حالىقارالىق «قازاق ءتىلى» قوعامىنىڭ ۇيىمداستىرۋىمەن 2021 جىلدىڭ 25 تامىزىندا ونلاين فورماتتا «ورتا مەكتەپتە قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتىن وقىتۋدىڭ وزەكتى ماسەلەلەرى» اتتى سەمينار كەڭەس وتكىزىلدى.

كونفەرەنتسيا كوپشىلىككە Zoom ارقىلى جانە Facebook پاراقشاسىندا قولجەتىمدى بولدى. جيىنعا 200-دەن اسا مامان قاتىستى. ونىڭ ىشىندە م.اۋەزوۆ اتىنداعى ادەبيەت جانە ونەر ينستيتۋتىنىڭ باس عىلىمي قىزمەتكەرى، فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور ايگۇل ىسماقوۆا، قازاقستان-بريتان تەحنيكالىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ پروفەسسورى، پەداگوگيكا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى جانات داۋلەتبەكوۆا، ءال-فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ پروفەسسورى، فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى انار سالقىنباي، سۇلەيمەن دەميرەل اتىنداعى ۋنيۆەرسيتەتتىڭ پروفەسسورى، پەداگوگيكا عىلىمدارىنىڭ كانديداتى بەرەكە جۇماقاەۆا، اباي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق پەداگوگيكالىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ پروفەسسورى،  فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى قالامقاس قالىباەۆا سياقتى ەلىمىزگە تانىمال عالىمدار مەن مەيرامگۇل نۇسۇپبەكوۆا , جانار ابيتوۆا، دينارا ورىنباەۆا، ايگۇل توڭكەرقىزى سەكىلدى پراكتيك مۇعالىمدەر، سونىمەن قاتار سەرىك ەرعالي، ورازكۇل اسانعازى سىندى ءتىل جاناشىرى، قوعام قايراتكەرلەرى ءوز پىكىرلەرىمەن ءبولىسىپ، ۇسىنىستارىن ورتاعا سالدى.

بايانداماشىلار ادەبيەت ءپانى بويىنشا: تاراۋ اتتارىن ءدال وسىلاي اتاۋدىڭ عىلىمي نەگىزى قانداي؟ وقىتۋعا بولىنگەن ساعات سانى مەن وقىتىلاتىن شىعارمالار سانى سايكەس پە؟ ءپاننىڭ نەگىزگى ماقساتى نە؟ ماقسات پەن مازمۇن ۇيلەسە مە؟ جاڭارتىلعان باعدارلامادا ادەبيەتتانۋ عىلىمىنىڭ كاتەگوريالارى تۇگەل قامتىلعان با؟ – دەگەن سۇراقتارعا جاۋاپ ىزدەدى.

ال قازاق ءتىلى ءپانى بويىنشا ءسوز العاندار: قازاق ءتىلى ءپانىن وقىتۋدىڭ ناقتى ماقساتى نە؟ ورتا مەكتەپ دەڭگەيىندەگى لينگۆيستيكالىق ءبىلىم جانە وعان نە كىرەدى؟ وقۋلىقتىڭ قۇرىلىمى ماتىنگە نەگىزدەلۋى كەرەك پە؟ الدە گرامماتيكاعا ما؟ – دەگەن سياقتى ماسەلەلەر بويىنشا ءوز ۇسىنىستارىن ايتتى.

جيىن قورىتىندىسى بويىنشا حالىقارالىق «قازاق ءتىلى» قوعامىنىڭ اتىنان مىناداي قارار قابىلداندى:

1. باعدارلاما لاتىن قارپىنە ءوتۋ كەزىندە، 12 جىلدىق وقۋ جۇيەسىنە كوشۋ كەزىندە جوندەلەدى دەپ سەندىرەدى ءبىزدى. وعان قاراپ وتىرماي جاڭارتىلعان باعدارلامامەن قايتا باسىلىپ جاتقان (پەرەيزدانيە) وقۋلىقتارداعى قاتەلىكتەردى بىردەن جوندەۋگە كىرىسۋ كەرەك.

