ءبىزدىڭ ەلىمىزدەگى بيلىك جۇيەسىندە مۇلدەم باقىلاۋعا كەلمەيتىن، «ءاي دەيتىن اجە، قوي دەيتىن قوجا» جوق، ويىنا نە كەلسە ىستەۋگە بولاتىن ءبىر جاقسى قىزمەت بار. ول ولبىس اكىمدەرى. قازىر قاراپ وتىرساڭ، قاي ايماقتا دا ونەركاسىپتىڭ بارلىق سالالارى قارىشتاپ دامىپ جاتىر. حالىقتىڭ تۇرمىسى ادام ايتسا نانعىسىز. ىشكەنى الدىندا، ىشپەگەنى ارتىندا، جۇماق ورناپ قالدى ما دەرسىڭ. شىندىق، ارينە، بۇدان مۇلدەم بولەك. ءدال كەرىسىنشە دەسە دە بولادى.

الايدا نە سەبەپتى ءبىز وبلىستارداعى ءومىردى ۇنەمى قيسىق اينادان كورەمىز؟ ويتكەنى سول وبلىستاعى اكىم ايماقتاعى ەشبىر كەمشىلىك اتاۋلى سىرتقا شىعىپ كەتپەۋى ءۇشىن بارلىق جاعداي جاساپ قويعان. الدىمەن سول جەردەگى جەرگىلىكتى ءباسپاسوزدى عانا ەمەس، (ولار ونسىز دا اكىمگە باسىبايلى) رەسپۋبليكا دەڭگەيىندەگى بەلدى-بەلدى دەگەندەرىن ولبىس بيۋدجەتىنەن ياعني حالىقتىڭ قاراجاتىنان جەمدەپ تاستاعان. ماسەلەن، ءبىزدىڭ قوستاناي وبلىسىندا ەلىمىز تۇگىلى بۇكىل تمد ەلدەرىنە تارايتىن «مير» اتتى تەلەارناعا بەلگىلى ءبىر سومادا «كومەك» كورسەتىلەدى. ونىڭ سىرتىندا كوپشىلىك جۇرت وقيتىن ءبىر رەسپۋبليكالىق گازەت پەن اتتارى ايگىلى—بىرى قاتتى «نۇرلانعان»، ەكىنشىسى «ءتاڭىرشىل» ەكى بىردەي پورتال دا بۇل «مىرزالىقتان» قۇر قالماعان. اكىمىمىزدىڭ قولى اشىق قوي، ءوزىن تەك جاقسى جاعىنان عانا كورسەتۋگە اسا ىنتالى مۇنداي ءباسپاسوز قۇرالدارىنا جىلىنا جارتى ميلليارد تەڭگەنى سوزگە كەلمەستەن بەرە سالادى. مىنە سودان كەيىن كىم وبلىستى ماداقتاماسىن. ال مۇنداعى ورىن الىپ جاتقان پروبلەمانى كوتەرۋگە ەشكىمنىڭ دە ىنتالى ەمەس ەكەندىگى ونسىز دا بەلگىلى. مىنە، سوندىقتان دا بىزدە، ياعني قوستاناي وبلىسىندا حالىڭ جۇرتتىڭ قاعاناعى قارق، ساعاناسى سارق، جۇماقتاعىداي ءومىر ءسۇرىپ جاتىر ما دەگەن ويدىڭ وزىنەن-ءوزى تۋىندايتىندىعى بەلگىلى .

ولاي بولماعاندا قايتسىن. الگى قارجىدان مول قىلقىعان ءباسپاسوز اكىمىمىزدىڭ وبلىستاعى ىستەرىن قالاي ماقتاۋعا ءسوز تاپپاي جۇرگەندە، ونىڭ كەيدە نۇر-سۇلتانعا بارىپ، پرەزيدەنت جانىنداعى ورتالىق كوممۋنيكاتسيالار قىزمەتىندە ءباسپاسوز ماسليحاتىنداعى ەسەپ بەرۋىن اكىمگە ارنالعان وداعا ارناۋ جولىندا ءبىر-بىرىمەن جارىسىپ، قايتسەم كوزگە تۇسەمىن دەپ تىراشتانعانىن كورگەندە «قايران قور بولعان بيۋدجەت اقشاسى» دەمەسكە لاج.

