مەكتەپ تۇلەكتەرi ءۇشiن ماۋسىم ايى قاربالاسقا تولى. بiرi ۇلتتىق بiرىڭعاي تەستiلەۋدەن تومەنگi بالل جيناسا، ەندi بiرi 11 مەترلiك «شپارگالكامەن» ۇستالىپ ۇياتقا قالدى. ال استانا جانە شىمكەنت قالاسىنىڭ اتا-انالارى مەن جۇرەگi لۇپiلدەگەن تۇلەكتەرi iشكيiمگە دەيiن تەكسەردi دەپ جىلارمان بولدى. ول ول ما، وڭتۇستiك قازاقستان وبلىسى، ورداباسى اۋدانى، قىزىلجار اۋىلىنداعى مەكتەپ ديرەكتورىنىڭ ورىنباسارى تالاپكەرگە «جوعارى بالل الۋعا كومەكتەسەمiن» دەپ 450 مىڭ تەڭگە پارا العان.
ال ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگىنىڭ ماماندارى بولسا، بيىلعى قاتاڭ تالاپ تۇلەكتەردىڭ ءبىلىمىن ناقتى ايقىنداپ بەردى دەگەندى ايتادى. «بۇعان دەيىن 120 بالل جيناپ كەلگەن وبلىستار مەن اۋدان تۇلەكتەرىنىڭ بەت-پەردەسى اشىلىپ، جوعارى وقۋ ورىندارىنا تەك بىلىمدىلەر عانا جولداما الادى»، - دەيدى ولار. شىنىندا دا، بيىلعى ۇبت-نىڭ ناتيجەسى كوڭىل كونشىتەرلىك ەمەس. بۇگىنگە دەيىن جوعارى مەجەلى 125 باللدى مەكتەپ تۇلەكتەرىنىڭ ۇشەۋى عانا جيناسا، ال 10 756 تۇلەك قانا 100 باللدان اسىرعان. سوڭعى قورىتىندىسى ەرتەڭ بەلگىلى بولماق.
جالپى، قولدانىسقا ەنگەنىنە توعىز جىل بولعان ۇبت ءوزىن-ءوزى اقتادى ما؟ ۇبت كەرەك پە؟ مىنە، وسى ساۋالدار توڭىرەگىندە ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگى وكىلدەرى مەن ۇستازدار قاۋىمى پىكىر الماستى. ولاردىڭ اڭگىمە اۋانىنا قاراساق، بيىلعى ۇبت ءوز دەڭگەيىندە، ناعىز سىناق تۇرىندە وتكەن سياقتى. ەندىگى كەزەكتى مامانداردىڭ پىكىرىنە بەرىپ كورەلىك.
تامارا شاكيروۆا، №6 كاسىپتىك ليتسەيدىڭ ديرەكتورى:

مەكتەپ تۇلەكتەرi ءۇشiن ماۋسىم ايى قاربالاسقا تولى. بiرi ۇلتتىق بiرىڭعاي تەستiلەۋدەن تومەنگi بالل جيناسا، ەندi بiرi 11 مەترلiك «شپارگالكامەن» ۇستالىپ ۇياتقا قالدى. ال استانا جانە شىمكەنت قالاسىنىڭ اتا-انالارى مەن جۇرەگi لۇپiلدەگەن تۇلەكتەرi iشكيiمگە دەيiن تەكسەردi دەپ جىلارمان بولدى. ول ول ما، وڭتۇستiك قازاقستان وبلىسى، ورداباسى اۋدانى، قىزىلجار اۋىلىنداعى مەكتەپ ديرەكتورىنىڭ ورىنباسارى تالاپكەرگە «جوعارى بالل الۋعا كومەكتەسەمiن» دەپ 450 مىڭ تەڭگە پارا العان.
