بۇگىندە «قازاق ادەبيەتىنىڭ «التىن عاسىرى» كەڭەس وداعىمەن بىرگە كەلمەسكە كەتتى. ەندى قايتا تۋى نەعايبىل» دەگەنگە ساياتىن سوزدەر ءجيى ايتىلىپ ءجۇر.  ولاي دەۋشىلەر اناۋ-مىناۋلار عانا ەمەس، ەل اۋزىندا اتى بار كەيبىر قالامگەرلەرىمىزدىڭ دە «اۋىزدى قۋ شوپپەن ءسۇرتىپ وتىرعانى» بايقالادى. شىن مانىندە، ءتول ادەبيەتىمىزدىڭ مۇلدە قۇلدىراپ، قۇرۋ جولىنا تۇسپەي، تەك توقىراۋ ۇستىندە تۇرعانىن مويىندامايتىنعا ۇقسايدى. ۇلى ونەردىڭ قايتا ورلەۋى ءۇشىن «ويباي، ءولدى-ءبىتتى!» دەپ كەلەتىن جاتتاندى سارىن، ءداستۇرلى ادەتتەن ارىلۋ ماڭىزدىراق ەكەنىن دۇرىس ءتۇيسىنۋ كەرەك.ايتپەسە، «ادەبيەتتە توقىراۋ بار ما؟» دەگەن پىكىرتالاس 1988 جىلى دا بولعان...

بۇگىندە «قازاق ادەبيەتىنىڭ «التىن عاسىرى» كەڭەس وداعىمەن بىرگە كەلمەسكە كەتتى. ەندى قايتا تۋى نەعايبىل» دەگەنگە ساياتىن سوزدەر ءجيى ايتىلىپ ءجۇر.  ولاي دەۋشىلەر اناۋ-مىناۋلار عانا ەمەس، ەل اۋزىندا اتى بار كەيبىر قالامگەرلەرىمىزدىڭ دە «اۋىزدى قۋ شوپپەن ءسۇرتىپ وتىرعانى» بايقالادى. شىن مانىندە، ءتول ادەبيەتىمىزدىڭ مۇلدە قۇلدىراپ، قۇرۋ جولىنا تۇسپەي، تەك توقىراۋ ۇستىندە تۇرعانىن مويىندامايتىنعا ۇقسايدى. ۇلى ونەردىڭ قايتا ورلەۋى ءۇشىن «ويباي، ءولدى-ءبىتتى!» دەپ كەلەتىن جاتتاندى سارىن، ءداستۇرلى ادەتتەن ارىلۋ ماڭىزدىراق ەكەنىن دۇرىس ءتۇيسىنۋ كەرەك.ايتپەسە، «ادەبيەتتە توقىراۋ بار ما؟» دەگەن پىكىرتالاس 1988 جىلى دا بولعان...

رۋحاني سۇرانىستىڭ تومەندەۋى سالدارىنان ادامي قۇندىلىقتاردىڭ السiرەۋi بەلەڭ الا تۇسكەنى وتىرىك ەمەس. قازiر كiتاپتى جاتا-جاستانىپ وقيتىن جاستار بار بولسا دا، تىم سيرەك. ءتان قۇمارلىعى مەن ماتەريالدىق بايلىققا مويىنسۇنىپ، دەگۋمانيزاتسياعا ۇشىراپ بارا جاتقانىمىز ايقىن. مۇنداي جاعدايدا كوركەم شىعارما وي-ورەسى ويسىراعان جاندارعا قۇرعاق اقىل ايتۋشى رەتىندە كورىنبەي، بايانداۋ ءتۇرىن، مازمۇندى اشۋ ءتاسىلىن باس تارتۋ مۇمكىندىگىنە يتەرمەلەمەي-اق جولعا قويۋعا بولادى. مىسالى، سوڭعى 60 جىلدىڭ ىشىندە قىتاي ادەبيەتى جاقسى دامۋدا. ءبىزدىڭ قازىرگى ادەبيەتىمىزگە وندا تۇرىپ جاتقان 2 ميلليونعا جۋىق قازاقتىڭ قوسىپ كەلە