رەسەيگە قارسى سانكتسيانىڭ اۋىرتپالىعىن ەۋرازيالىق وداق قۇرامىنداعى ەلدەر ارقالاپ وتىر. 

اقش پەن باتىس باستاعان كواليتسيانىڭ رەسەيگە قارسى جاريالاپ وتىرعان ەكونوميكالىق سانكتسياسىنىڭ سالماعىن تەك رەسەي عانا كوتەرىپ وتىرعان جوق. سانكتسيانىڭ اۋىرتپالىعىن ەۋرازيالىق وداقتىڭ قۇرامىنداعى بارلىق ەلدەر تەڭگەرە ارقالاپ، رەسەيگە سالماقتىڭ ءبىر بولىگىن تۇسىرمەي وتىر. رەسەي ەگەر دە جالعىز ءوزى سانكتسياعا ءىلىنىپ، سالماعىن ءوزى عانا ارقالاسا، قابىرعاسى سوگىلىپ، قاڭىراپ قالاتىن ەدى. قازىر ونسىز دا ەكونوميكاسى قاڭىراپ جاتىر.

ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداقتىڭ شەڭبەرىندە رەسەي ءوزىنىڭ بارلىق تاراپتاعى ەكونوميكالىق سەكتورلارداعى مۇددەسىن ەسەپتەپ، ءتىپتى قوقان لوقى جاساپ تا تۇگەلدەپ العان. رەسەيگە جاقسى عوي، ابدەن توزىعى جەتكەن قاڭىلتىرلارىن بىزگە نەمەسە ەۋرازيالىق وداقتىڭ قۇرامىنداعى ەلدەرگە وتكىزىپ، ءوزىنىڭ قويماسىن تولتىرىپ، قوقىسىن تازارتىپ، بيۋدجەتىن تولتىرىپ وتىر.

ەۋرازيالىق وداقتىڭ كەيبىر تالاپتارىن ورىنداماي، كەدەندىك باج سالىعىن دا كوتەرە سالۋ رەسەيگە تۇك ەمەس. ءوزى قوجا، ءوزى بي. ءبىز سوزبەن ايتقاندا، رەسەي ەۋرازيالىق وداق شەڭبەرىندە وداق قۇرامىنداعى ەلدەردىڭ ءبارىن بىرتەگىس دونور رەتىندە ۇستاپ وتىر.

قازاقستان تاراپى بۇل قانسورار وداقتى ن.نازارباەۆتىڭ باستاماسىمەن قۇرىلعان ەكونوميكالىق وداق رەتىندە تۇسىندىرۋمەن كەلەدى. اقيقاتىندا، قازىرگى قىمباتشىلىقتىڭ بارلىعى تىكەلەي رەسەيگە سالىنعان سانكتسيالار مەن وسى ەۋرازيالىق وداقتىڭ تالاپتارىنىڭ ورىندالماۋىنان تۋىنداپ وتىر.

ءبىزدىڭ حالىق اقش قاشان رەسەيدى سانكتسيامەن قۇلاتادى، ەشنارسە كورىپ وتىرعان جوقپىز رەسەيگە زيان بولارلىقتاي دەپ جاتادى. شىن مانىندە بىزگە، ەۋرازيالىق وداقتىڭ قۇرامىنداعى ەلدەرگە سانكتسيانىڭ زاردابى وتە قاتتى ءتيىپ وتىر. قازىرگى سوعىس سانكتسيالار سوعىسى، ەكونوميكالىق سوعىس ارقىلى ىسكە اسادى. تىنىسىڭىزدى تارىلتىپ تاستايدى. سانكتسيا رەسەيمەن قوسا قىتايدىڭ دا تىنىسىن تارىلتىپ وتىر. ونىڭ زيانىن ەلدەگى ءىرى كومپانيالار مەن كاسىپورىندار تىكەلەي كورىپ وتىر.

قۇرىلىسقا قاجەت ماتەريالداردىڭ اسا كوپ بولىگى رەسەي مەن قىتايدان كەلەدى. ەگەر ولار تاۋار ەكسپورتىن جاپسا، ءبىزدىڭ ەلدەگى قۇرىلىس ماتەريالدارىنا تاۋەلدى كومپانيالار ءاپ-ساتتە قاڭعىرىپ، قوڭىز تەرىپ كەتەدى. ءدال قازىر ءبىزدىڭ ەلدەگى ءىرى قۇرىلىس كومپانيالارىندا تاۋار ماسەلەسىندە قاربالاس قىزىپ جاتىر.

