بيىل قازاقستان تاۋەلسىزدىگىنە 30 جىل تولادى. ەلىمىز ءۇشىن اسا قاستەرلى بۇل داتانىڭ ماڭىزى مەن قاتار ارتار جاۋاپكەرشىلىگى دە از ەمەس. سەبەبى، تاۋەلسىزدىك الۋ بار دا، ونى ساقتاپ قالۋ بار. بۇل جونىندە مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقاەۆ جىل باسىندا “ەگەمەن قازاقستان” گازەتىندە جاريالاعان “تاۋەلسىزدىك بارىنەن قىمبات” اتتى ماقالاسىندا ناقتى ايتىپ ءوتتى.

پرەزيدەنت اتالعان ماقالاسىندا قازاقستان تاۋەلسىزدىگىنىڭ  وسى وتىز جىلىن ءۇش كۇردەلى ون جىلدىققا ءبولىپ قاراۋعا بولاتىنىن جازدى. ارينە، ءار ون جىلدىڭ ءوز بەلەسى مەن اتقارعان تاۋداي ميسسياسى بار.

ماسەلەن، مەملەكەت باسشىسى تاۋەلسىزدىكتىڭ ءبىرىنشى ونجىلدىعىن بوداندىق قامىتىنان ەندى شىققان جاس مەملەكەتتىڭ ىرگەتاسىن قالاۋ مەرزىمى دەپ قاراستىرادى. بۇل ۋاقىتتا مەملەكەتتىڭ نەگىزگى نىشاندارى ايقىندالىپ، جاڭا بيلىك جۇيەسىنىڭ نەگىزى قالاندى. قازاقستاننىڭ قارۋلى كۇشتەرى قۇرىلىپ، ۇلتتىق ۆاليۋتا- تەڭگە اينالىمعا ەندى. مەملەكەتتىڭ باستى قۇجاتى اتا زاڭ قابىلدانىپ، قازاقستان بىرنەشە حالىقارالىق ۇيىمدارعا مۇشە بولدى.

ەڭ باستىسى قازىر كەيبىر مەملەكەتتەر ءالى كۇنگە داۋلاسىپ كەلە جاتقان شەكارا ماسەلەسى ءبىرجولا شەشىلدى. ەلىمىز يادرولىق قارۋدان ءبىرجول باس تارتىپ، ءوزىنىڭ بەيبىتسۇيگىش ەل ەكەنىن الەمگە پاش ەتتى. ودان بولەك، ارقاعا ايشىقتى استانامىزدى كوشىرىپ، جاڭا قالا سالدىق. تاعى ءبىر ۇلكەن جەتىستىك – ول جاستارىمىزدىڭ الەمنىڭ ەڭ ۇزدىك ۋنيۆەرسيتەتتەرىندە ءبىلىم الۋعا مۇمكىندىك بەرەتىن “بولاشاق” باعدارلاماسىنىڭ قابىلدانۋى. ال، الەمگە تارىداي بوپ شاشىلعان قانداستارىمىزدىڭ تاريحي وتانىنا ورالىپ، ۇلى كوشتىڭ ىلەگىن جالعاستىرۋى ەل ەڭسەسىن كوتەرگەن تاريحي ساتتەر ەدى.

پرەزيدەنت توقاەۆ تاۋەلسىزدىكتىڭ ەكىنشى ونجىلدىعىن قازاق ەلىنىڭ وزگەلەرمەن تەرەزەسى تەڭ، كەرەگەسى كەڭ مەملەكەت بولۋ كەزەڭى دەپ جازادى. ەكىنشى ونجىلدىقتا قازاقستاننىڭ قۇرلىقتاعى شەكاراسى ايقىندالىپ، زاڭ جۇزىندە بەكىتىلدى. وسى كەزەڭدە حالقىمىزدىڭ رۋحاني-مادەني ومىرىندە ەرەكشە ماڭىزعا يە “مادەني مۇرا” باعدارلاماسى قابىلدانىپ، وتكەنىمىزدى تۇگەندەۋگە مۇمكىندىك الدىق. بىرنەشە حالىقارالىق جوبالارعا باستاماشى بولىپ، ازياداعى ءوزارا ءىس-قيمىل جانە سەنىم شارالارى كەڭەسىنىڭ، ەۋروپاداعى قاۋىپسىزدىك جانە ىنتىماقتاستىق ۇيىمىنىڭ تىزگىنىن ۇستادى. سونىمەن قاتار، “باتىس ەۋروپا – باتىس قىتاي” سەكىلدى حالىقارالىق ءىرى ينفراقۇرىلىمدىق جوبالار قولعا الىنىپ، قازاقستانعا شەت ەلدىكتەردىڭ قوماقتى ينۆەستيتسيالارى تارتىلدى. ال، ەل ازاماتتارى ءۇشىن الەۋمەتتىك نىساندار بويى كوتەرىپ، اسىرەسە تۇرعىن ءۇي قۇرىلىسى بۇرىن سوڭدى بولماعان قارقىنمەن دامىدى.