جاتقان ۇلەسى ەلەۋلى. شىڭجاڭ-ۇيعىر اۆتونوميالىق ولكەسىنىڭ جازۋشىلار وداعى توراعاسىنىڭ ورىنباسارى ەركەش قۇرمانبەكقىزى: «بىزدە «ۇلتتىق ادەبيەت» دەگەن ۇعىم بار. ول، ارينە، 56 ۇلتتان قۇرالادى. ولاردىڭ ىشىندە ادەبيەتىن ءوز انا تىلىندە جازاتىندار - قازاق، قىرعىز، موڭعول، سىبە جانە ۇيعىرلار. وسى ۇلت قالامگەرلەرىنىڭ شىعارمالارىن انا تىلىندە باسىپ شىعاراتىن جۋرنالدارى مەن باسپالارى بار. ماسەلەن، قازاقتىڭ شىڭجاڭ جازۋشىلار قوعامىندا «شۇعىلا» دەگەن جانە ودان كەيىن 3 اۋدانعا قاراستى «ىلە ايدىنى»، «التاي ايماعى»، «تارباعاتاي ادەبيەتى» دەگەن ادەبي جۋرنالدار بار»،- دەيدى ءبىر سۇحباتىندا. ال، وزىمىزدە شە؟ جارتىلاي ساياسات پەن ەكونوميكاعا ارنالىپ كەتكەن «قازاق ادەبيەتى» گازەتى مەن ونشا سۇرانىس جوق «جۇلدىز»، «جالىن»، «اقيقات» جۋرنالدارىنان باسقا ءجونى ءتۇزۋ ادەبي باسىلىمعا دا جارىماي وتىرمىز عوي! وسىلايشا دۇرىس ناسيحاتتىڭ جوقتىعى سالدارىنان «كەڭەس ۇكىمەتىنىڭ قۇلاۋى كوپتەگەن جازۋشىلار رۋحىنىڭ ازات ەمەس ەكەنىن، ءبىزدىڭ ادەبيەتىمىزدە ءبىر ۇلكەن يدەيانىڭ جوقتىعىن كورسەتتى» دەپ، بار ىنتا-ىقىلاسىمىزدى قىزىل وكىمەت كەزەڭىمەن بۇعاۋلاپ وتىرمىز. ايتپەسە، قازاق ادەبيەتتانۋ عىلىمىنىڭ باستاۋى ءال-فارابي، شوقان ءۋاليحانوۆ، ىبىراي التىنسارين، اباي قۇنانباەۆتان ءورىس الىپ، كاسىبي قالىپتاسۋى 1900-1932 جىلدارمەن ساباقتاسادى. بۇل ءسوزىمىزدىڭ دالەلى - ءا.بوكەيحان، ا.بايتۇرسىنوۆ، ح.دوسمۇحامەدوۆ، ق.كەمەڭگەرۇلى، ج.ايماۋىتوۆ، م.جۇماباەۆ، م.دۋلاتوۆ، ر.مارسەكوۆ، ى.مۇستامبايۇلى، س.تورايعىروۆ، ءى.جانسۇگىروۆ، ب.مايلين، م.اۋەزوۆ، س.سەيفۋلليننىڭ ادەبيەتتانۋشىلىق زەرتتەۋلەرى دەر ەدىك. بۇلاردىڭ ىشىندە ا.بايتۇرسىنوۆتىڭ 1926 جىلى شىققان «ادەبيەت تانىتقىش»، ودان كەيىن 1927 جىلى جارىق كورگەن م.اۋەزوۆتىڭ «ادەبيەت تاريحى» جانە ح.