مىنە، جارقىراپ جاز دا كەلدى. دۇنيەنىڭ ءبارى كوككە مالىنىپ، كۇن ىسىپ، وسىمدىك اتاۋلى قاۋلاپ وسە باستادى. جاز كەزىندە ادەتتەگىدەي بالالار سۋعا شومىلىپ، بالىق اۋلاپ، كۇنگە كۇيىپ، وزەن جاعالاۋلارىندا اسىر سالىپ وينايدى ەمەس پە؟ تەك بالالار عانا ەمەس جاز كەزىندە ۇلكەن ادامدار دا كۇنگە قىزدىرىنىپ، وزەنگە شومىلاتىنىن ءجيى بايقايمىز. نەگە؟ سەبەبى، كۇنگە قىزدىرىنىپ، سۋعا شومىلۋدىڭ دەنساۋلىققا پايداسى زور ەكەنى مەديتسينا عىلىمىندا كەڭىنەن دالەلدەنگەن. كۇنگە قىزدىرىنعاندا ادامداردىڭ تەرىسىنىڭ سىرتقى قاباتى (مەديتسينادا مۇنى ەپيتەلي قاباتى دەپ اتايدى) قالىڭدايدى. مۇنى بەينەلەپ ايتساق، ادامدار دا جىلاندار سەكىلدى تۇلەيدى دەۋگە بولادى. وسىلاي كۇن ساۋلەسىمەن كۇنگە قىزدىرىنعاندا قالىڭداعان تەرىدە «د» دارۋمەنى كوپ بولاتىنى جانە بىرقاتار تەرى اۋرۋى جويىلىپ زالالسىزداناتىنى عىلىمدا دالەلدەنگەن. سوندىقتان دا جاز كەزىندە جاسوسپىرىمدەردىڭ تەز ءوسىپ، بويى ۇزاراتىنىن اڭعارۋ قيىن بولماسا كەرەك. جاز بويى كۇنگە قىزدىرىنعاندار قىستا جەڭىل-جەلپى اۋرۋعا ءتوزىمدى كەلەدى. ارينە، ءىرى وزەن، كولدەردىڭ جاعالاۋىنا ورنالاسقان ەلدى مەكەندەر مەن وسكەمەن، پاۆلودار، ورال، اتىراۋ سەكىلدى ءىرى قالالاردا جازدا سۋعا شومىلىپ، كۇنگە كۇيۋ قيىندىق تۋدىرمايدى. ال شاعىن سۋ كوزدەرى جاعالاۋىنا ورنالاسقان شىمكەنت، تاراز، تالدىقورعان، الماتى سەكىلدى ءىرى قالالار مەن اۋدان ورتالىقتارىندا جاز كەزىندە تۇرعىنداردىڭ جاپپاي سۋعا شومىلىپ، كۇنگە قىزدىرىنۋى ايتارلىقتاي قيىن ماسەلەگە اينالعان دەۋگە بولادى.