ال ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگىنىڭ ماماندارى بولسا، بيىلعى قاتاڭ تالاپ تۇلەكتەردىڭ ءبىلىمىن ناقتى ايقىنداپ بەردى دەگەندى ايتادى. «بۇعان دەيىن 120 بالل جيناپ كەلگەن وبلىستار مەن اۋدان تۇلەكتەرىنىڭ بەت-پەردەسى اشىلىپ، جوعارى وقۋ ورىندارىنا تەك بىلىمدىلەر عانا جولداما الادى»، - دەيدى ولار. شىنىندا دا، بيىلعى ۇبت-نىڭ ناتيجەسى كوڭىل كونشىتەرلىك ەمەس. بۇگىنگە دەيىن جوعارى مەجەلى 125 باللدى مەكتەپ تۇلەكتەرىنىڭ ۇشەۋى عانا جيناسا، ال 10 756 تۇلەك قانا 100 باللدان اسىرعان. سوڭعى قورىتىندىسى ەرتەڭ بەلگىلى بولماق.
جالپى، قولدانىسقا ەنگەنىنە توعىز جىل بولعان ۇبت ءوزىن-ءوزى اقتادى ما؟ ۇبت كەرەك پە؟ مىنە، وسى ساۋالدار توڭىرەگىندە ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگى وكىلدەرى مەن ۇستازدار قاۋىمى پىكىر الماستى. ولاردىڭ اڭگىمە اۋانىنا قاراساق، بيىلعى ۇبت ءوز دەڭگەيىندە، ناعىز سىناق تۇرىندە وتكەن سياقتى. ەندىگى كەزەكتى مامانداردىڭ پىكىرىنە بەرىپ كورەلىك.
تامارا شاكيروۆا، №6 كاسىپتىك ليتسەيدىڭ ديرەكتورى:
- ەڭ الدىمەن رەيتينگ دەگەندى قويۋ كەرەك. رەيتينگتى قويماي ۇبت-نىڭ ساپاسى كوتەرىلمەيدى. مەكتەپ ديرەكتورلارى «ءبىزدىڭ تۇلەكتەر قالاي تاپسىرادى، قانشا پايىزى جاقسى نەمەسە تومەن تاپسىرادى ەكەن» دەپ ۋايىمدايدى. بۇل دۇرىس ەمەس. ءبىلىمنىڭ ساپاسىن كوتەرەمىز دەسەك، رەيتينگتى قۇرتۋ كەرەك. سەبەبى رەيتينگ قۋعان ديرەكتورلار: «بالاڭىز ۇبت تاپسىرماي-اق قويسىنشى»، - دەپ اتا-انانىڭ باسىن قاتىرادى. ءسويتىپ ءوزىمىزدىڭ قاراكوزدەرگە كوپ قيانات جاساپ جاتىرمىز. اۋىلعا بىلىكتى مۇعالىمدەر بارمايدى. مامان جەتىسپەيدى. سىناقتا اۋىل بالالارىنىڭ ءبىلىم دەڭگەيى 50 باللدان اسا الماعانى سوندىقتان.
سانسىزباي ماديەۆ، ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگىنىڭ وكىلى:
- مينيسترلىك نەگىزى رەيتينگكە ءمان بەر­مەيدى. ول جەرگىلىكتى جەرلەردە عانا. مينيستر بىزگە «ۇبت تاپسىرۋعا كەلگەن بالانى تۋعان بالاڭداي كىرگىزىپ، شىعارىپ سال» دەدى. ءتىپتى ۇيالى تەلەفونمەن كىرگەندەردى دە باس سالىپ شىعارىپ جىبەرمەۋدى تاپسىردى. ارينە، كەمشىلىك بولادى. سوندىقتان دا ءبىز تالقىعا سالىپ كەلەمىز.
