گازەتىمىزدىڭ وتكەن سانىندا («ۇيات-اي، ۇبت! قىزداردىڭ ىشكيىمدەرىندە نەلەرىڭ بار؟» №46, 08.06.2012.) ۇبت تاپسىرار الدىندا  شەشىنۋگە ءماجبۇر بولعان تۇلەكتەر جايىن جازعان بولاتىنبىز. ەندى سولارمەن جولىعىپ، اڭگىمەلەسۋدىڭ ءساتى ءتۇستى. استانا قالاسىنداعى عالي ورمانوۆ اتىنداعى №7 مەكتەپ-گيمنازيانىڭ تۇلەكتەرى س.سەيفۋللين اتىنداعى اگرارلىق ۋنيۆەرسيتەتتە ءبىرىنشى ماۋسىم كۇنى تەست تاپسىرعان. بىراق ەمتيحانعا كىرەر الدىندا «ءتىنتۋ وپەراتسياسى» وتە بەلسەندى جۇرگىزىلگەن-ءدى.

گازەتىمىزدىڭ وتكەن سانىندا («ۇيات-اي، ۇبت! قىزداردىڭ ىشكيىمدەرىندە نەلەرىڭ بار؟» №46, 08.06.2012.) ۇبت تاپسىرار الدىندا  شەشىنۋگە ءماجبۇر بولعان تۇلەكتەر جايىن جازعان بولاتىنبىز. ەندى سولارمەن جولىعىپ، اڭگىمەلەسۋدىڭ ءساتى ءتۇستى. استانا قالاسىنداعى عالي ورمانوۆ اتىنداعى №7 مەكتەپ-گيمنازيانىڭ تۇلەكتەرى س.سەيفۋللين اتىنداعى اگرارلىق ۋنيۆەرسيتەتتە ءبىرىنشى ماۋسىم كۇنى تەست تاپسىرعان. بىراق ەمتيحانعا كىرەر الدىندا «ءتىنتۋ وپەراتسياسى» وتە بەلسەندى جۇرگىزىلگەن-ءدى.

ءتىلشى كەلەدى دەگەندى ەستىپ، مەكتەپكە جينالىپ وتىرعاندار كورگەن سوراقىلىقتارىن جايىپ سالدى. مەكتەپ ءبىتىرۋشى ماقپال مايلىباەۆانىڭ ايتۋىنشا، ءبىرىنشى ماۋسىم كۇنى ۇبت تاپسىرعان. الايدا اۋديتورياعا كىرەر الدىنداعى ءتىنتۋ شەكارا بەكەتىنەن وتكەندە بولاتىن اسا ماڭىزدى تەكسەرىستەردەن بىردە-ءبىر كەم تۇسپەگەن. «تەكسەرۋگە كىرگەن بويدا كويلەگىمنىڭ تۇيمەسىن تۇگەل اعىتىپ، ەكى قولىمدى كوتەرىپ تۇرۋىمدى ءوتىندى. مەنىڭ الدىمدا تەكسەرىلگەن تەست تاپسىرۋشى قىزداردىڭ ءبىرىنىڭ ىشكيىمىنەن شپورگالكا تاپقان ەكەن. سودان بولار، تەكسەرىپ بولعان سوڭ كويلەگىمنىڭ ەتەگىن كوتەرىپ، ىشكيىمىمدى دە شەشۋىمدى ءوتىندى. نە دەرىمدى بىلمەي، ايتقاندارىنا مويىنسۇندىم. ولار ۇياتتى مۇشەلەرىمدى ۇستاپ كوردى. سوسىن كيىنىپ ۇلگەرمەستەن كابينەتتەن شىعارىپ جىبەردى. الگى ءبىزدى شەشىندىرىپ تەكسەرگەندەر مەكتەپ ينسپەكتورلارى ەكەن» دەيدى ماقپال مۇڭايىپ. جالعىز ماقپال عانا ەمەس، جادىرا بەكجانوۆا دا وسىنداي سوراقىلىقتى كوردى. كەزەكشىلىككە بەكىتىلگەن ءۇش تەكسەرۋشى بۇلاي قورلايدى دەپ مۇلدەم ويلاماعان ول «ءبىزدى ۇبت تاپسىرۋشى ەمەس، كوشەدەن ۇستاپ اكەلگەن الدەكىمدەردى تىنتكەندەي قىلدى. سىرت كيىمىمىزدى عانا شەشىپ تەكسەرە مە دەسەك، شەشىنۋىمىزدى تالاپ ەتتى. وعان كونە المايتىنىمىزدى ايتىپ ەدىك، ولار ءىش كيىمدەرىنە دەيىن شەشىڭدەر دەپ وزدەرى شەشىندىرە باستادى. «ىشكيىمىڭدى شەش» دەگەندە، «ەتەككىرىم كەلىپ تۇر» ەدى دەسەم وعان قاراماستان وزدەرى شەشىندىرۋگە كىرىستى. ونىسىمەن قويماي پروكلاتكاڭدى قولىڭا ۇستا دەپ بۇيىردى. ۇبت-دا  نە وقىپ، نە جازىپ وتىرعانىمىزعا قارايتىن شاما بولماي، جاڭاعى ارەكەتتەن كەيىن بىرازعا دەيىن ءوز-وزىمىزگە كەلە الماي مەڭ-زەڭ بولىپ وتىردىق» دەيدى ول.

شەكتەن شىققان تەكسەرىستىڭ زاڭعا قايشى ەكەنىن العا تارتقان ايگەرىم باكىروۆانىڭ ەستىگەنى «زاڭىڭنىڭ اتاسىنا نالەت» دەگەن جاۋاپ. جاعاسىن ۇستاعان ايگەرىم اقىلعا قونىمسىز تەكسەرىستە قانشا جەردەن زاڭشىل بولسا دا، شەشىنۋگە ءماجبۇر بولىپتى. «سونداي تەكسەرۋدە ءوزىمدى تەست تاپسىرۋ ەمەس، قۇددى قىلمىسكەردەي سەزىندىم. ولار كەيبىر تۇلەكتەردىڭ قالتاسىنان شپور تاپقان سايىن راحاتتانا كۇلىسىپ الادى دا، كەلەسى تۇلەكتى وزبىرلىقپەن تىنتە باستايدى» دەيدى ايگەرىم باكىروۆا بىزبەن اڭگىمەسىندە.

سىرتتا تۇرىپ، بالالارىنا تىلەۋلەس بولعان اتا-انا گۇلشات ءجۇنىسوۆا قىزى ۇبت تاپسىرىپ شىققاننان كەيىن جاعدايدىڭ تاپ وسىلاي بولعانىن ايتقان ساتتە، اعىل-تەگىل جىلاۋدان باسقا امالى قالماعان. ايالاپ ءوسىرىپ وتىرعان قىزىنا الگى ينسپەكتورلار «نەگە كويلەك كيىپ كەلگەنسىڭ؟» - دەپ  ۇرسىپ قويعانى تاعى بار. «وسىنداي شەكتەن شىققان تەكسەرۋدەن كەيىن قىزىم ەكى كۇن بويى وزىنە ءوزى كەلە الماي ءجۇردى. تەكسەرۋ دەگەندە وسىلاي نامىسقا تيۋگە بولا ما ەكەن؟» - دەيدى گۇلشات. تەكسەرىستىڭ سالقىنى قاتتى بولسا دا 89 بالل العان ايدانا ءجۇنىسوۆا «تەستىلەۋگە كىرگەندە كولونياعا كىرگەندەي بولدىق» دەيدى ءبىرىنشى ماۋسىمدى باسسىزدىقتى ەسكە الىپ. «تەست الدىنداعى تەكسەرىستە، بىردەن جۇلقىلاۋعا كوشكەن مەكتەپ ينسپەكتورلارىنىڭ مىندەتى - قالاي دا قالتامىزدان شپور تابۋ سەكىلدى كورىندى. بەينە-ءبىر جوسپار ورىنداۋ ما دەيسىڭ». بارىنەن دە بالاسى مەكتەپ بىتىرگەن مايراش ەرعازىقىزى ەسىمدى اتا-انانىڭ مۇڭى قايعىدان كەم ەمەس. ۇبت-سى بار بولسىن، تەكسەرىستەن كەيىنگى قىزىنىڭ كۇيزەلىسى ءۇي ىشىنە ۋايىم بولىپ، بەرەكەلەرى قاشقانعا ۇقسايدى.  «بالامىز دارەتحاناعا كەتسە يا بالكونعا شىقسا وزىنە قول جۇمساپ قويا ما دەپ زارە-قۇتىمىز قاشتى» دەيدى كەيۋانا.