مىنە، جارقىراپ جاز دا كەلدى. دۇنيەنىڭ ءبارى كوككە مالىنىپ، كۇن ىسىپ، وسىمدىك اتاۋلى قاۋلاپ وسە باستادى. جاز كەزىندە ادەتتەگىدەي بالالار سۋعا شومىلىپ، بالىق اۋلاپ، كۇنگە كۇيىپ، وزەن جاعالاۋلارىندا اسىر سالىپ وينايدى ەمەس پە؟ تەك بالالار عانا ەمەس جاز كەزىندە ۇلكەن ادامدار دا كۇنگە قىزدىرىنىپ، وزەنگە شومىلاتىنىن ءجيى بايقايمىز. نەگە؟ سەبەبى، كۇنگە قىزدىرىنىپ، سۋعا شومىلۋدىڭ دەنساۋلىققا پايداسى زور ەكەنى مەديتسينا عىلىمىندا كەڭىنەن دالەلدەنگەن. كۇنگە قىزدىرىنعاندا ادامداردىڭ تەرىسىنىڭ سىرتقى قاباتى (مەديتسينادا مۇنى ەپيتەلي قاباتى دەپ اتايدى) قالىڭدايدى. مۇنى بەينەلەپ ايتساق، ادامدار دا جىلاندار سەكىلدى تۇلەيدى دەۋگە بولادى. وسىلاي كۇن ساۋلەسىمەن كۇنگە قىزدىرىنعاندا قالىڭداعان تەرىدە «د» دارۋمەنى كوپ بولاتىنى جانە بىرقاتار تەرى اۋرۋى جويىلىپ زالالسىزداناتىنى عىلىمدا دالەلدەنگەن. سوندىقتان دا جاز كەزىندە جاسوسپىرىمدەردىڭ تەز ءوسىپ، بويى ۇزاراتىنىن اڭعارۋ قيىن بولماسا كەرەك. جاز بويى كۇنگە قىزدىرىنعاندار قىستا جەڭىل-جەلپى اۋرۋعا ءتوزىمدى كەلەدى. ارينە، ءىرى وزەن، كولدەردىڭ جاعالاۋىنا ورنالاسقان ەلدى مەكەندەر مەن وسكەمەن، پاۆلودار، ورال، اتىراۋ سەكىلدى ءىرى قالالاردا جازدا سۋعا شومىلىپ، كۇنگە كۇيۋ قيىندىق تۋدىرمايدى. ال شاعىن سۋ كوزدەرى جاعالاۋىنا ورنالاسقان شىمكەنت، تاراز، تالدىقورعان، الماتى سەكىلدى ءىرى قالالار مەن اۋدان ورتالىقتارىندا جاز كەزىندە تۇرعىنداردىڭ جاپپاي سۋعا شومىلىپ، كۇنگە قىزدىرىنۋى ايتارلىقتاي قيىن ماسەلەگە اينالعان دەۋگە بولادى. ماسەلەن، الماتى قالاسىنىڭ جاعدايىنا ءۇڭىلىپ كورەيىكشى. الماتى ءىرى وزەننىڭ بويىندا بولماعانىمەن تۇرعىنداردىڭ جازدا سۋعا شومىلىپ، كۇنگە قىزدىرىناتىنداي بىرنەشە بۇلاقتار مەن شاعىن وزەندەر قالانىڭ ورتاسىنان قاق جارىپ وتەدى. تاۋ جاعىندا مەدەۋ شاتقالىنا بارىپ تا جازدا سۋعا ءتۇسىپ قايتۋعا بولادى. الايدا ميلليون جارىم حالقى بار الماتى ءۇشىن بۇلار جەتكىلىكسىز. كەڭەس زامانىندا وسى ماسەلە ەسكەرىلىپ سايران كولى جاسالعانى، سونداي-اق قالا تۇبىندەگى قاراسۋ اۋىلىنىڭ جانىنداعى كول جاعالاۋى جاعاجايعا اينالدىرىلعانى ەسىمىزدە. قازىر بۇل جەردى قورشاپ الىپ جاعاجايعا كىرۋگە بالا باسى 100-200 تەڭگە تالاپ ەتەتىن بولدى.