يرينا كۋزمينا، №79 مەكتەپ ديرەكتورى:
- نەگە مۇنداي داۋ-داماي ورىن الۋدا؟ كەز كەلگەن جاڭا يننوۆاتسيا وقۋ جىلى اياقتالعان كەزدە ەمەس، قىركۇيەكتە ەنگىزىلۋى كەرەك. ءبىز بۇل ۋاقىتتا مورالدىق، پسيحولوگيالىق تۇرعىدان دايىن بولامىز. ءبارىن قايتالايمىز. ال بىراق ءبارى وقۋ جىلى سوڭىندا بەلگىلى بولادى. ارينە، بۇل كەزدە قارسى رەاكتسيا بايقالادى. نەگە تەست سۇراقتارىنىڭ بازاسى جاريالانبايدى؟ بۇل كەز كەلگەن ەلدە قۇپيا ەمەس قوي. قايتا وقۋشى سول سۇراقتار ارقىلى تالاي ەڭبەكتى اقتارادى، تاريحتى بىلەدى. وسىدان بەس-التى جىل بۇرىن تۇلەكتەردىڭ 60 پايىزى 9-سىنىپتان كەيىن كوللەدجگە كەتسە، بۇدان بىلاي ولار مەكتەپتە قالادى. ەسەسىنە ۇبت بويىنشا كورسەتكىش كۇرت ءتۇسىپ كەتەدى. ويتكەنى ولار تاپسىرا المايدى. ولار 10-11 سىنىپ بويى مەملەكەتتىڭ موينىندا وتىرادى. سوندا ولار نە ىستەيدى؟ جۇمىسسىزدىقتىڭ كوكەسى سوندا بولادى. جوو تۇسپەگەننەن كەيىن ەشكىمگە كەرەك بولماي قالادى.
راحيما ساكەنوۆا، ش.ءۋاليحانوۆ اتىنداعى №12 گيمنازيا ديرەكتورى:
- ۇبت-نىڭ ەش قيىندىعى جوق. تياناقتى وقيتىن بالا الىپ شىقتى. «سۇراقتار قيىنداتىلدى، جاڭادان قوسىلىپ جاتىر» دەيدى. ەشتەڭە دە وزگەرتىلگەن جوق. ءبارى دە وقۋلىقتان الىنعان. قايسى مەكتەپ ءاربىر اپتا سايىن سىناق الىپ وتىردى، بالالاردى پسيحولوگيالىق جاعىنان دايىندادى، مىنە، سولار جوعارى بالل الىپ شىقتى. قازىر شۋ كوتەرىپ جۇرگەن كىمدەر؟ ولار بۇرىن باسقاشا جولدارمەن جوعارى بالل الىپ كەتكەن ايماقتار. الماتىنىڭ باعى ەندى اشىلدى دەپ ايتار ەدىم. الماتى ءبىلىم ورتالىعى ەكەنىن دالەلدەپ، ۇبت بويىنشا ءبىرىنشى ورىندا كەلەدى. اقىن ولجاس سۇلەيمەنوۆ ءبىر سۇحباتىندا: «ۇبت - «پولەچۋدەس» دەپتى. ولاي ەمەس. نەگە؟ 11 جىل بويى وقىعان بالا بار بولعانى ۇبت-دا ءبىلىمىن تياناقتاپ شىعادى. سىناقتى وسىلاي تاپسىرعان دۇرىس. سوندا باياعىداي جەمقورلىق تا بولمايدى. مەنىڭشە، ۇبت وسى قالپىندا قالۋ كەرەك. اتا-انا بالاسىن قالاي وقىتادى وعان قارسى بولماۋ كەرەك. سوندىقتان جوعارى بىلىمگە ۇمتىلۋ دۇرىس شىعار.
يسابەك جاناشەۆ، ۇلتتىق تەستىلەۋ ورتالىعىنىڭ وكىلى:
- ۇبت-عا حالىق تا، اتا-انا دا، بالالار دا ۇيرەنىپ كەلەدى. بيىل مينيسترلىك بارلىق جەردە قاتاڭ تالاپ قويدى. تەكسەرسىن. بىراق ءبىر تۇسىنبەيتىنىم، نەگە اتا-انا ءوزىنىڭ بالاسىن قولايسىز جاعداي جاساۋعا يتەرمەلەيدى؟ اتا-انا سىناق تاپسىرۋعا كەتىپ بارا جاتقان بالانىڭ قالتاسىندا نە بار ەكەنىن بىلەدى. ءوزى سالىپ بەرىپ وتىر. سوسىن قازىر ءبىر بالانىڭ جانىندا بەس ادام جۇرەدى. ولارعا بالانىڭ ويلاعان ماقساتى ەمەس، ءوزىنىڭ ماقساتىنا جەتۋ ماڭىزدى. اقپارات قۇرالدارىندا قىزداردى قاتاڭ تەكسەردى دەپ جاتىر. قاراماسا بولمايدى. ءمينيستردىڭ ءوزى «بالالاردى «شپارگالكامەن»، ۇيالى تەلەفونمەن ۇستاساڭدار دا سۇيرەپ شىعارماڭدار. ۇبت تاپسىرا بەرسىن» دەدى. پەداگوگ رەتىندە بالانىڭ تاڭداۋ مۇمكىندىگىنىڭ كوبەيگەنىنە قۋانامىن. ۇبت كەرەك نارسە. بۇكىل الەم وسى جۇيەنى تاڭداپ جاتقاندا ودان قاشا المايمىز.
