بەلارۋس ەلىنىڭ باسشىسى الەكساندر لۋكاشەنكو كەشە جۋرناليستەرمەن ۇلكەن پرەسس-كونفەرەنتسيا ۇيىمداستىردى. 2020 جىلدىڭ 9 تامىزىندا بەلارۋس ەلىندە پرەزيدەنت سايلاۋى وتكەن بولاتىن. ارتى ۇلكەن حالىقتىق تولقۋلار مەن نارازىلىق اكتسياسىنا ۇلاسقان سايلاۋعا دا ءبىر جىل ۋاقىت بولىپتى. لۋكاشەنكو تۋرا ءبىر جىلدىق قارساڭىندا جۋرناليستەردىڭ سۇراقتارىنا جاۋاپ بەردى. 8 ساعات بويى ءتۇرلى ساۋالدار قويىلدى.  كونفەرەنتسيا شارتتى تۇردە «پرەزيدەنتپەن ۇلكەن اڭگىمە» دەپ اتالدى. 

لۋكاشەنكونىڭ پرەسس-كونفەرەنتسياسى بارىسىندا باتىستىق ەلدەر، اتاپ ايتقاندا ۇلىبريتانيا، كانادا، اقش بەلارۋسقا كەزەكتى سانكتسيالاردى سالدى.

لۋكاشەنكو سۇراقتارعا جاۋاپتى ەلدەگى نارازىلىق اكتسيالارىنا قاتىستى باستادى. ول بۇل بەلارۋستا بولعان العاشقى نارازىلىق اكتسيالارى ەمەستىگىن دە اتاپ ءوتتى.

«بۇرىن دا نارازىلىقتار بولىپ، ەكى كۇن ىشىندە باسىلىپ قالاتىن. قازىر بۇل نارازىلىقتار ۇزاعىراق بولدى، سەبەبى سىرتتان ۇزاق دايىنداعان. بۇنى ۇيىمداستىرعاندار الەمدەگى ەسى كەتكەن جاندار ەدى. اقپارات كوزدەرى ونى ۋشىقتىرىپ، حالىقتى ۇرەيلەندىرىپ وتىردى. ءبىز ءوز جولىمىزبەن جۇردىك. بەلارۋستە دە باستاپقىدا «پرەزيدەنت نە ىستەپ وتىر» دەگەندەر كوپ بولدى. الەم بىلاي جاساپ جاتىر، ال ءبىز كەرىسىنشە دەپ ويلادى ولار. بىراق مەن تاباندى تۇردە وزگەلەردەن دە ءوز كوزقاراسىمدى ۇستانۋدى تالاپ ەتتىم»، -دەدى ول. لۋكاشەنكو نارازىلىققا قانشا ادام قاتىسقانىن دا اتاپ ءوتتى.

«نارازىلىقتىڭ شارىقتاۋ شەگىندە مينسك كوشەلەرىنە 46 مىڭ 700 ادام شىقتى. بارلىق ەلدەن جيناپ اكەلگەن ەدى. ال كورىنىستى جاساۋ وڭاي عوي. سىرتتان قاراساڭ عاجاپ كورىنەدى. ولاردىڭ سانى ءتىپتى كوپ بولار ەدى. ءوزىم سولاي ويلايمىن. ويتكەنى ءبىزدىڭ ەلىمىزدە ماعان 10% حالىق ەشقاشان داۋىس بەرگەن ەمەس. ولار ماعان ءبىرىنشى سايلاۋدان باستاپ داۋىس بەرگەن ەمەس، ويتكەنى العاشقى سايلاۋدا مەنەن جەڭىلىپ قالعان ەدى. ۇلتشىل، فاشيستىك كوزقاراستاعىلاردى ايتامىن», - دەدى ول.