ارايلى ازاتتىقتىڭ ءۇشىنشى ونجىلدىعى الەمنىڭ ەڭ دامىعان وتىز ەلىنە قوسىلۋدى ماقسات تۇتۋىمەن ەرەكشەلەنەدى. ال، وسى كەزەڭدە قازاقستاننىڭ شەكارا ماسەلەسى تولىعىمەن شەشىلدى.

ال، الداعى ءتورتىنشى ونجىلدىق – ساياسي ەكونوميكالىق رەفورمالار مەن قاتار سانانى جاڭعىرتۋدى جالعاستىرماق. قۋاتتى ەل، بىلىمىنە سەنگەن بولاشاعى جارقىن جاستارعا مۇمكىندىك بەرۋىمەن ەرەكشەلەنبەك.

سونىمەن قاتار، مەملەكەت باسشىسى اتالعان ماقالاسىندا تاريحي سانانى جاڭعىرتۋ ماسەلەسىنە ەرەكشە توقتالعان بولاتىن. قازاق حالقىنىڭ اقتابان شۇبىرىندى، القاكول سۇلاما كەزەڭىن، الاپات اشتىق پەن قۋعىن-سۇرگىندى كورگەنىن تىلگە تيەك ەتكەن پرەزيدەنت سول بابالارىمىزدىڭ ەل ءۇشىن اتقارعان ەڭبەكتەرىن ۇمىتپاۋعا، ۇلىقتاۋعا شاقىرعان بولاتىن.

ماسەلەن، پرەزيدەنت ماقالاسىندا الاش ارىستارىنىڭ مۇراسىن زەرتتەۋ، زەردەلەۋ جۇمىستارى توقتاپ قالماۋ كەرەكتىگىن ەسكەرتتى.

-تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ 30 جىلدىق مەرەيتويى اياسىندا حالقىمىزدىڭ ءبىرتۋار تۇلعالارىن ەسكە الىپ، ولاردان قالعان مۇرانى جاستارىمىزعا جانە بۇكىل الەمگە تانىتۋىمىز كەرەك. سونداي-اق، وسى تاقىرىپتى زەرتتەپ جۇرگەن عالىمدار مەن قالامگەرلەرىمىزدىڭ دە ەڭبەگى قولداۋعا يە بولىپ، باعالانۋى ءتيىس. الاش ارىستارىنىڭ اسىل مۇراسىن يگەرۋ جۇمىستارى توقتاپ قالماۋى كەرەك،- دەگەن بولاتىن.

سول الاش ارىستارىنىڭ ءبىرى كەڭەستىك كەر زاماننىڭ قۇربانى شاكارىم قۇدايبەردىۇلى ەدى. پرەزيدەنتتىڭ وسى باستاماسى نەگىزىندە، 31-مامىر ساياسي قۋعىن-سۇرگىن قۇرباندارىن ەسكە الۋ كۇنىنە وراي، وسكەمەن قالاسىندا قازاقتىڭ ءبىرتۋار پەرزەنتى، ءومىرى مەن شىعارماشىلىعىنا التى الاشتى ارقاۋ ەتكەن، ۇلتىن شەكسىز ءسۇيىپ وتكەن اقىن، فيلوسوف شاكارىم قۇدايبەردىۇلىنىڭ ءبيۋستى ورناتىلدى. ەسكەرتكىش وبلىس ورتالىعىنداعى شاكارىم قۇدايبەردىۇلى اتىنداعى №1 ورتا مەكتەپتىڭ الدىنا قويىلدى.

