الەمدە گەوساياسي جاعداي كۇردەلى نەگىزدە وربۋدە. ساياسات كۇن سايىن ەمەس، ساعات سايىن قۇبىلىپ تۇر. حالىقارالىق كەلىسىمدەر مەن شارتتار، مەملەكەتارالىق ۋاعدالاستىقتار ىسكە اسپاي جاتقان ساتتەر دە ءجيى كەزدەسۋدە. سونىڭ ايقىن دالەلى 2014 جىلعى ۋكراينا. ەلىنىڭ جارتىسىن سوعىس شارپىپ، جەرىنىڭ ءبىراز بولىگىنەن ايىرىلىپ قالعان كيەۆتىڭ جاي كۇيى وزگە مەملەكەتتەردىڭ دە ويلانۋىنا سەبەپكەر بولدى. اسىرەسە اسكەري تۇرعىدان ساراپتاما جاساۋ، رەفورما جۇرگىزۋ اسا ماڭىزدى ەكەنىن بىرقاتار ەلدەر تۇسىنە باستادى. ويتكەنى سوعىس ەسىكتى قاقسا، مەملەكەتتەر جالعىز قالىپ، بار قيىندىقتى جالعىز كوتەرەدى ەكەن. كوزىمىز جەتتى، كوردىك جانە ەستىدىك. قازاقستان دا بۇل تۇرعىدان ءبىرشاما وزگەرىستەر جاساۋدا. ساباقتىڭ ەڭ دۇرىسى، وزگەنىڭ قاتەلىگىنەن الىنعان ساباق. 

قازاقستان رەزەرۆتىك جۇيەدەگى اسكەر قالىپتاستىرۋدى ويلاۋدا. بۇل وتكەن اپتاداعى ەڭ قىزۋ تالقىلانعان تاقىرىپتىڭ ءبىرى بولدى. اسىرەسە ورىس ءتىلدى سەگمەنتتە. سونىمەن رەزەرۆتىك جۇيەدەگى اسكەر دەگەنىمىز نە؟

رەزەرۆتىك جۇيەدەگى اسكەردى ەنگىزۋدىڭ باستى ماقساتى اسكەري قاقتىعىس جاعدايىندا جىلدام قارۋلى كۇشتەردى ۇرىس دالاسىنا جەتكىزۋ، توپتاستىرۋ بولىپ وتىر. رەزەرۆتىك جۇيە ەنگىزىلگەن ساتتە، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ اسكەري مىندەتتى ازاماتتارى اسكەري دايىندىقتارعا شاقىرتۋلار الادى. شاقىرتۋدىڭ قابىلداۋ نەمەسە قابىلداماۋ ءار ازاماتتىڭ ءوز ەركىندە. ياعني بۇل ەرىكتى تۇردە ىسكە اساتىن جوبا. شاقىرتۋدى قابىل العان ازاماتتار ارنايى اسكەري دايىندىقتاردان وتەتىن بولادى. ول جىلىنا ەكى مارتە، جالپى جيىنتىعى 60 كۇن ىشىندە ىسكە اسادى. اسكەري جاتتىعۋ بارىسىندا رەزەرۆيستەر جاڭا تاكتيكالار مەن سوعىس قارۋلارىن مەڭگەرىپ، زاماناۋي ۇرىس جۇرگىزۋ تاسىلدەرىن ۇيرەنەدى. رەزەرۆيستەر وزدەرىنە جاقىن اسكەري بولىمشەمەن كەلىسىمگە وتىرىپ، ءۇش جىلدىق كەلىسىمشارت جاساسادى. ونىڭ بىرقاتار ارتىقشىلىقتارى بار. اتاپ ايتقاندا ءۇش جىل بويى اي سايىن رەزەرۆيستكە ەڭ تومەنگى جالاقى كولەمىندە قارجى ءتۇسىپ تۇرادى. بۇل قازىرگى ۋاقىتتا 42500 تەڭگە. ال اسكەري دايىندىق ساتىندە، ياعني ەكى اي بويى مەملەكەت رەزەرۆيستتىڭ تۇراقتى جۇمىس ورنىنان الاتىن قارجىسىنىڭ جارتىسىن تولەيدى. اسكەري دايىندىق كەزىندە رەزەرۆيستىڭ جۇمىس ورنى ساقتالادى. وعان زاڭ كەپىلدىك بەرمەك.