سانكتسيادان رەسەي ءرۋبلى ينفلياتسياعا ۇشىراپ، سىرتى نارىققا توتەپ بەرە الماۋدا. قازىر وسى جاعدايدى رەسەيدىڭ ءىرى بانكتەرىمەن كەلىسە وتىرىپ، بىرنەشە كوميتەتتى جينالىسقا تارتىپ، گوسدۋما تالقىعا سالۋدا. ءبىز قۇرىلىس ماتەريالدارىن ساتىپ الاتىن رەسەيدە قازىر قۇرىلىس ماتەريالدارى بىرنەشە ەسەگە قىمباتتاپ ۇلگەردى. ونىڭ ىشىندە مەلاللوچەرەپيتسا 21,6 %-عا، وسپ ماتەريالدارى 12 %-عا، اعاش ماتەريالدارى 11,7%-عا، قارا مەتالدار 42%-عا كوتەرىلىپ كەتتى. وتكەندە عانا ارماتۋرانىڭ باعاسى 200 مىڭنان 500 مىڭعا شىقتى دەگەن دەرەك شىندىقتان الىس ەمەس. ال، بىزدە ارماتۋراعا تالاس بولىپ تۇر. سەبەبى، رەسەيدەن كەلگەن تاۋارلار ءبىزدىڭ ەلگە ەكسپورتتالعاندا ورتاداعى ديستريبيۋتورلار ارقىلى ۇستىنە باعاسى قوسىلاتىنى زاڭدىلىق.

بىزدەگى قۇرىلىس سالاسىنداعى جاعدايعا از عانا ءبىر مىسال: بەتون قۇيۋ جۇمىستارىنا بايلانىستى فانەرلەر 12-15 مىڭ اراسىندا بولسا، قازىر بۇل ماتەريالداردىڭ باعاسى 30 مىڭعا جەتتى. ال، ءبىر سەكتسيالى لەسانىڭ ءبىر كومپلەكتىسى 50 مىڭ بولسا، قازىر 120 مىڭعا جەتتى. سوندىقتان كوپتەگەن سۋبپودرياد كومپانيالار مونوليت جۇمىستارىن جۇرگىزۋدەن باس تارتىپ تا وتىر. ءىرى كومپانيالار قازىر بەتون جۇمىستارىنا ادامدار ىزدەپ كەتتى. مۇنى مەن پراكتيكادا كورىپ ءجۇرمىن.

اقش-تىڭ سانكتسياسى رەسەيگە سۇمدىق شىعىن الىپ كەلىپ جاتىر. ال، رەسەي وكىمەتى مۇنى جاسىرۋمەن كەلەدى. رەسەيدىڭ دە جانى ءسىرى، توزە بەرەتىن حالقى تاعى بار. رەسەي سىرتقى ىستەر ءمينيسترىنىڭ ورىنباسارى الەكساندر پانكين بولسا ەۋرازيا ەكونوميكالىق وداعىنا، ناقتىسى رەسەيگە اقش نەمەسە باتىستىڭ تاراپىنان سالىنعان سانكتسيانىڭ اۋىرتپالىعىن وداق قۇرامىنداعى ەلدەر بىرلەسە وتىرىپ كوتەرەمىز دەپ سازارماي ايتىپ وتىر. كوردىڭىز بە، ءسوزىنىڭ استارىن؟ قۇدايعا شۇكىر، قازاقستان تاراپى وسى مالىمدەمەگە قاتىستى ءوزىنىڭ قارسى پىكىرىن ايتىپ ۇلگەردى.

وسىدان ءبىراز ۋاقىت بۇرىن اقش تاراپى قازاقستانعا ەكونوميكالىق سانكتسيانىڭ سالقىنىن تيگىزبەۋگە تىرىسامىز دەگەن بولاتىن. بىراق ءبىز ەۋرازيالىق وداقتىڭ قۇرامىندا بولعاندىقتان، بۇل سانكتسيانىڭ داۋىلى بىزگە تىكەلەي سوعىپ تۇر. رەسەي نارىعىنا سوققان داۋىل قازاقستاننىڭ ىشكى جانە سىرتقى نارىعىن دا شايقاپ جاتىر. قازرگى بارلىق تۇتىنۋ تاۋارلارىنداعى سۇمدىق قىمباتشىلىق ءدال وسى سانكتسيانىڭ سالدارى. نارىقتاعى تۇتىناتىن ەڭ ماڭىزدى تاۋارلار قىمباتتاسا ءبىتتى دەي بەرىڭىز، ول بارلىق تاۋاردىڭ اسپانداۋىنا جول اشادى. ءبىر بىرىمەن تىعىز بايلانىستى. ونىڭ ۇستىنە ءبىزدىڭ ەلدىڭ سىرتقى جانە ىشكى نارىقتاعى باسەكەسى ولگەن. ءوندىرىس بولماي، تەك شيكىزاتتى ساۋدالاپ وتىرعاننان سوڭ قايداعى باسەكە بولسىن. 1993ج 1 دوللار - 4.7ت بولسا، 2021ج 1 دوللار - 430ت