دوسمۇحامەدۇلىنىڭ 1928 جىلعى «قازاق حالىق ادەبيەتى» اتتى زەرتتەۋلەرى ءوز ادەبيەتىمىزدىڭ تاريحىن، تەوريالىق نەگىزدەرىن قالىپتاستىردى. سويتە تۇرا، تەك 1932-1956 جىلدار ارالىعىنداعى «كەڭەس داۋىرىندەگى قازاق ادەبيەتتانۋىنىڭ دامۋى» كىتابىن «التىن عاسىر» ارقاۋى ەتۋ اعاتتىق بولار. ال، ءبارىمىز دە «سول كەزدە سولاي ەدى» دەۋگە كوشسەك، قازىرگى ادەبيەتىمىزدىڭ كەڭەستىك كەڭىستىكتەگى قازاق ادەبيەتى دەڭگەيىنە جەتە الماي وتىرعانى شىندىق. سەبەبى، ول كەزدە ادەبي تسەنزۋرانىڭ مىقتى بولعانىنا قاراماستان، قازاق قالامگەرلەرى ءوزىنىڭ ۇلتتىق ماسەلەلەرىن رەتىن كەلتىرىپ ايتا ءبىلدى. وكىمى وكتەم وكىمەتتىڭ ءوزى ادەبيەتتى يدەولوگيانىڭ قارۋى ەتىپ، اقىن-جازۋشىلاردى جاپپاي جارنامالاپ، ولاردىڭ اتىن ەلگە تانىتىپ وتىردى. الگى «قازاق ادەبيەتىنىڭ «التىن عاسىرى» كەڭەس وداعىمەن بىرگە كەلمەسكە كەتتى» دەۋشىلەردىڭ ءداۋiرi سول ساتتە جۇرگەن. قازىر تسەنزۋرا رەسمي تۇردە جۇرگىزىلمەسە دە، مىقتى دەگەن اقىن-جازۋشىلارىمىز بەلگىلى ماسەلەلەردەن شەتتەتىلىپ وتىر. ودىراڭداعان وداشىلار قاپتادى. ماداقتارىنىڭ ءبارى - شىلقىعان وتىرىك! مەملەكەتىمىزدىڭ سىرتقى يميدجگە جۇمىس ىستەۋى تەك ەكونوميكاعا نەگىزدەلگەن. ازۋىن ايعا بىلەگەن الپاۋىت ەلدەردى الاقانداي عانا تەحنيكالىق، ەكونوميكالىق جەتىستىكتەرمەن مويىنداتا الارداي ەرتەگى سوعىپ وتىرمىز ءالى. مىنە، قاراما-قايشىلىق! ودان دا، جات جۇرت ءبىزدىڭ عيبراتتى ماعىنامەن كوركەمدەلگەن اۋىز ادەبيەتىنەن جالعاسىپ كەلە جاتقان اسىل ءسوز تاريحىمىزدىڭ 10 عاسىردى قامتيتىنىن ءبىلۋى ءتيىس قوي. قازاقتىڭ ون عاسىرلىق اسىل ءسوزى بار! كۇلتەگىننەن باستالعان قازاق جازبالارىندا تەكتى ءسوز عانا ءومىر ءسۇردى! وسىنى جەتە ۇعىنباعاندىقتان، ەندى قابىلدانىپ جاتقان «عىلىم تۋرالى» زاڭعا دا عىلىمعا جاڭادان كەلىپ جاتقان جاستاردىڭ قۇقىقتارى تۋرالى ەشتەڭە ەنگىزبەدىك. قازاقستان بويىنشا ادەبيەت پەن ونەردى زەرتتەيتىن جالعىز عىلىم وشاعى - مۇحتار اۋەزوۆ اتىنداعى ادەبيەت پەن ونەر ينستيتۋتى عانا بار.ونىڭ ءبولىم مەڭگەرۋشىسى، فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى ايگۇل ىسماقوۆا ينستيتۋتتا 12 عىلىمي جوبانىڭ ىسكە اساتىنىن ايتادى. سەنسەڭىز، سونىڭ 2-ەۋى عانا بابالار ءسوزى مەن اۋىز ادەبيەتىمەن اينالىسادى ەكەن. «قالعاندارى قازىرگى زامان ادەبيەتىن زەرتتەيدى»،- دەيدى. بۇل رەتتە «قانداي قازىرگى زامان ادەبيەتى؟» دەگەن ورىندى سۇراقتىڭ ۇشى قىلتيادى.