"سوعىس بولسا اسكەردى ونسىزدا موبيليزاتسيالايدى، مۇنىڭ كەرەگى قانشا" دەگەن سۇراق تۋىنداۋى مۇمكىن. ارينە، اسكەردى الاپات سوعىستا موبيليزاتسيالاۋ ءتارتىبىن الەمدە ەشكىم ىسىرىپ تاستاعان ەمەس، قازاقستاندا دا ءدال سولاي. الايدا رەزەرۆتىك جۇيەنىڭ ارتىقشىلىعى جىلدامدىق پەن كاسىبيلىكتە. اسكەردى موبيليزاتسيالاۋ ۇزاق ۋاقىت الادى. اسكەري مىندەتتى ازاماتقا اسكەري بولىمشەدەن (ۆوەنكوماتتان) شاقىرتۋ جىبەرۋ، اسكەري بولىمشەگە بارۋ، تىركەلۋ، ارنايى دايىندىقتان ءوتۋ. بۇل ۇزاق ۋاقىتتى قاجەت ەتەتىن پروتسەسس. ال رەزەرۆتىك جۇيەدەگى اسكەر بىردەن اسكەري بولىمشەگە بارىپ، قارۋىن اسىنىپ، بۇيرىق بويىنشا ۇرىس الاڭىنا اتتانادى. ويتكەنى جاساسقان كەلىسىمشارت نەگىزىندە وعان ارنايى قارۋ الدىن الا بەكىتىلەدى. ال جىل سايىنعى اسكەري دايىندىق ونىڭ كاسىبيلىگىنىڭ ساقتالۋىنا كەپىل بولماق. سوندىقتان رەزەرۆتىك اسكەر ۇرىس الاڭىنا ءبىرىنشى جەتىپ، مەملەكەت ءۇشىن ماڭىزدى پوزيتسيالاردى ساقتاپ قالۋدا شەشۋشى ءرول وينايتىن بولادى.

زاڭدى قابىلداۋعى قاتىستى ۇسىنىستار ەندى شىعىپ، تالقىلاۋلار اشىق نپادا ەندى ءجۇرىپ جاتىر. ال زاڭ بارلىق دەڭگەيلەردەن ءوتىپ، قابىلدانار بولسا، وندا العاشقى رەزەرۆيستەردى اسكەرگە شاقىرۋ 2024 جىلى باستالادى دەپ جوسپارلانۋدا. رەزەرۆتىك جۇيەگە شاقىرتۋ الاتىنداردىڭ ىشىندە اسكەري ءبىلىمى بار، ارنايى وقۋ ورنىن بىتىرگەن، اسكەردە بولعان ازاماتتارعا ءبىرىنشى باسىمدىق بەرىلمەك. الايدا اسكەردە بولماعان جاندار دا قاتىسا الادى. جوسپار بويىنشا ساربازدار ءۇشىن 50 جاس، ال وفيتسەرلەر ءۇشىن 60 جاس دەپ بەكىتىلمەك. رەزەرۆتىك جۇيەگە ءتىپتى اسكەري قىزمەتكەر بولعان ايەلدەر قاۋىمى دا قاتىسا الماق. وتاندى قورعاۋ جىنىس پەن جاس تاڭدامايتىنى انىق.

"زاڭ جوباسى ازىرلەنىپ جاتىر. ونى ۆەدومستۆوارالىق كوميسسيادا قاراستىرادى. ول ماقۇلدانعاننان كەيىن زاڭدى وزگە دە مەملەكەتتىك قۇرىلىمدارمەن كەلىسۋ، تالقىلاۋ بولادى. سودان كەيىن بارىپ ونى پارلامەنتتە تانىستىرادى. بۇل شامامەن 2022 جىلدىڭ ەكىنشى جارتىسىندا. زاڭ قابىلدانىپ جاتسا، العاشقى رەزەرۆيستەردى شاقىرۋ 2024 جىلدىڭ ورتاسى مەن 2025 جىلدىڭ باسىنا تۇسپا-تۇس كەلمەك. شاقىرتۋ ەرىكتى تۇردە ىسكە اسادى", - دەدى باس شتابتىڭ ۇيىمداستىرۋ-موبيليزاتسيالاۋ دەپارتامەنتى باسشىسىنىڭ ورىنباسارى باحىتحان ءسالىموۆ.

رەزەرۆتىج جۇيەدەگى اسكەر باتىس ەلدەرىندە كەڭىنەن قولدانىلاتىن تاجىريبە. اقش-تا بۇل جۇيە بويىنشا 200 مىڭ سارباز ەرەكشە دايىندىقتان ءوتىپ تۇرادى. ناتو-نىڭ وزگە ەلدەرى دە اتالمىش جۇيەنى قاپەرگە العان. قىم-قۋىت زاماندا قازاقستاننىڭ وزگە ەلدەردىڭ تاجىريبەسىن الىپ، اسكەر سالاسىن رەفورمالاۋعا تالپىنۋى، قۋانتارلىق جايت.

Abai.kz