. ستاليندىك گۋلاگ-تىڭ كونتسلاگەرلەرى بولمايتىن ەدى. قازىرگى كوپتەگەن زەرتتەۋشىلەر «انتروپولوگيالىق جىلجۋ» دەپ اتايتىن قۇبىلىس بولمايتىن ەدى. بۇرىنعى كسرو حالىقتارىنىڭ ينتەلليگەنتسياسى تولىق جويىلمايتىن ەدى، تومەنگى الەۋمەتتىك قاباتتارىنان جوعارعى بيلىك قاباتىنا كىرەتىن ادامدار كوبىنەسە اقىل، ادەپتىلىك مەن ادامگەرشىلىككە نەگىزدەلگەن قاعيدالارعا يە بولاتىن ەدى. ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىس ميلليونداعان قۇرباندارىمەن بىرگە كۇيزەلىس، اشارشىلىق، ت. ب. بولماس ەدى.

3. يندۋستريالاندىرۋ جانە ونەركاسىپتىڭ دامۋى بەيبىت جولمەن جۇرەتىن ەدى. اشارشىلىقتاعى شارۋالاردان مال مەن استىقتى تاركىلەۋ جانە قازاق اۋىلدارىنىڭ، ۋكراينالىق جانە باسقا دا اۋىلداردىڭ شەكارالارىندا اسكەري وتريادتار قويۋ بولماس ەدى. حح عاسىردىڭ ءى-ءشى جارتىسىندا جەكە كومپانيالاردىڭ بەيبىت دامۋى جانە باسقا ەلدەردەگى سەرىكتەستەرمەن تولىققاندى ساۋدا جۇرگىزۋ مۇمكىندىگى اشىلار ەدى.

4. ءدىننىڭ مەملەكەتتەن ءبولىنۋى دە بەيبىت جولمەن جۇرەتىن ەدى. ەشقانداي قيراتىلعان مەشىتتەر، شىركەۋلەر جانە ولتىرىلگەن ءدىن قايراتكەرلەرى بولمايتىن ەدى. كىم سەنگىسى كەلسە سەنەدى، سەنگىسى كەلمەسە سەنبەيدى، ماجبۇرلەۋ جوق.

5. كەڭەستىك ماسكۇنەمدىك جانە ماسكۇنەمدىككە قارسى گورباچەۆتىڭ الكوگوليزمگە قارسى كۇرەسى بولمايتىن ەدى. كەزىندە گورباچەۆتىڭ الكوگوليزمگە قارسى كۇرەسى كسرو-داعى ماسكۇنەمدىكتى قايتا كۇشەيتتى: حالىق قولدان جاسالعان ىشىمدىك ءىشىپ، زيانىن كوردى.

كسرو-دا ءوزىن ادىلەتتى كورسەتۋ جانە وزگە ەلدەگى يدەولوگيالىق باۋىرلاس حالىققا قول ۇشىن سوزۋ ساياساتى كەڭىنەن ناسيحاتتالدى. "كاپيتاليزمدى" جاۋ ەتىپ كورسەتۋ بەلەڭ الدى. بىراق قازىر ءبىز ادامزاتتىڭ العا جىلجىپ كەتكەنىن، تاپتىق كۇرەس كەشەگى كۇندە قالعانىن كورىپ وتىرمىز.

كەرىمسال جۇباتقانوۆ، تاريح عىلىمدارىنىڭ كانديداتى، قازاق-ورىس حالىقارالىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ دوتسەنتى

Abai.kz