«مەن ءۇشىن 46 مىڭ نارازى ادام دەگەن الىپ بارا جاتقان اپاتتى جاعداي ەمەس بولاتىن. ويتكەنى كورىنىستى كورسەتكەن ساتتە، حالىقتىڭ ورتاسىندا سودىرلار دا كەلە جاتتى. ال سوڭىندا جەلىككەن جاستار ءجۇر. شەتىندە تۇرمەدەن شىققاندار توپتاسقان. شامامەن وسىلاي. مىنە، شىنايى كورىنىس وسى ەدى», - دەيدى بەلارۋس باسشىسى.

بەلارۋس ەلىندەگى ديكتاتۋراعا قاتىستى دا جاۋاپ بەردى.

«الەمدە ۇستەمدىك جۇرگىزۋ ءۇشىن ايتارلىقتاي رەسۋرسىڭ بولۋى ءتيىس. بىزدە ول رەسۋرس جوق. سوندىقتان دا مەن ەشكىمگە ەشقاشان وكتەمدىك كورسەتكەن ەمەسپىن جانە ونداي ويىم دا جوق. مەن عاسىرلاردان كەيىن العاش قۇرىلعان تاۋەلسىز مەملەكەتتىڭ قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋىم كەرەك. بولدى، بارى وسى. قالعانىنا ءبىزدىڭ مۇمكىندىگىمىز دە، نيەتىمىز دە جوق. الايدا بىزگە سوقتىعا بەرسە، ءبىز ءتيىستى جاۋاپ قاتامىز. قازىر ونى كورىپ وتىرسىزدار»، - دەيدى الەكساندر.

ونىڭ ويىنشا ۋكراينا ەل شىعىسىنداعى سەپاراتيزم ماسەلەسىن ەشقاشان قارۋلى نەگىزدە شەشپەۋى ءتيىس. بۇل تۋرالى ويىن ول ۋكراين ءتىلشىسىنىڭ سۇراعىنا جاۋاپ بەرگەندە ايتتى.

«ەگەر سىزدەر ءۇشىنشى كۇشتەردىڭ قاتىسۋىمەن كۇشتىك جولمەن ماسەلەنى شەشۋگە كىرىسسەڭىزدەر، وندا مەن ەشقاشان سىزدەر جاقتا بولمايمىن. ەگەر سىزدەر دونباسستا تاعى دا رەسەيمەن قاقتىعىسىپ قالساڭىزدار مەن ەكەۋلەرىڭنىڭ ورتالارىڭدا بولامىن. بۇل پوزيتسيانى مەن باياعىدان ۇستانىپ كەلەمىن. ءتىپتى ول مەنىڭ ومىرىمە قاۋىپ توندىرسە دە. بىراق مەنىڭ ويىمشا ەكى نۇسقا دا ىسكە اسپايدى. ول بولمايدى. ويتكەنى ۋكراينادا جاعدايعا شىنايى قارايتىن جاندار جەتەرلىك. ۋكراينادا قانداي ىسكەر بولسا دا، ماسەلەنى كۇشپەن شەشۋگە تىرىسۋ ۋكراينا ءۇشىن ۇلكەن تراگەديامەن اياقتالماق. مەن سەندەردەن بۇل ويدى باستارىڭنان شىعارىپ تاستاۋدى سۇرايمىن», - دەيدى ول.

لۋكاشەنكونىڭ ويىنشا دونباسس ماسەلەسى مەن قىرىم ماسەلەسىن ەكىگە ءبولىپ قاراستىرعان دۇرىس، سەبەبى ەكەۋى ەكى ءتۇرلى شەشىمدى قاجەت ەتەدى.