سونىمەن قاتار كەڭەس زامانىندا ۇلكەن الماتى كانالى سالىنعان بولاتىن. مۇنداعى ماقسات - قالانىڭ باتىس جاعىنداعى شارۋاشىلىقتارداعى ەگىستىكتەر مەن باۋ-باقشانى سۋلاندىرۋ بولسا، ەكىنشى جاعىنان الماتىنىڭ ورتاسىن قاق جارىپ وتەتىندىكتەن ونىڭ جاعالاۋىن جاعاجايعا اينالدىرۋ كوزدەلگەن ەدى. ءسويتىپ، كەڭەس زامانىندا الماتى تۇرعىندارى سايران كولى مەن قاراسۋداعى جاعاجايعا بارۋمەن قاتار، ۇلكەن الماتى كانالى بويىندا دا تىنىعاتىن بولدى. وكىنىشكە قاراي، قازىر مۇنىڭ ءبارى مۇلدە ۇمىت قالعانعا ۇقسايدى. سونىمەن قاتار، جازدا بالالاردىڭ ءتىپتى تۇرعىن ءۇي اۋلالارىنا شىعىپ ويناۋىنا دا مۇمكىندىك مۇلدە تارىلا تۇسۋدە. ءسويتىپ، الماتى تۇرعىندارى ءۇشىن جازعى دەمالىس كەزىندە الپىس شاقىرىمداي جەردەگى قاپشاعايعا نەمەسە قىرعىزستانداعى ىستىقكولگە بارىپ دەمالۋ قازىر كەڭىنەن جارنامالاناتىن بولدى. ارينە، قالا تۇرعىندارىنىڭ ءبارى بىردەي بۇل جەرلەرگە بارۋعا ۋاقىتى دا، قارجىسى دا جەتە بەرمەيتىنىن ءتۇسىنۋ قيىن ەمەس.
قازىر ۇلكەن الماتى كانالىنا سۋ جىبەرۋ دە مۇلدە ۇمىت قالعان. مۇنىڭ ءتىپتى پايداسىنان زيانى باسىم بولا ءتۇستى. نەگە دەسەڭىز، كانالدىڭ ىشىندەگى قىس بويعى جينالعان سارقىن سۋ ساسىپ، قولايسىز ءيىس جۇقپالى اۋرۋدىڭ كوزىنە اينالا باستادى. قازىر سانيتارلىق-ەپيدەميولوگيالىق قىزمەت ماماندارى بۇل تۋرالى مۇلدە جاق اشپايتىنى تاڭداندىرادى. ونىڭ ەسەسىنە سايران كولىنىڭ، الماتىنى جارىپ وتەتىن بۇلاقتار مەن شاعىن وزەندەردىڭ سۋى زياندى دەگەندەي ۇگىت-ناسيحات ءجيى ەستىلەتىن بولدى. ءسويتىپ، الماتى تۇرعىندارىنا بۇل جەرلەردە سۋعا شومىلۋعا تى­يىم سالىنىپ كەلەدى. ءتىپتى ەسەنتاي وزەنىنىڭ جوعارى جاعىندا ءال-فارابي اتىنداعى قازۇۋ قا­لاشىعى تۇسىندا بۇرىن بالالار سۋعا شومىلاتىن بولسا، قازىر ول جەرلەرگە دە تىيىم سالىنىپتى. نەگە؟ شىنىندا دا، مۇنداعى سۋدا جۇقپالى دەرتتىڭ ۆي­رۋستارى كوپ بولعا­نى ما؟ «اعىن سۋدا ارام­دىق جوق» دەپ حالقىمىز ايت­قانداي، تاۋدان اعىپ شىعاتىن مۇنداي سۋدىڭ تازا ەكەنىن اڭعارۋ قيىن ەمەس. سونداي-اق، رەسپۋبليكا سارايى ارتىندا­عى بۇلاقتىڭ جاعالاۋىنا دا كەڭەس زاما­نىن­دا بالالاردىڭ سۋعا شومىلۋىنا قولاي­لى ەتىپ جاعاجاي جاسالسا، قازىر بۇل جەرگە دە سۋعا تۇسۋگە بولمايتىن كورىنەدى. مۇنداي جايت سۋدىڭ دەنساۋلىققا زيانىنان ەمەس، اقشاعا قۇنىققانداردىڭ ارەكەتىنەن ەكەنىن اڭعارۋعا بولادى. ويتكەنى قازىر قالا ىشىندە اشىق سۋ باسسەيندەرى كوپتەپ سالىنىپ جاتىر. بۇلاردىڭ سۋى تازا ءارى كۇنگە قىزدىرىنۋعا دا قولايلى دەگەن ناسيحاتتى ەستيسىز. ال مۇنداي باسسەينگە شومىلۋ ءۇشىن ساعاتىنا 1000-1500 تەڭگە تولەيسىز. ەگەر قالتالى باي بولساڭىز مۇندا ەرتەدەن كەشكە دەيىن شومىلار ەدىڭىز. ال ءبىر جارىم ميلليونعا جۋىق قارا حالىقتىڭ مۇنداي ورىنعا بارا المايتىنىن ءتۇسىنۋ قيىن بولماس. سوندىقتان دا باسسەينگە كەلۋشىلەردىڭ سانىن كوبەيتۋ ءۇشىن، ياعني كوبىرەك پايدا تابۋ ءۇشىن بۇلاردىڭ قوجايىندارى قالانىڭ اشىق سۋ كوزدەرىنىڭ ءبارىن زيان­دى دەپ تىيىم سالدىرىپ كەلەدى دەۋگە بولادى. ال مۇنىڭ حالىققا كەلتىرەتىن زالالى قانداي زور ەكەنىن ءتۇسىنۋ دە قيىن ەمەس.