- مەكتەبىمىزدىڭ الدىنا ورنالاسقان شاكارىم اتامىزدىڭ بەينەسى مەكتەپ تابالدىرىعىن اتتاعان ءار وقۋشى مەن اتا-اناعا ولاردىڭ ومىرلىك ساپارىندا باعىت-باعدار بەرەتىن جۇلدىز ىسپەپتتى. وسى ءبىلىم شاڭىراعىندا پاراساتتىڭ مىلتىقسىز مايدانىندا كۇرەسكەن ءار مۇعالىم مەن قىزمەتكەردىڭ ەڭبەك جولىنىڭ جارقىن بولۋى ءۇشىن تۇر. ۇلى دالانىڭ دارىن يەسى  سانالى ۇرپاق ەسىنەن ەشقاشان سونبەك ەمەس. وسى تۇستا شاكارىمداي قازاقتىڭ دارا ۇلىنا ەسكەرتكىش ورناتۋعا ءوز ۇلەسىن قوسىپ، بارىنشا قولداۋ كورسەتىپ، بارلىق جۇمىستى جۇمىلا اتقارعان ازاماتتارعا العىسىمدى بىلدىرەمىن! ۇلتتىڭ ۇيىسۋى ارقايسىمىزعا، ءاربىرىمىزدىڭ نيەتىمىز بەن تالاپ-تىلەگىمىزگە تىكەلەي بايلانىستى ەكەنىن ۇمىتپايىق!- دەدى مەكتەپ ديرەكتورى ءادىل سايلاۋبەك.

شاھار ءۇشىن ماڭىزى زور شاراعا ۇلتجاندى ازاماتتار مەن قوعام بەلسەندىلەرى جينالىپ، ساياسي قۋعىن-سۇرگىن قۇرباندارىن ەسكە الدى.

مەكتەپ ديرەكتورىنىڭ ونەگەلى ءىسى شاكىرتتەرىنە رۋح ءبىتىرىپ، ولاردىڭ ۇلتجاندى ازامات بولىپ قالىپتاسۋىنا يگى اسەر ەتەرى ءسوزسىز. ءادىل سايلاۋبەكتىڭ الەۋمەتتىك جەلىدەگى پاراقشاسىنا جەلى قولدانۋشىلارى تومەندەگىدەي پىكىرلەرىن جازىپ جاتىر:

انارگۇل بەكتۋرگەنەۆا: «ءادىل اينالايىن،  ۇلكەن ءىس ەكەن بىتكەن. قۇتتى بولسىن! ءوزىڭىز باسقارىپ وتىرعان ۇجىمىزعا شىعارماشىلىق تابىس تىلەيمىن. وسىنداي مىقتى رۋحتى، جىگەرلى، قايراتتى، ۇلتى دەسە نامىسى قولىندا تۇرعان قازاقتىڭ ازاماتىنان تاربيە،  ءبىلىم الىپ شىققان تۇلەكتەر ەرتەڭ ەل ىرگەسىن قالاۋشى، ۇلتىنىڭ رۋحىن كوتەرەتىن ازاماتتار بولاتىنىنا سەنىمدىمىن، ويتكەنى ۇستازدارى ۇلگى تۇتارلىق ازامات.شىن جۇرەكتەن قۇتتىقتايمىن.»

ايىمگۇل سەيپۋتانوۆا: «قۇتتى بولسىن! شاكارىم بابامىزدىڭ رۋحى ماڭگى جاساسىن! ءتاۋ ەتكەن تاۋەلسىزدىگىمدىڭ تۇعىرى بيىك بولسىن! ەل بولاشاعى جاستار ۇلتجاندى، رۋحتى، جىگەرلى، ءبىلىمدى، سانالى، زەيىندى ءارى زەردەلى بولسىن!»

ءيا، الاش ارىستارىنىڭ ەڭبەگىن ءھام وزدەرىن ۇمىتقان ۇرپاق بۇگىنگى تاۋەلسىزدىكتىڭ قادىرىن ءبىلۋى مۇمكىن ەمەس. سوندىقتان پرەزيدەنت ماقالاسىندا ايتىلعان وسىنداي كەسەك ويلار بولاشاقتا مەملەكەت ءۇشىن اتقارىلار ىرگەلى ىستەردىڭ باستاۋى بولماق. سوندىقتان، مەملەكەت باسشىسى ءوز ماقالاسىندا ايتقانداي، ءاربىر حالىق ءوزىنىڭ ارعى-بەرگى تاريحىن ءوزى جازۋى ءتيىس. سەبەبى بوتەن يدەولوگيانىڭ جەتەگىندەگى تاريح ۇلتتىڭ جادىن ءوشىرۋى مۇمكىن.

اينا ەسكەنقىزى

Abai.kz