قازاق «ادەبيەت - اردىڭ ءىسى»، «ادەبيەت - بارلىق ونەر اتاۋلىنىڭ اتاسى»، «ءسوز سۇيەكتەن وتەدى»، «ونەردىڭ ەڭ الدى - ءسوز ونەرى»، «ونەر الدى - قىزىل ءتىل» دەپ بەكەر ايتپاعان. «تۋعاندا دۇنيە ەسىگىن اشادى ولەڭ...» دەپ اباي دا ءسوزدىڭ انىعىنا توقتادى. شىن مانىندە، العاش بەسىك جىرىنان باستاپ، بالاعا بار نارسەنى ءتۇسىندىرىپ، ۇيرەتۋ تەكتەن-تەككە ولەڭ تىلىمەن ايتىلماسا كەرەك. كيەلى قۇرانىمىز دا ولەڭمەن جازىلعان. وسى تۇرعىدان كەلسەك، ءدال قازىرگى ساتتە قازاق ادەبيەتىندە پوەزيا جانرىنىڭ قۇلاشىن كەڭگە سەرمەپ، ايرىقشا كورىنە باستاۋى كوڭىل كونشىتەدى. كەمتالانت مۇمكىندىگىنشە، شىن تالانت قالاعانىنشا جازىپ ءجۇر. ستيلدiك، كوركەمدiك، تاقىرىپتىق، تiلدiك، شەبەرلiك تۇرعىدان تۇلەپ جاتىرمىز. حالىق بار جەردە قاشان دا ادەبيەتتىڭ بولاتىندىعىن دالەلدەپ كەلەمىز. قالاماقى بولماعان سوڭ كەيبىر پروزايكتەردىڭ جازباي، قولدى ءبىر سىلتەپ كەتكەنى جاسىرىن ەمەس. كەيىن جازاتىن شىعار... ال، ولەڭ ورلەي بەرمەك. كەيىنگى تولقىننىڭ پوەزياسىن وقىمايتىندار، قازاقتىڭ اقىن حالىق ەكەنىن بىلە تۇرا، «قازىر ولەڭ جازاتىندار دا جوق» دەگەندى ەرىگىپ ايتا سالۋدا. ولاي دەگەنشە، ولەڭدەرىندە بايانداۋ، ايتۋ بار دا، ءوز ويلارىن كوركەمدىك كەستەلەرمەن جەتكىزۋ جاعى جەتىسىڭكىرەمەيتىن جايتتارعا ءجون سىلتەي وتىرسا عوي، شىركىندەر! ايتپەسە، جاستاردىڭ جازعانىندا تەڭەۋ، ەپيتەت، مەتافورا، بالاۋ، اسەرلەپ سۋرەتتەۋلەردىڭ كەمشىن سوعىپ جاتقانىن كورىپ ءجۇرمىز. جۇماش سومجۇرەكشە ايتساق، «تىڭ وي، تىڭ اسەرلى تىركەستەر، وقىرمانعا وي سالاتىن مىقتى تۇيىندەر نەكەن-ساياق». اعا بۋىن ءمان بەرمەگەن سوڭ، قازىرگى قازاق ادەبيەتىنىڭ ءورىسى ءبىر رەتكى مۇشايرالارمەن، تارالىمى 1000-2000 دانا كىتاپتىڭ شىعۋىمەن عانا شەكتەلىپ قالىپ جاتىر. اقىن بولات شاراحىمباي ءبىر سۇحباتىندا بىلاي دەيدى: «بiزدiڭ بiر جامان ادەتiمiز، نەگە ەكەنi بەلگىسىز، بار نارسەنi جوققا شىعارعىمىز كەلiپ تۇرادى، بار نارسەنi باعالاي بiلمەيمiز. اسiرەسە، الدىڭعى تولقىن وزiنەن كەيiنگi تولقىندى وقىمايدى، وقىسا دا جىلى پiكiرلەرiن ايايدى». بۇل - ءبىر.

ەكىنشىدەن، اۋدارما جاعىنان اقساپ كەلەمىز. ءبىز نەگىزىنەن شەتەل ادەبيەتىنىڭ قازاق تىلىنە ەمەس، ءوز ادەبيەتىمىزدىڭ وزگە تىلدەرگە اۋدارىلۋىنا دەن قويۋىمىز كەرەك. ارينە، بۇل قاتارداعى باسپالاردىڭ عانا مىندەتى بولىپ قالماي، مەملەكەتتىڭ مۇددەلى بو­لعانى ءجون. وسى كەزگە دەيىن شىعارماسى شەت تىلىنە اۋدا­رىل­عان قازاق اقىن-جازۋشىلارى «كەڭەس قالامگەرى» رەتىندە تانىلدى. سونىمەن قاتار، قازىر كەز كەلگەن قازاق بالاسى شەتەل جازۋشىلارىنىڭ ەسىمدەرىمەن جاقسى تانىس. سەبەبى، ولار ءبىزدىڭ تىلگە كوپ اۋدارىلۋدا. ور­كە­نيەتتى ەلدەر ادەبيەتتى تابىس كوزىنە اينالدىرىپ ۇلگەرگەندىكتەن، ولاردىڭ مىقتى دامىعان ادەبي اگەنتتىكتەرى ءوز قالامگەرلەرىنىڭ شىعارمالارىن سىرتقا جانتالاسا جار­نا­مالاپ ءجۇر. وسى مۇددە توعىسىندا ورىس، فرانتسۋز، جاپون، اعىل­شىن جانە لاتىن امەريكاسى ەلدەرى قالامگەرلەرىنىڭ كوپتەگەن شىعارمالارى قازاقشاعا اۋدارىلعان ۇستىنە اۋدارىلىپ جاتىر. «اۋدارما» باسپاسى قازىر اعىلشىن، ورىس، تۇرىك، قىتاي، جاپون، پولياك تىلدەرىنىڭ بىلگىرلەرىمەن بىرلەسىپ جۇمىس جاساۋدا. «ەڭبەگىنە قاراي ونبەگى» دەمەكشى، بۇل رەتتە تەك وزگەلەردى قازاقشالاۋعا باعىتتالىپ كەتكەن بۇگىنگى اۋدارما سالاسىن تولىق دارەجەدە قارجىلاندىرىپ، ءوز پايدامىزعا جاراتۋ كەرەك-اق.