سونىمەن قاتار، ەڭبەكتەگەن بالادان ەڭكەيگەن قارتقا دەيىن جاز كەزىندە كۇن سايىن دەمالاتىنداي باقتار مەن اۋلالار دا مۇلدە تارىلىپ كەتتى. اۋلالارعا سۋپەرماركەتتەر، وزگە دە عيماراتتار سالىنىپ، حالىقتىڭ تىنىسىن تارىلتا تۇسكەن دەۋگە بولادى. ماسەلەن، سوڭعى جىلدارى «قۇلاگەر» شاعىناۋدانى سالىنىپ، مۇندا 1 مىڭ 200 بالاعا ارنالعان مەكتەپ-گيمنازيا اشىلدى. شاعىناۋداننىڭ جانىندا كولەمى اتشاپتىرىمداي نۋ توعايلار، جەمىس اعاشتارى قاپتاي وسكەن باق بار. ءبىر كەزدە مۇنى بوتانيكا باعىنا اينالدىرۋ كوزدەلگەن ەدى. وسىناۋ اسەم باقتىڭ ىشىندە فۋتبول، باسكەتبول وينايتىن الاڭدار، وزگە دە دەمالۋعا قولايلى ورىندار جاسالعان بولاتىن. ءارى باقتىڭ ىرگەسىنەن جاناي وتەتىن ۇلكەن الماتى كانالى جاعالاۋى­نا سۋعا شومىلىپ، كۇنگە قىزدىرىنۋعا قولايلى جاعاجاي دا بولعان ەدى. قازىر كانال سۋى تارتىلعاندىقتان وعان تاقاپ بارۋعا بولمايتىنداي جاعدايدى جوعارىدا ايتىپ وتتىك. ال قازىر وسىناۋ اسەم باقتىڭ ءوزى قانداي كۇيگە ۇشىرادى؟ ونىڭ ورتاسىن ويىپ وتىرىپ، تەرەكتەر مەن جەمىس اعاشتارىن جاۋساتا قيىپ، قولايلى جەر تابىلماعانداي، جەتىسۋ اۋدانى اكىمدىگىنىڭ عيماراتى سالىندى. فۋتبول، باسكەتبول وينايتىن الاڭدار جەكەشەلەنىپ كەتتى. مۇندا كىرىپ بىرەر ساعات ويناۋ ءۇشىن مىڭداعان تەڭگە تولەيسىز. بۇرىن بۇل الاڭدارعا كورشىلەس «اينابۇلاق» شاعىناۋدانى مەن «1-الماتى» تۇرعىندارى مەن بالالار دا كەلىپ وينايتىن. قازىر «قۇلاگەر» شاعىناۋدانىندا تۇراتىن مىڭداعان تۇرعىنداردىڭ وزدەرىنە دە، وسى جەردەگى مەكتەپ-گيمنازيادا وقيتىن 1مىڭ 200 بالاعا دا جاز قىزىعىن كورىپ، دەمالۋ ءۇشىن بۇل ماڭايدا بارار جەر، باسار تاۋ قالماعانداي بولدى. ءتىپتى، جاڭادان پايدا بولعان «شاڭىراق»، «ۇلجان»، «ايگەرىم»، «دارحان»، «بايبەسىك» شاعىناۋداندارىنىڭ جانىنان سۋى مول بۇلاقتار وتسە دە، مۇندا جاعاجاي جاساۋ ويلاستىرىلعان ەمەس. سونداي-اق، قا­لانىڭ وزگە اۋداندارىندا دا جاعداي وسىنداي.