2. جاڭارتىلعان باعدارلامادا ادەبيەتتەن 5-سىنىپتا ا.بايتۇرسىنۇلىنان «ادامدىق ديقانشىسى» ولەڭى، «ەگىننىڭ باستارى» مىسالى، 7-سىنىپتا م.جۇماباەۆتان «باتىر بايان» پوەماسى، 8-سىنىپتا م.دۋلاتوۆتىڭ «باقىتسىز جامال» رومانى عانا قامتىلعان. باستى ۇستانىم الاش يدەياسى بولعاندىقتان، تەز ارادا الاشتانۋشى مامانداردى تارتۋ ارقىلى  وسى ءبىر بولاشاعىمىزعا وتە  زيان ولقىلىقتى جوندەۋىمىز كەرەك.

3. قازاق ءتىلىن وقىتۋ باعدارلاماسىنىڭ وزەگى ماتىنگە نەگىزدەلگەنى ءتيىمدى مە، الدە ءداستۇرلى گرامماتيكا دەڭگەيلەرىنە نەگىزدەلگەنى ءتيىمدى مە؟ ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگى باعدارلاما تۇزەلمەس بۇرىن، الدىمەن عالىمدارمەن كەلىسە وتىرىپ ادىستەمەلىك جاعىنان قايسىسى ءتيىمدى ەكەنىن شەشىپ الۋى ءتيىس.

4. ءتيىستى سالا ماماندارىنىڭ قاتىسۋىمەن «نەنى وقىتۋ» مەن «قالاي وقىتۋدى» عىلىمي ادىستەمەلىك تۇرعىدان نەگىزدەي وتىرىپ، قازاق ءتىلىن انا ءتىلى جانە ەكىنشى ءتىل رەتىندە وقىتۋدىڭ جۇيەسىن رەتكە كەلتىرىپ، ورتاق تۇجىرىمداماسىن جاساۋ.

5. ورتا مەكتەپكە بولىنگەن ساعات سانى مەن 11-سىنىپقا دەيىن وقىلاتىن شىعارمالار كولەمىن، شىعارمالاردىڭ تاڭدالۋ جۇيەسىن جانە ورتا مەكتەپ باعدارلاماسىندا ادەبيەتتانۋ عىلىمىنىڭ قامتىلۋىن كاسىبي ماماندارمەن اقىلداسىپ قايتا قاراۋ.

6. لينگۆيستيكادا كوبىنە ناقتى عىلىمداردىڭ ءادىسناماسى قولدانىلادى. ناقتى عىلىمدا قاي دەڭگەيدە نەنىڭ وقىتىلاتىندىعى ناقتى كورسەتىلگەن. باستاۋىشتا ماتەماتيكا، جوعارى سىنىپتا الگەبرا، جوعارى وقۋ ورنىندا جوعارى ماتەماتيكا (ۆىشمات). وسى سياقتى ءتيىستى لينگۆيست مامانداردىڭ شەشۋىمەن ورتا مەكتەپ دەڭگەيىندە وقىلاتىن گرامماتيكانىڭ كولەمى، ءتۇرى، جۇيەسى ناقتى كورسەتىلۋى كەرەك.

7. قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتىن تەرەڭدەتە وقىتاتىن گۋمانيتارلىق باعىتتاعى مامانداندىرىلعان جەلىلىك «اباي مەكتەپتەرىنىڭ» وقۋ باعدارلاماسى بەكىپ، قولدانىسقا ەنگىزىلدى. ەندى ونى جالپى مەكتەپتەردە دە وپروۆاتسيادان وتكىزىپ، وقۋلىقتارىن شىعارۋدى تەزدەتىپ قولعا الۋ قاجەت.

8. باعدارلاما دا، وقۋلىق تا، وقۋ پروتسەسى دە «نەنى وقىتۋ» مەن «قالاي وقىتۋدان» تۇراتىندىعى بەلگىلى. جاڭارتىلعان باعدارلاما بويىنشا بىلىكتىلىك ارتتىرۋ كۋرستارى نەگىزىنەن «قالاي وقىتۋعا»، ياعني ادىستەمەگە ارنالعان. پراكتيك مامانعا «قالاي وقىتۋ» جونىندە شىعارماشىلىق ەركىندىك بەرە وتىرىپ، كۋرستىڭ مازمۇنىن «نەنى وقىتۋعا» قاراي باعىتتاۋىمىز كەرەك.

بيجومارت قاپالبەك،

حالىقارالىق «قازاق ءتىلى»
قوعامىنىڭ ۆيتسە-پرەزيدەنتى،
فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ كانديداتى

Abai.kz