ۇشىنشىدەن، قازىرگى قازاق ادەبيەتى سىنىندا كوپىرە ماقتايتىن جانە سىپىرا جاماندايتىن از عانا شوعىر بار. ءبارى - بىرجاقتى. ماقتايتىندار شىعارمانى ءۇستىرت بايانداپ، ونىڭ اۆتورىن جانىن سالا دارىپتەۋمەن اۋرەلەنسە، «سىنعا الدىم» دەگەندەردىڭ دەنى عىلىمي نەگىزى ءالسىز، شىعارمانىڭ استارىنا ۇڭىلە الماعان، ونسىز دا وقىرمان كوزىنە كورىنىپ تۇرعان ۇساق كەمشىلىكتەردى تەرىپ جازعان بالدىر-باتپاق، شالدىر-شاتپاق بىردەڭەلەر وڭكەي! بۇلاردىڭ كوبى سىن وبەكتىسىنىڭ جازىلۋ ءتاسىلىن قازبالاۋدىڭ ورنىنا، ءوز باسىنىڭ وكپە-نازىن ايتىپ، پىكىر بىلدىرگەن بولىپ اۆتوردىڭ جەكە باسىنا ءتيىسىپ، كەكەتىپ-مۇقاتا قويۋعا اۋەس. باسقا تۇگى دە جوق! سول سياقتى، ايتەۋىر ماقتاۋ كەرەك بولعان سوڭ ماقتالىپ جۇرگەن قالامگەرلەر دە جەتكىلىكتى. توپ-توپقا بiرiگiپ الىپ، بiرiن-بiرi جەر-كوككە سىيعىزباي كوپىرتە جونەلەدى-اي، كەلىپ! ونداي بوس ارەكەتكە جاس «جۇلدىزدار» ۇيىرسەك. سوعان لايىق بولسا، ءبىر ءسارى...

تورتىنشىدەن، «بۇگىن­گىدەي اقپاراتتىق تەحنولوگيالارعا بەت بۇر­عان زاماندا...» دەپ كەلەتىن جاتتاندى سوزگە مالدانىپ الدىق. «كىتاپتىڭ ورنىن كومپيۋتەر، كوركەم شىعارمانىڭ ورنىن عالامتور باسىپ الدى» سارىنىندا سايرايمىز. ال، نەگە الەمدىك ادەبي پروتسەسستىڭ جاڭا زامانعا بەيىمدەلىپ، ودان ءارى دامي تۇسكەنىن كورمەي قالدىق؟ سول ىقپالىمەن بىزدەگى كىتاپ نارىعىن ورىس پەن اعىلشىننىڭ ادەبيەتى يگەرىپ وتىر. ولار وزدەرى­نىڭ ادەبيەتتەرىمەن الگى عالامتور ارقىلى دا جاۋلاپ العان. قازاق جاستارىنىڭ ساناسىن ەمىن-ەركىن باعىندىردى. قابىلداۋشى ساناسى، تانىمى، قالىبى، تالاپ-تىلەگى اۆتور تاراپىنان الدىن-الا ەسكەرىلەتىندىكتەن، ءموبيلدى اقپاراتتىق قاتىناستار ارقىلى رەتسيپيەنتتىڭ اۆتورعا اسەر-ىقپالى قولجەتىمدى، قارقىندى بولارى بايقالدى. ادەبيەت تاريحىندا اۆتورلار جازعان توم-تومدىق كولەمدى روماندار مەن اۋقىمدى شىعارمالاردىڭ كۇنى ءوتىپ، كولەمى جاعىنان ىقشام، سىعىڭقى، اقپاراتتىق-يدەولوگيالىق، فيلوسوفيالىق ماعىناسى مول، ينتەللەكتۋالدىق كوركەم شىعارمالار تۋدىرۋدىڭ قاجەتتىلىگى العا شىقتى. سوعان قاراماستان، «ەۋروپالىق PhD جۇيەگە كوشۋ - ۋاقىت