ال الماتىدان ونەگە الاتىن ەلىمىزدىڭ وزگە قالالارىندا دا ءدال وسىنداي جاع­داي قالىپتاسقان. ءبىر سوزبەن ايتقاندا، ەلىمىزدە بالالارىمىزدىڭ جاز قىزىعى سۋعا شومىلىپ، كۇنگە قىزدىرىنىپ، بۇلاقتار مەن وزەندەردىڭ جاعالاۋىندا اسىر سالىپ ويناپ، ۋاقىت وتكىزۋگە، سونداي-اق تۇرعىندارعا دا وسىنداي دەمالىس ورىندارىن قولايلى ەتىپ جاساۋعا ءمان بەرىلمەي كەلە جاتقانى اششى شىندىق.
بۇل كۇندەرى راديودا، تەلەارنالاردا، باسپاسوزدە بالالاردىڭ جازعى قىزىقتارىنىڭ ءبىرى - لاگەرلەردە دەمالۋى جونىندە ءجيى-ءجيى جارنامالار بەرىلەتىنىن ەستىپ ءجۇرمىز. وبالى نە كەرەك، الماتى ماڭىندا جارناماعا ساي لاگەرلەر بارعان سايىن كوبەيە تۇسۋدە. ال وسى بالالار لاگەرلەرىنىڭ جۇمىسىنا ءۇڭىلىپ كورەلىكشى. لاگەرلەردىڭ كوبى ءبىر اپتالىق، 10 كۇندىك دەپ اتالادى. لاگەردەگى ەڭ ارزان باعا ورتا ەسەپپەن تاۋلىگىنە 2 مىڭ تەڭگە مولشەرىندە ەكەن. ال 10-15 كۇن عانا دەمالۋ ءۇشىن 30-40 مىڭ تەڭگە تولەنەتىن لاگەرلەر دە از ۇشىراسپايدى. جارنامالاردا وسىنداي لاگەرلەردى ماقتاعاندا اركىم-اق وعان بالالارىن جىبەرگىسى كەلەتىنى انىق. ال ءبىر اپتالىق لاگەرگە 15 مىڭ تەڭگە تولەپ بارعان بالا وسىنشا از ۋاقىتتا بۇكىل قىسقا جەتەتىندەي قۋات جيناپ قايتا قويار ما؟! ال 10-15 كۇنگە 30-40 مىڭ تەڭگە تولەپ جىبەرگەن بالالار دا قالعان ۋاقىتىن قايدا، قالاي وتكىزبەك؟ ارينە، قارا حالىقتىڭ ءبارى مۇنداي لاگەرگە بالالارىن جىبەرۋگە شاماسى كەلمەيتىنى تۇسىنىكتى. قازىرگى مالىمەتكە قاراعاندا، جالپى مۇنداي ورىندارعا ەلىمىزدىڭ قالالارىندا بالالاردىڭ جارتىسى دا بارا المايدى ەكەن. ءسىرا، سوندىقتان دا بولسا كەرەك، بالالار وقيتىن كادىمگى مەكتەپتەردە دە بالالاردىڭ دەمالىس ورنى اشىلىپ، ونى دا لاگەر دەپ اتايتىن بولدى. مۇندا بالالار تاڭەرتەڭنەن كەشكە دەيىن بولىپ، تاماقتانىپ ۇيلەرىنە قايتادى ەكەن. سوندا قالاداعى ۇيلەرىنىڭ جانىنداعى مەكتەپتە بالا قانداي تازا اۋا جۇتىپ، قالاي دەمالادى دەسەڭىزشى! ارينە، جازعى شۋاقتى كۇندەردەگى كوڭىلدى دەمالىس ەڭبەكتەگەن بالادان، ەڭكەيگەن قارتقا دەيىن قاجەت ەكەنى ايتپاساق تا تۇسىنىكتى