جانار مۇحامەديەۆا، ش.ءۋاليحانوۆ اتىنداعى №12 گيمنازيانىڭ ماتەماتيكا ءپانى مۇعالىمى:
- قالالى جەردە ونسىز دا كامەرا بار، تەكسەرۋ بار. ءبىزدىڭ بالالار ۇيالى تەلەفون الىپ كىرمەيدى. اۋىلدىق جەردە دە سونداي تەكسەرىس بولدى. شۋدىڭ بولعانى دا سودان. اۋىلداعىلار سول تاسىلگە ۇيرەنىپ قالعان. پسيحولوگيالىق جاعىنان دايىن بولعان بالا جوعارى بالل الادى. ادام بولعاننان كەيىن قوبالجۋ بولادى. سىناق تاپسىرعان تۇلەك «وسى مەنىڭ تاعدىرىمدى شەشەدى» دەپ ويلايدى. ءبىر جاعىنان اتا-انا، ەكىنشى جاعىنان مۇعالىم، سوسىن وزىنە دەگەن سەنىمسىزدىگىنەن ساسادى. ءالى كۇنگە اۋىلدى جەردە شپارگالكاعا، تەلەفونعا سەنىپ ءجۇر. مينيسترلىكتىڭ قاتاڭ باقىلاۋى ادىلدىكتى ورناتتى.
التىن مالىكقىزى، №173 ليتسەي ديرەكتورى:
- رەيتينگتەن قورقاتىن ەشتەڭە جوق. اناليز بولۋ كەرەك. قورقاتىن ەشتەڭە جوق. رەيتينگ بويىنشا بىلتىرعى جىلى دا، بيىل دا ەكىنشى ورىن الدىق. كىم قانشالىقتى وقىدى، ناقتى باعالارىن الىپ شىقتى. مەجە بولۋ كەرەك. سوعان ۇمتىلۋ كەرەك. بىزدەن 110 تۇلەك بىتىرسە، ونىڭ 34-ءى حالىقارالىق گرانتتى جەڭىپ الدى. بىزگە قبتۋ، IT وقۋ ورنى 50 پايىزدىق جەڭىلدىك جاسايدى.
ءالي اقىلتاەۆ، №173 ليتسەي تۇلەگى، 123 بالل جيناعان:
- بالانىڭ ءوزىنىڭ بازاسى بولماسا، ءبىر جىلدا بەس ءپاندى يگەرۋ مۇمكىن ەمەس. «التىن بەلگىگە» دە، ۇزدىك اتتەستاتتان دا ۇمىتكەر ەمەسپىن. بىراق ءبىرىنشى سىنىپتان باستاپ جيناعان بىلىمىمە سەندىم. مۇلدەم قوبالجىعان جوقپىن. 100 پايىز سەنىمدى بولدىم. وسى جولى ۇبت-نىڭ ءادىل بولعانىنا قۋاندىم.

مامانداردىڭ پىكىرى ۇبت ءوز جۇيەسىنە ەندى ءتۇستى دەگەنگە سايادى. «ويتكەنى بيىلعى سىناق ءادىل، تازا ءوتتى» دەيدى ولار. شىن مانىندە، بىزگە كەرەگى دە جەمقورلىقتىڭ جويىلعانى. سوندا عانا ەلىمىزدە ءبىلىم ساپاسى جوعارىلاي بەرەتىنى ءسوزسىز.

دينارا مىڭجاسارقىزى

«تۇركىستان» گازەتى