تالابى» دەپ الىپ، رەسەي بۇرىنعى جۇيەنى دە ساقتاپ وتىر. سەبەبى، PhD جۇيەسى بويىنشا قورعالعان جۇمىستاردىڭ شارتتارى بۇرىنعى جۇيەگە قاراعاندا ۇستىرتتەۋ كورىنەدى. ال كەڭەستىك كەزەڭدە قالىپتاسقان وقۋلىق اۆتورلارىنىڭ كەسىرىنەن ءبىزدىڭ جوعارى وقۋ ورىندارىندا سول باياعى سوتسرەاليستىك نەگىزگە قۇرىلعان باعدارلامالار وقىتىلۋدا. سوندىقتان دا، «ويباي، عالامتور جاۋلاپ الدى» دەپ وتىرا بەرمەي، سول عالامتورعا قازاقتىڭ كلاسسيكالىق تۋىندىلارىن ەنگىزۋدى قولعا الا المادىق. مىنە، ارتتا قالعاننىڭ كوكەسى!

بەسىنشىدەن، رەسەيدە ورىس كلاسسيكالىق ادەبيەتى بارلىق ماماندىقتارعا، جوعارى لاۋازىمدى شەنەۋنىكتەرگە مىندەتتى تۇردە وقىتىلادى. سەبەبى، ادەبيەتتە ۇلتتىق پەن مەملەكەتتىلىكتى بىرىكتىرىپ تۇراتىن باستى قۇندىلىقتار ايقىندالعان. ءبىز دە سولاي ىستەسەك، ۇلتتىق كلاسسيكامىزدى ساناسىنا تۇيگەن ساياساتكەر، ەكونوميست، قارجىگەر، كاسىپكەر مىندەتتى تۇردە قازاق تىلىندە شەگەلەنگەن باستى ۇلتتىق ەتيكالىق قۇندىلىقتاردى اتتاپ وتە الماس ەدى. ايتپەسە، قازاقتىڭ جانىن، ۇلتتىق نامىسىن تۇسىنبەگەن رۋحاني مۇگەدەك شەنەۋنىكتەر قۋىس كەۋدەسىن كوتەرە شىرەنىپ، تەك قارا باسىنىڭ قامىمەن عانا شەكتەلىپ قالعان. وكىنىشكە قاراي، ولاردىڭ رۋحاني بايلىعى مەن سەزىمدەرىن، مورالدىق-ەتيكالىق قاسيەتتەرىن ساناتقا الىپ جاتقان ەش­كىم جوق. ال مەملەكەتىن شىن بەرىلىپ سۇيەتىن تۇلعا وندايلاردان ەمەس، بويىنا ادەبيەتتى، رۋحاني مۇرالاردى ءسىڭىرىپ وسكەن ادامداردان شىعادى. بۇل تۇرعىدا، اباي اتىنداعى قازۇپۋ-ءنىڭ دوتسەنتى نويابر كەنجەعاراەۆ: «بۇگىندە ەلىمىزدىڭ بىردە-ءبىر جوعارى وقۋ ورىندارىندا ادە­بيەت تەورياسى كافەدراسى جوق، تيىسىنشە عىلىمي-زەرتتەۋ ينستيتۋتتارىندا دا بۇ­رىننان بولماعان... قوعامدىق دامۋدىڭ جاڭا ساتىسىنا اياق باسىپ وتىرعان ۋاقىتتا، ەلىمىزدىڭ عىلىمى العا قادامدى نىق باسۋى ءۇشىن، مىندەتتى تۇردە ادەبيەت تەورياسى ءبولىمى جۇمىس ىستەۋى كەرەك. قازاق ەلى ءۇشىن ادەبيەت پەن ادەبيەتتانۋ عىلىمى - جاي نارسە ەمەس، تاريحي-تاع­دىرلى ءمانى بار، مەملەكەت رۋحىنىڭ اي­عاعى، كەپىلى رەتىندەگى سيمۆولدىق ما­عىناسى بار كيەلى دۇنيە»،- دەيدى.