بيىل شاكىرتتەرى مەكتەپ بىتىرگەن ايگۇل تويعانباەۆا تالاي جىلدان بەرى ع.ورمانوۆ اتىنداعى №7 مەكتەپ-گيمنازياسىندا قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتىنەن ساباق بەرىپ كەلەدى. سول كۇنى اگرارلىق ۋنيۆەرسيتەتكە بارعان ايگۇل قول جۋىپ جاتقان ينسپەكتورلاردان تەست تاپسىرۋشىلاردىڭ جايىن سۇراعان.  سويتسە الگىلەر: «وي، نەسىن ايتامىز. ءىش كيىمدەرىنە دەيىن تەكسەردىك» - دەپتى بىردەن. «نەگە؟»، - دەسە ولار شىمىرىكپەستەن: «ول مينيسترلىكتەن كەلگەن تاپسىرما» - دەگەن. سونى ەستىپ، دەگبىرى قالماعان ايگۇل تويعانباەۆا: «وسىنداي تەكسەرىستەن بالالار بىلگەندەرىن ۇمىتىپ قالىپ وتىر. مىسالى، مەنىڭ سىنىبىمدا ماتەماتيكادان 4 پەن 5-كە وقىپ جۇرگەن بىرنەشە وقۋشى ەكىلىك الدى. قالايشا ولار ءسۇرىنىپ كەتتى؟ ەگەر ۇبت الدىندا وسىلاي بولماعاندا، ەشتەڭەگە الاڭداماي-اق تەست تاپسىرار ەدى. ءبارى تەكسەرۋ كەزىندەگى پسيحولوگيالىق سوققىنىڭ كەسىرى. باسقاسى باسقا، ەتەككىرى كەلىپ جۇرگەن وقۋشى قىزداردىڭ ىشكيىمىن شەشىپ تەكسەرۋ دەگەن نە سۇمدىق؟» دەيدى اشىنىپ.

جانات ايتوۆا عالي ورمانوۆ اتىنداعى №7 مەكتەپ-گيمنازياسىن باسقارعالى ءبىراز جىل بولعان. وقۋشىلارى جىل سايىن جاقسى جەتىستىكتەرمەن كورىنىپ ءجۇر. دەگەنمەن، «ماعان وقۋشىلارىمنىڭ ەمتيحاننان العان باعاسىنان گورى، ءار بالانىڭ اماندىعى مەن تاربيەسى قىمباتىراق» - دەيدى ول. ايتۋىنشا، ۇبت تاپسىرىپ شىققان وقۋشىلارىنىڭ ەڭىرەگەندە ەتەكتەرى جاسقا تولعان. «جەزوكشەلەردى تەكسەرگەندەي تىنتەتىن ولار وقۋشىلاردى كىم دەپ سانايدى؟ وسىداي جاعدايدا ءبارىمىز جىلادىق. بۇرىن ۇبت-دا وقۋشىلارمىزدان شپور شىقسا بەتىمىزگە باساتىن. مىناۋ تەكسەرىستىڭ ءجونىن ۇقپادىق. سودان كەيىن ۇبت-سى بار بولسىن! تەست تاپسىرۋعا بارعان ءاربىر وقۋشىلارىمنىڭ قولىن  الىپ: «ەشتەڭەدەن دە قورىقپاڭدار!» - دەپ جىگەرلەرىن جانىدىم» - دەيدى مەكتەپ ديرەكتورى ج.ايتوۆا حانىم.

ماسەلەنىڭ ءمانىسى وسىلاي بولىپ جاتقاندا وقۋشىلار ءۇشىن الاڭداعان ءماجىلىس دەپۋتاتى گۇلجان قاراقۇسوۆا حانىم: «وسىنداي تەكسەرىس جاساعان ارنايى قىزمەت وكىلدەرىنىڭ ۇستىنەن قىلمىستىق ءىس قوزعاۋ كەرەك. بۇل تۇلەكتەردىڭ ار-نامىسىنا نۇقسان كەلتىرۋ. ينسپەكتورلاردىڭ بۇلاي ىستەۋىنە ەشقانداي دا رۇقسات بەرىلمەگەن. مۇندايعا جازانى ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگى ەمەس، ىشكى ىستەر مينيسترلىگى بەرىپ، وسى شارۋامەن تىكەلەي اينالىسۋى ءتيىس» دەپ وي تاستادى. ال حالىق قالاۋلىسى ەرگەن دوشاەۆ: «ماسەلەنى زەرتتەپ، جان-جاقتى قاراۋ كەرەك. سودان كەيىن بارىپ شەشىم شىعارساق» دەگەننەن وزگە ەشتەڭە ايتپادى.

قۇيتۇرقى تەكسەرىس تەك 7-ءشى مەكتەپ تۇلەكتەرىمەن عانا شەكتەلمەگەن كورىنەدى. ولارمەن قاتار تەست تاپسىرعان  № 40, 65 مەكتەپ وقۋشىلارى دا وسىنداي ءتارتىپتىڭ قۇربانى بولعانىن ايتادى. بيىل ۇبت-دا تەمىردەي ءتارتىپ ورناتپاق بولعان مينيستر باقىتجان جۇماعۇلوۆتى ۇياتقا قالدىرعان وسى ءبىر كەلەڭسىشش جايتقا كىنالىلەر ءوز جازاسىن الادى دەگەن ۇمىتتەمىز.

«حالىق ءسوزى» گازەتى