430/4.7= 97.7 تەڭگە 1993ج بەرى 97.7 ەسەگە قۇنسىزدانعان. مىنە، ءوندىرىستىڭ جوق بولعانىنىڭ كەسىرىنەن قايتا-قايتا تەڭگەنىڭ ينفلياتسياسى مەن دەۆالۆاتسياسى توقتاۋسىز ءجۇردى.

ال، اقش رەسەيمەن ىشكى دەمى دە ءبىر بەلورۋستىڭ مەملەكەتتىك مەكەمەلەرىنە سانكتسيا جاريالادى. بۇل دا ەۆرازيالىق وداقتىڭ قۇرامىنداعى ەكونوميكالىق جۇيەدەگى ەلدەرگە ءوزىنىڭ سالقىنىن تيگىزەتىن بولادى.

ەۋرازيالىق وداقتى ەكونوميكالىق وداق دەگەن ايدار تاققانىمەن، بۇل نەگىزىنەن رەسەيدىڭ ساياسي ءھام گەوساياسي مۇددەسىنە جۇمىس ىستەپ تۇرعان ساياسي وداق. ەكونوميكانىڭ ءوزى ساياساتتىڭ قۇرالىنا تاۋەلدى دۇنيە.

رەسەيگە سالىنعان سانكتسيالار ەۋرازيالىق وداققا كىرەتىن ەلدەرگە مىندەتتى تۇردە سالقىنىن تيگىزەتىنىن ايتتىق. ءتىپتى ەۋرازيالىق وداققا قارسى سالىنعان سانكتسيا دەپ قابىلداساق تا بولادى. ال، اقش-تىڭ ەۋرازيالىق وداققا سالعان سانكتسياسىنا وداق قۇرامىنداعى ەلدەر جاۋاپ بەرە المايدى. سەبەبى، ەۋرازيالىق وداقتىڭ ىشىندەگى ەلدەردىڭ ەكونوميكاسى لوببيستەردىڭ قولىنا وتكەن، ء"بولىپ ال دا، بيلەي بەر" دەگەن جەكسۇرىن، تۇرپايى، اقىماق ەكونوميكالىق ساياساتتى ۇستانادى. ەكىنشىدەن، بۇل ەلدەردە عىلىم مەن ەكونوميكا دامىماعان. نارىق ەشقانداي دا ىشكى جانە سىرتقى باسەكەگە جاۋاپ بەرە المايدى. وداقتىڭ ىشىندەگى ەڭ مىقتى جەتەكشىسى - رەسەي سانكتسيانىڭ استىندا قالىپ وتىر. ال، باسقالارى رەسەيدىڭ ارقاسىنا تۇسكەن جۇكتى تەڭگەرىپ، كوتەرۋگە ازەر جاراپ تۇر. اقش مۇنى جاقسى بىلەدى. ءتىپتى سىرتىنان مازاق قىلىپ كۇلىپ تە وتىرادى.

رەسەيدە ۇيات جوق. بۇل ەل باياعى "ۆەليكايا روسسيا!" دەگەن يمپەريالىق توقىراعان امبيتسيامەن ءومىر ءسۇرىپ كەلەدى. كۇش كورسەتۋ ستراتەگيالىق جول ەمەس. ءوزىنىڭ تۋىسىن دا ايامايدى. قازىر رەسەي جالعىز. ونىڭ ەشقانداي سەنىمدى وداقتاسى جوق. سانكتسيانىڭ استىندا جاتىر. ۆاليۋتاسى توقىراپ، ەكسپورتتىق تاۋارلارىن سىرتقا شىعارا الماي بلوكتالىپ وتىر. ال ەندى وسىنداي ەلمەن سانكتسيانىڭ اۋىرتپالىعىن بىرگە كوتەرەمىز دەپ كەلىسىم بەرۋ، راسىندا وزىڭە ور قازعانمەن بىردەي بولادى. اقش-تىڭ قىسپاعىن ءبىز رەسەي سياقتى كوتەرە المايمىز. سوندىقتان قازاقستان ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداقتان شىعۋى كەرەك.

بەكبولات قارجاننىڭ جازباسى

Abai.kz