التىنشىدان، قازىر قورعالىپ جۇرگەن كاندي­داتتىق، دوكتورلىق جۇمىستاردىڭ كوبى - ادەبيەت سالاسىنان. سودان «قازاقتىڭ ءبارى فيلولوگ!» دەگەن ۇعىم قالىپتاستى. بىراق، ول جۇمىستاردىڭ دەنى اتاق جانە كۇنكورىس قامى ءۇشىن قورعالعاندىعى اششى دا بولسا، شىندىق! ايتپەسە، سول «كانديدات»، «دوكتورلاردىڭ» جازىپ شىعارعان الەمدىك دەڭگەيدەگى تەوريالىق ىزدەنىستەر مەن جاڭالىقتارعا تولى، ادامزاتتىڭ رۋحاني دامۋىنىڭ جاڭا قىرلارىن تانىتقان، الەمدىك دەڭگەيدە مەكتەپ بولىپ قالىپتاسقان دۇنيەسى بار ما؟!. باسقاسىن ايتپاعاندا، ءبىز قازىر قازاق پوەزياسى تۋرالى ءسوز قوزعاي قالساق، كەڭ كوكجيەككە كوز تاستاۋعا «ەرىنىپ»، ابايدان بەرى تاراتا سالامىز. قازاقتىڭ قازتۋعان، دوسپامبەت، مۇرىن، اقتامبەردى، دۋلات سىندى اقىن-جىراۋلارى، وزگە ەلدە جوق ۇلت ماقتانىشتارى تاسادا قالىپ قويىپ جاتىر. بىراق، ءبىز وزگەلەردى تەك ءوزىمىزدىڭ ۇلتتىق قۇندىلىقتاردان باستاۋ الاتىن دۇنيەلەرىمىزبەن عانا تاڭقالدىرا الۋىمىز كەرەك قوي؟! سول ءۇشىن قازاق قوعامىنا ۇلكەن مىندەتتەر اتقاراتىن ءىرى رۋحاني ورتالىق قاجەت. ءالى كۇنگە دەيىن «الدىمەن - ەكونوميكا، سوسىن - ساياسات» دەپ جۇرگەنىمىز ۇيات بولماسا، سول «دامىپ كەتكەن» ەكونوميكامىزدىڭ رۋحاني قۇندىلىقتاردى العا سۇيرەتىپ الا جونەلگەنىن كوردىڭىز بە؟ ەلىمىزدە قوعامدىق-ساياسي، ەكونوميكالىق، الەۋمەتتىك زەرتتەۋلەر مەن تالداۋلار جاسايتىن ءىرىلى-ۇساقتى بىرنەشە ورتالىقتار بار. وسى توڭىرەكتە ونداعى ماماندار ارنايى ساراپتاما جۇرگىزىپ، ءار توقساندى، ءار جىلدى قورىتىندىلاپ وتىرادى. ال قاپتاعان «عالىمدارعا» جارىعان ادەبيەتتىڭ رەتسىزدىگى، التىباقان الاۋىزدىق سول دەڭگەيگە دە كوتەرىلە الماي، كيەلى ونەردى بيلىككە جالتاقتاتىپ وتىر.جازۋشىلار وداعى توڭىرەگىندە ءبىراز داۋ-دامايلار ورىن الۋدا. ال ەل بيلىگى وعان نۇكتە قويۋدىڭ ورنىنا، جازۋشىلار اراسىنداعى ىشكى ۇساق قايشىلىقتاردى قوزدىرۋعا باعىتتالعان جۇمىستار جۇرگىزۋمەن الەك. وزدەرىنە ءسويتىپ تاۋەلدى ەتىپ العان سوڭ، بۇرىن حالىق الدىندا جۇرگەن كەرەمەت قۇدىرەت يەسى كورىنگەن اقىن-جازۋشىلار قازىر قايىرشى، بەيشارا كۇي كەشىپ قالدى. قابىرعالى قالامگەرلەردىڭ وسىنداي قيىن جاعدايعا دۋشار بولۋى سالدارىنان قازاقتىڭ ءتىلى دە السىرەدى. انا ءتىلىمىز «مەملەكەتتىك ءتىل» دەڭگەيىنە دەيىن كوتەرىلىپ، زاڭمەن بەكىتىلگەن ءوز مارتەبەسىنە جەتۋى كەرەك ەدى. ولاي بولمادى...

«ۇلت Times» گازەتى