ماسەلەن، جەرگىلىكتى ءباسپاسوز ءبىر-بىرىمەن قالىسپاي ارحيمەدتىڭ سول ماسليحاتتاعى قۇرعاق تسيفرلارىن وبلىستاعى اسا زور جەتىستىككە باعالاپ، ماسەلەنىڭ ءبارىن تەك وسى جالاڭ كورسەتكىشەرگە عانا تەليدى. ايتالىق، ارحيمەدتىڭ سالاتانتتى تۇردە مالىمدەۋىنە قاراعاندا «وبلىسىمىزدا تۇتىنۋ باعالارىنىڭ يندەكسى 103,3% – دى، ونىڭ ىشىندە ازىق-تۇلىك تاۋارلارىنا شامامەن 104,8%-دى قۇرادى. الەۋمەتتىك ماڭىزى بار ازىق-تۇلىك تاۋارلارىنا باعا يندەكسى 106,1% — عا دەيىن ارتتى. وسىعان بايلانىستى، جىل سوڭىندا جالپى وڭىرلىك ءونىمنىڭ كەمىندە 3% ءوسىمى كۇتىلۋدە. ايتا كەتسەك، بيىلعى جىلدىڭ بەس ايىندا ينفلياتسيا بار بولعانى 3,3% — دى قۇرادى. بۇل ورتاشا رەسپۋبليكالىق كورسەتكىشتەن تومەن» ەكەن.

ال مۇنى از دەسەڭىز، وبلىس بيۋدجەتىنەن مول قىلقىتاتىن، الگى وزدەرىن وتە ءبىر وبەكتيۆتى جازامىز دەپ ماقتاناتىن مىقتى باسىلىمداردىڭ ءبىرى ارحيمەدتىڭ وبلىستاعى اتقارعان ىستەرىنە ءتانتى بولعانى سونشالىق، بۇرىن ەش ۋاقىتتا ىستەمەگەن ەرەكشە جومارتتىقا بارىپ، گازەتتىڭ قولاقپانداي ءبىر بەتىن ارناعان. «وعان ءتىپتى ەشبىر سالماقتى سۇراق قويىلعان جوق» دەپ ءبىر جاعىنان ماقتاۋىن جەتكىسسە، ەكىنشى جاعىنان ساۋالدار «ارحيمەدتىڭ قاي جەردە تۇراتىندىعى مەن وبلستاعى ارقالىق قالاسىنىڭ تاعدىرى جايلى ۇساق-تۇيەكتەن اسپادى» دەپ رەنجيدى.

الدىمەن، وسى ۇساكق-تۇيەك دەگەننەن باستالىق. وسى ارحيمەدتىڭ قوستاناي قالاسىنان ون شاقىرىم الىستا، قالىڭ ورماننىڭ ىشىندە اۋماعى ات شاپتىرىمداي، ناقتى ايتقاندا 21 گەكتار جەردى الىپ جاتقان، ىشىندە ادامنىڭ قالاي تىنىعامىن دەسە دە نە كەرەماتتىڭ ءبارى بار اۋماقتى رەزيدەنتسيادا جالعىز ءوزىنىڭ تۇرۋى قانداي قيسىنعا سيادى؟ ەلگە سىڭىرگەن قانداي ەڭىبەگى ءۇشىن؟ تەك اكىمنىڭ ورىنتاعىن يەلەنگەنى ءۇشىن بە؟ جالپى، وبلىسىمىزدا تۇرعىن ءۇي ماسەلەسى تولىق شەشەمىن تاپپاي تۇررعاندا اكىمنىڭ مۇنداي وزگە سىرت كوزدەن الىس حان سارايىنداي ۇيلەردى يەمدەنۋى قالاي؟ ونىڭ سىرتىندا كۇنىنە سول رەزيدەنتسيا ءتورت رەت قاتىناعانداعى (تاڭ ەرتەڭ كەلۋ، تۇسكى تاماققا بارۋ مەن كەلۋ، جۇمىس سوڭىندا ۇيىنە قايتۋ) كەتەتىن بەنزيننىڭ اقشاسى كىمنىڭ موينىندا؟ قانشا دەگەنمەن جالپى كولەمى 40 كيلومەتر از جەر ەمەس قوي.

