ءماجىلىس دەپۋتاتى سامات مۇساباەۆ ءماجىلىستىڭ بۇگىنگى جالپى وتىرىستا قورشاعان ورتانى قورعاۋ ماسەلەسىن كوتەرىپ، قر پرەمەر-ءمينيسترىنىڭ ورىنباسارى رومان ۆاسيلەۆيچ سكليارعا دەپۋتاتتىق ساۋال جولداپتى. 

دەپۋتاتتىڭ ايتۋىنشا، كەڭەس وداعى كەزىندە قازاقستان تەرريتورياسى ءار ءتۇرلى جاڭا تەحنولوگيالار مەن اسكەري قارۋ-جاراقتاردىڭ سىناق پوليگونىنا اينالدى. سونىڭ ىشىندەگى ەڭ اۋىر زارداپتار اتوم ەنەرگياسىن پايدالانۋ ءۇشىن جاسالعان جۇمىستاردىڭ ناتيجەسىندە بولدى. سەمەي سىناق پوليگونىن ايتپاعاندا، ۋران ءوندىرىسىنىڭ زارداپتارىن ءالى كۇنگە دەيىن كورۋدەمىز.

اسىرەسە، 77 شارشى كيلومەتر اۋماقتى الىپ جاتقان، «قوشقار اتا» ويپاتىندا ورنالاسقان الەمدەگى ەڭ ۇلكەن راديواكتيۆتىك قالدىقتار قويماسىنىڭ ەكولوگيالىق جاعدايى، ماڭعىستاۋ ءۇشىن ەڭ وزەكتى ماسەلە بولىپ وتىر. وندا جوبامەن 105 ملن توننادان استام ۋىتتى، ونىڭ ىشىندە 52 ملن تونناداي ءالسىز راديواكتيۆتىك قالدىقتار ورنالاسقان. بۇل راديواكتيۆتى قالدىقتار قويماسى اقتاۋ قالاسى، مۇنايلى جانە تۇپقاراعان اۋداندارىنىڭ 400 مىڭداي حالقىنىڭ، ياعني وبلىس تۇرعىندارىنىڭ 55 پايىزىنىڭ دەنساۋلىعىنا كەرى اسەرىن تيگىزىپ وتىر.

قازىرگى تاڭدا، تۇرعىنداردىڭ اراسىندا ونكولوگيالىق جانە تاعى دا باسقا اۋرۋلاردىڭ كورسەتكىشى وتە جوعارى. سونىمەن قاتار، قازاقستان عالىمدارىنىڭ «قوشقار اتا» قويماسىنىڭ اينالاسىنداعى جانۋارلار مەن وسىمدىكتەردى زەرتتەۋ ناتيجەلەرى ولاردا مۋتاتسيالىق پروتسەسستەردىڭ بار ەكەنىن كورسەتتى.

كەزىندە ەلباسى ن. نازارباەۆ جانە پرەزيدەنتىمىز ق. توقاەۆ بۇل قويمانى رەكۋلتيۆاتسيا جاساۋ جونىندە تاپسىرما بەرگەن. قالدىقتار قويماسىنىڭ جەرى 2012 جىل راسىمدەلىپ، جوبالىق سمەتالىق قۇجاتتارى جاساقتالىپ، راديواكتيۆتى قالدىقتار شاڭ بولىپ اتموسفەراعا كوتەرىلمەس ءۇشىن، اشىق قالعان 45 شارشى كيلومەتردەي جەر 30 سانتيمەتر توپىراقپەن جابىلاتىن بولىپ شەشىم قابىلدانعان. بۇل ەڭ ارزان جانە بۇگىنگى كۇنى وڭتايلى شەشىم ەدى.

2020 جىلى وسى جۇمىستارعا ماڭعىستاۋ وبلىسىنىڭ تابيعات رەسۋرستارى جانە تابيعاتتى پايدالانۋ باسقارماسى كونكۋرس وتكىزىپ، 15,5  ملرد تەڭگەنى قۇرايتىن جۇمىسقا مەردىگەر انىقتالىپ، اعىمداعى جىلدىڭ كوكتەم ايىندا رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتتەن 1,0 ملرد تەڭگە قارجى قاراستىرىلعان. رەكۋلتيۆاتسيالىق جۇمىستار جەرگىلىكتى بيۋدجەتتىڭ ەسەبىنەن باستالعان بولاتىن.

الايدا، جاقىندا وتكەن ماڭعىستاۋداعى كەزدەسۋلەرىمىزدە بۇل جۇمىستاردى ەكولوگيا، گەولوگيا جانە تابيعي رەسۋرستار مينيسترلىگى نەگىزسىز توقتاتىپ تاستاعانى بەلگىلى بولدى. رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتتەن بولىنگەن 1,0 ملرد تەڭگە ءالى كۇنگە دەيىن جەرگىلىكتى مەملەكەتتىك ورگاننىڭ ەسەپ شوتىنا اۋدارىلماعان.

رەكۋلتيۆاتسيانىڭ توقتاپ قالۋى ماڭعىستاۋ تۇرعىندارىنىڭ ۇلكەن نارازىلىعىن تۋعىزىپ، «ەكولوگيالىق جانە مەملەكەتتىك ساراپتامالاردان وتكەن بۇل جوبا قالاي توقتاتىلادى؟» - دەپ، جەرگىلىكتى تۇرعىندار ۇلكەن ماسەلە كوتەرۋدە. پارتيانىڭ باعدارلاماسىندا قابىلدانعان شەشىمدەر نەگە ۋاقىتىندا ورىندالمايدى؟ نەگە مينيسترلىك حالىقتىڭ تاعدىرىمەن وينايدى؟

«قوشقار اتا» ويپاتىنداعى راديواكتيۆتىك قالدىقتاردى رەكۋلتيۆاتسيالاۋدىڭ الەۋمەتتىك ماڭىزىنىڭ زور ەكەنىن ەسكەرە وتىرىپ، تەز ارادا زالاسىزداندىرۋ جۇمىستارىن قايتادان باستاۋ قاجەت. ول ءۇشىن بيىلعا بولىنگەن 1,0 ملرد تەڭگە ءتيىستى مەملكەتتىك ورگانعا تەز ارادا اۋدارىلسىن جانە وسى جوبانى توقتاتقان لاۋازىمدى تۇلعانىڭ جاۋاپكەرشىلىگى قارالسىن.

«قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پارلامەنتى جانە ونىڭ دەپۋتاتتارىنىڭ مارتەبەسى تۋرالى» قازاقستان رەسپۋبليكاسى كونستيتۋتسيالىق زاڭىنىڭ 27-بابىنا سايكەس سىزدەن دەپۋتاتتىق ساۋالعا زاڭنامادا كوزدەلگەن مەرزىمدە جازباشا جاۋاپ بەرۋىڭىزدى سۇرايمىز.

Abai.kz