بەلارۋس باسشىسى بالتىق ەلدەرىمەن، ۋكراينا جانە پولشامەن قاقتىعىسى جايلى دا اتاپ ءوتتى. ونىڭ سوزىنشە قاقتىعىستا باستاعان ول ەمەس، وزگەلەر. سەبەپسىز سانكتسيالار سالىپ، ساياسي قىسىمدار جاساۋ ارقىلى سوققى جاساۋدا دەيدى. ال ليتۆانىڭ كالي ونىمدەرىن وتكىزبەي قويۋ جايلى شەشىمىنە ءونىمدى رەسەي پورتتارىنا اپارىپ، قىتاي مەن ۇندىستانعا ساتاتىنىن ايتتى. ليتۆانىڭ ساياساتىنا قاتىستى بىلاي دەيدى:

«ليتۆا مەن ءبىز تاتۋ-ءتاتتى ءومىر سۇرە بەرەتىن بولامىز. جاقىندا ولار ماعان لۋكاشەنكا بىلاي ىستەسىن، سوندا ءبىز كەلىسسوزدەر جۇرگىزە باستايمىز دەگەن تالاپ قويدى. ماعان تالاپ قويماڭدار. وعان سەندەردىڭ قۇقىقتارىڭ جوق. مەن بيلىكتە ءبىرىنشى نەمەسە بەسىنشى جىل وتىرعان جوقپىن. مەن بەلارۋستا سودىرلاردى، وپپوزيتسيونەرلەردى جاسىرعان جوقپىن. ولار سەندەردە جاسىرىنىپ وتىر. مەن ليتۆاعا قارسى قادام جاسامادىم». 

ليتۆا مەن بەلارۋس اراسىندا سوڭعى ءبىر اي ىشىندە جاعداي ۋشىققان كۇيدە تۇر. سەبەبى تاياۋ شىعىس ەلدەرىنەن كەلەتىن زاڭسىز ميگرانتتاردى مينسك ليتۆا اۋماعىنا قاراي باعىتتاپ جاتىر. قازىردىڭ وزىندە 4 مىڭنان استام ادام اتالمىش باعىت بويىنشا بالتىق ەلدەرىنە ەنىپ ۇلگەرگەن. بۇل ۇلكەن داۋ تۋىنداتۋدا.

«ولار لۋكاشەنكو مەن پۋتيننەن قورىققاندارى وتە دۇرىس. ءبىز قورقاقتار قاتارىنان ەمەسپىز. بۇل ءبىزدىڭ مۇددەمىز ەمەس، ۇلتىمىزدىڭ مۇددەسى», - دەيدى ول.

لۋكاشەنكو رەسەي مەن قاتىناسى جايلى كوپ ايتتى. ونىڭ ايتۋى بويىنشا قاجەت بولعان جاعدايدا بەلارۋستا رەسەي بازاسى ەمەس، تۇتاس اسكەرى ورنالاستىرىلاتىن بولادى. ءتىپتى نارازىلىق كۇشەيگەن ساتتە رەسەي باسشىسى پۋتيننەن كومەك سۇراپ، مىڭ ادامدى ارنايى جاساقتاۋدى سۇراعانىن، الايدا ونى قولدانباعانىن دا ءايتتىۇ سونىمەن قاتار ول «وداقتاس ەل» جوباسىن دا تىلگە تيەك ەتتى. ونىڭ ويىنشا، جوبانىڭ ساياسي تۇستارىن «ءپۋتيننىڭ ءوزى الىپ تاستادى، ال 28 باعدارلاما تەك قانا ەكونوميكالىق، ساۋدا-قاتىناسى باعىتىندا جاسالىپ جاتىر».

لۋكاشەنكونىڭ ويىنشا رەسەيدىڭ ناعىز سەرىكتەسى تەك قانا بەلارۋس.

«اششى بولسا دا شىندىق وسى. ءبىز رەسەيگە جابىلعان ەمەسپىز، بىراق رەسەي پاندەميادا ەسىگىن جاپتى. رەسەيدىڭ ارقاسۇيەرى ءبىز عانا، بىزدىكى تەك رەسەي»، - دەيدى ول. قىرىمدى مويىنداۋعا قاتىستى ول: «رەسەيدىڭ ەڭ سوڭعى وليگارحى قىرىمعا قارجى قۇيعاندا، مەن ونى رەسەيدىڭ اۋماعى دەپ مويىندايمىن»، - دەگەندى دە ايتىپ قالدى.

كا مىرزا

Abai.kz