ەكىنشى ءبىر ماسەلە—ارقالىق قالاسى جايلى. شاھاردى قىستا جىلۋمەن قامتۋ ماسەلەسى جىل سايىن كوتەرىلەتىن پروبلەما. ونىڭ شەشىلۋ قيىن تۇيىنگە اينالدى. مۇنىڭ وتكىرلىگى سونشالىقتى، بيىلعى جىل باسىندا پرەزيدەنتىمىز قاسىم-جومارت توقاەۆ ارحيمەد اق ورداعا ەسەپ بەرۋگە بارعان مۇنى مىقتاپ تاپسىرعان. سونىمن قاتار وبلىستا الىس اۋدانداردا اۋىز سۋ ماسەلەسىنىڭ دە شەشىلمەي وتىرعاندىعى ءسوز بولعان. بۇلار، ارينە، ارحيمەدتىڭ قولىنان جەم جەپ وتىرعان ءباسپاسوزدىڭ كوتەرەتىن ماسەلەسى ەمەستىگى بەلگىلى.

ايتپاقشى، ارحيمەدتىڭ ايتۋىنا قاراعاندا بىزدە ازىق-تۇلىك ماسەلەسىندە ەشبىر پروبلەما جوق. شىنىمەن سولاي ما؟ ارينە، ءتىپتى دە ولاي ەمەس. اشىعىن ايتقاندا، ازىق-تۇلىك وبلىستا عانا ەمەس، بۇكىل ەلىمىزدە ونىڭ باعالارىنىڭ شىعانداپ كەتكەندىگى قۇپيا ەمەس قوي.ول قوستانايدى دا ورالىپ وتكەن جوق. وزگەسىن بىلاي قويعاندا كارتوپ مەن ءسابىزدىڭ بازارداعى باعاسىنىڭ كۇرت كوتەرەلىپ كەتكەندىگى سونشالىقتى، وسىنداعى سۋپەرماركەتتەردە ولاردى ارزانداۋ باعامەن، ءبىر ادامعا ەكى كيلودان عانا ساتۋعا ءماجبۇر بولۋدى. سوندا دەيمىز-اۋ، ازىق-تۇلىكتىڭ نەگە مۇنشا قىمباتتاپ كەتۋىنىڭ الدىن الۋعا قانداي شارالار قولدانىلدى؟ ول جاعدايدى دۇرىستاۋعا قانداي مۇمكىندىكتەر بار ەدى؟ ارينە، الگى ماسليحاتتاعى مۇنداي سۇراقتاردى اكىمگە قويۋعا جۋرناليستەر قاتتى قىسىلعان بولار. جالاڭ تسيفرلار مەن كورنەكى كورسەتكىشتەردىڭ مىسى قاتتى باسىپ كەتكەن دە شىعار.

ەگەر قانداي دا ەسەپ بەرۋدە وزەكتى پروبلەمالار مەن ناقتى ۇسىنىستار ايتىلمايتىن بولسا، ونىڭ ورىنىنا بيۋدجەتتەن قوماقتى قارجى الىپ وتىرعاندىق باسپاسوزدەر سول اكىمدى جەر-كوككە سىيعىزباي ماقتاي بەرەتىن بولسا، مۇنداي كەزدەسۋلەردى ءبىرجولاتا توقتاتىپ، الگى بيۋدجەتتەن بولىنگەن قوماقتى قارجىنى حالىققا قايتارعان ءجون بولار. حالىقتى الداۋدى قاشان قويامىز؟

جايبەرگەن بولاتوۆ

Abai.kz