بولار. جاز كەزىندە قالالاردا حالىق سانى ەسەلەپ ارتىپ كەتەدى. سەبەبى، قالالى جەرلەرگە اۋىلداردان وقۋعا، جۇمىسقا نەمەسە دەمالىپ، قىزىقتاپ قايتۋعا كەلەتىندەر دە، ساۋدا جاسايتىنداردىڭ دا سانى كوبەيە تۇسەدى. وكىنىشكە قاراي، قالالى جەرلەردە دەمالىس ورىندارىن جاساۋ ەسكەرىلمەگەنى جونىندە جوعارىدا ايتىپ وتتىك. ال قالاعا كەلگەن ادام قوناقۇيگە جاتىپ، اسحانادان تاماقتانىپ، قالانىڭ كورىكتى جەرىن، باۋ-باقتارىن، تەاترلارىن ارالاپ، قىزىقتاپ قايتقىسى كەلەدى عوي. بۇل ماسەلەنى ءسوز ەتۋ ءۇشىن تاعى دا الماتىنى مىسالعا كەلتىرەلىكشى. مۇندا اسحانالاردىڭ تاماعى دا، مەيمانحانالاردىڭ باعا­سى دا، سونداي-اق باقتارداعى ويىن قۇرالدارىنىڭ باعاسى دا شەكتەن تىس قىمبات ەكەنىن اركىم-اق ايتادى.
ءتىپتى مۇنداي جايت شەتەلدەردەن كەلگەن مەيمانداردى دا تاڭقالدىرادى ەكەن. جۋىقتا تۋريستىك ساپارمەن قازاقستانعا باتىس ەۋروپا ەلدەرىنەن كەلىپ قايتىپ بارا جاتقان ءبىر توپ ازاماتتارعا جولى­عىپ، اڭگىمەگە تارتتىق. سوندا ولاردىڭ ءبارى دەرلىك قازاقستاندا تۋريستەردى قىزىق­تىراتىن ورىنداردىڭ وتە كوپ ەكەنىن سۇيىنە دە، تاڭدانا ايتتى. ءيا، شىنىندا دا قازاقستاندا ءوز ازاماتتارىمىز ءۇشىن دە دەمالاتىن، تاماشالايتىن ورىندار از ەمەس. شارىن شاتقالىنان باستاپ مارقاكولگە دەيىن، اباي اۋىلىنان باستاپ باتىستاعى بەكەت اتا كەسەنەسىنە دەيىن، استانادان تۇركىستانعا دەيىن قانشاما تاڭداي قاقتىرارلىق ورىندار بار. شەتەلدەن كەلگەندەردىڭ ءبارى اۋەلى الماتى مەن استاناعا سوعادى عوي. ءبىز اڭگىمەلەسكەن تۋريستەردىڭ ءبارى دە سۇيىنىشىمەن بىرگە رەنىشىن دە اشىپ ايتىپ سالدى. ناقتى ايتقاندا، قازاقستاندا مەيمانحانالار مەن ساناتوريلەردىڭ، مەيرامحانالار مەن اسحانالاردىڭ باعاسى تۇركيا مەن يتالياداعى باعادان ءتىپتى بىرنەشە ەسە قىمبات ەكەن. سوندىقتان مۇندا كەلىپ دەمالۋ شەكتەن تىس قىمباتقا تۇسەتىنىن قىنجىلا اڭگىمەلەدى. شىنىندا دا، قازىر كوكتوبەگە اسپالى جولمەن بارۋ ءۇشىن كىسى باسىنا دا، بالا باسىنا دا 2-3 مىڭ تەڭگە الادى. ال ماشينامەن بارامىن دەسەڭىز كوكتوبەنىڭ قاقپاسىنان ەنۋگە 5 مىڭنان كەم تولەمەيسىز. مەدەۋ مۇز ايدىنىنىڭ ماڭىنداعى مەيمانحانالار مەن اسحانالاردا، وزگە دە ۇساق-تۇيەك ءدامحانالاردا تاعامداردىڭ باعاسى تىم شارىقتاپ كەتكەن. ءتىپتى قالانىڭ قارا بازارلارىنىڭ وزىندە دە كۇنىنە ءۇش رەت تاماقتانامىن دەسەڭ 2 مىڭ تەڭگەدەن كەمگە تۇسپەيدى. تۋريستەر وسىنداي جايتتاردى ءسوز ەتىپ، مۇنداعى ەل ازاماتتارى­نىڭ تابىسىنا مۇنداي شەكتەن تىس قىم­بات باعا مۇلدە ۇيلەسپەيتىنى جونىندە قىنجىلىستارىن ءبىلدىر­دى. ءتىپتى ءبىر تۋريست كادىمگى تاۋىقتىڭ جۇمىرتقا­سى دۇكەندەردە 20-25 تەڭگە تۇرسا، ال اسحانالاردا 50-100, مەيرامحانالاردا 200-300 تەڭگە بولاتىنىنا تاڭدانا: «سوندا تاۋىقتى باعىپ، ءوسىرىپ جۇمىرتقاسىن الىپ، ونى ساۋدا ورىندارىنا تاسىمالداپ جەتكىزگەندەگىدەن نەبارى ىستىق سۋعا سالىپ 5-10 مينۋت قايناتقانداعى نارقى ەسەلەپ قىمبات بولۋى ەشقانداي اقىلعا سىيمايدى، ادامگەرشىلىككە دە جاتپايدى» دەپ اششى مىسقىل ايتا وتىرىپ جەتكىزدى ءوزىنىڭ پايىمداۋلارىن. وزگە تاعام تۇرلەرى دە، مەيمانحانالارداعى جاتىن ورىنداردا زاتتاردى قولدانۋ باعاسى دا وسى سەكىلدى اقىلعا سىيماستاي قىمبات ەكەنى، مۇنىڭ ءوزى قىتاي، ءوڭتۇس­تىك ازيا ەلدەرى، تۇركيا، يتاليا سەكىلدى باي مەملەكەتتەردەن دە قازاقستاندا قىمباتشىلىقتىڭ ەشقانداي سەبەپسىز اسقىنىپ كەتكەنىن ۇقتىرسا كەرەك. ال ەلىمىزدەگى مونوپولياعا قارسى كۇرەس جۇرگىزەتىن اگەنتتىك ەلەكتر ەنەرگياسى مەن ىستىق سۋدىڭ، سۋىق سۋدىڭ، جانارمايدىڭ نارقى وسكەنى جونىندە دابىل قاققان سىڭاي تانىتقاننان باسقا نە تىندىرىپ جۇرگەنى بەيمالىم.
وسىنداي جايتتاردى وي-ەلەگىنەن وتكىزسەك ەلىمىزدە ەرەسەكتەردىڭ دە، ءاسى­رەسە، بالالاردىڭ دا جازعى دەمالىسىن ويداعىداي وتكىزە المايتىنىن ۇعىنۋعا بولادى. دەمەك، جەرگىلىكتى ۇكىمەت وسىنداي ماسەلەگە باسا ءمان بەرەتىن بولسا جاستاردىڭ دا، بالالاردىڭ دا دەمالىس ورىندارىن كوپتەپ ۇيىمداستىرۋعا جول اشىلار ەدى. مۇنىڭ ءوزى ۇكىمەت تاراپىنان ءتىپتى كوپ قارجى جۇمساۋدى دا قاجەت ەتپەيتىن، تەك باسشىلار تاراپىنان باسا كوڭىل بولىنسە قيىن شارۋا ەمەس ەكەنىن اڭعارۋ دا قيىن بولا قويماس.

قۋانبەك بوقاەۆ

«انا ءتىلى» گازەتى