بۇگىنگى تاڭدا  قازاقستان يادرولىق قارۋدان باتىل تۇردە باس تارتقان ەل رەتىندە، ءوزىنىڭ دايەكتى انتيادرولىق باستامالارىمەن بۇكىل الەمگە تانىمال.

بيىل  قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى - ەلباسى نۇرسۇلتان نازارباەۆ وتە ماڭىزدى تاريحي قۇجاتقا – قازاق كەڭەستىك سوتسياليستىك رەسپۋبليكاسى پرەزيدەنتىنىڭ 1991 جىلعى 29 تامىزداعى № 409 «سەمەي يادرولىق سىناق پوليگونىن جابۋ تۋرالى» جارلىعىنا قول قويعانىنا 30 جىل تولدى.

وسى باستامالار نەگىزىندە 2015 جىلى بۇۇ باس اسسامبلەياسى يادرولىق قارۋدان ازات الەم قۇرۋدىڭ جالپىعا ورتاق دەكلاراتسياسىن قابىلدادى. قازاقستاننىڭ ۇسىنىسى بويىنشا بۇۇ  29 تامىزدى يادرولىق سىناقتارعا قارسى حالىقارالىق ءىس-شارالار  كۇنى دەپ جاريالادى.

مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقاەۆ ءوزىنىڭ «تاۋەلسىزدىك بارىنەن قىمبات»  ماقالاسىندا: «1991 جىلى سەمەي پوليگونى جابىلدى. ونىڭ ەلىمىز عانا ەمەس، بارشا ادامزاتتىڭ بولاشاعى ءۇشىن ايرىقشا ماڭىزدى شەشىم ەكەنىن ەسكەرىپ، ارنايى ءىس-شارا وتكىزۋ قاجەت دەپ سانايمىن. ەلباسى قول قويعان جارلىقتىڭ ارقاسىندا قازاقستان بۇكىل دۇنيە جۇزىنە يادرولىق قارۋ-جاراققا قارسى الەمدىك قوزعالىستىڭ كوشباسشىسى بولىپ تانىلدى، الىپ مەملەكەتتەردىڭ سەنىمىنە يە بولدى، حالىقارالىق قوعامداستىقتا جاۋاپكەرشىلىگى جوعارى ەل رەتىندە مويىندالدى»، - دەگەن بولاتىن.

وسىنى نەگىزگە الا وتىرىپ، بۇگىن قر مادەنيەت جانە سپورت مينيسترلىگىنىڭ «ورتالىق مەملەكەتتىك عىلىمي-تەحنيكالىق قۇجاتتاما ءارحيۆى» رمم (بۇدان ءارى - ومعتقا) «قازاقستان – حالىقارالىق انتيادرولىق قوزعالىستىڭ كوشباسشىسى» تاقىرىبىندا دوڭگەلەك ۇستەل وتكىزدى. دوڭگەلەك ۇستەلدى اتالعان ءارحيۆتىڭ ديرەكتورى بايان امانتايقىزى جۇماتاەۆا جۇرگىزىپ وتىردى.

-  «بۇل كۇن تەك قازاقستاندىقتار ءۇشىن عانا ەمەس، سونىمەن قاتار ءبىزدىڭ پلانەتامىزدىڭ بارلىق تۇرعىندارى ءۇشىن دە ماڭىزدى جانە ايتۋلى كۇنگە اينالدى. وزدەرىڭىز بىلەتىندەي، قازاقستانداعى سەمەي پوليگونى جابىلعاننان كەيىن الەمدەگى ءتورت ءىرى: نوۆايا زەمليا (رەسەي), نەۆادا (اقش), مورارۋا (فرانتسيا), لوبنور (قىتاي) پوليگوندارىندا يادرولىق قارۋدى سىناۋعا موراتوري جاريالانعان بولاتىن. بۇل ماسەلەدە كورنەكتى اقىن، بەلگىلى قوعام قايراتكەرى قازاقستاننىڭ يۋنەسكو جانىنداعى تۇراقتى وكىلى ولجاس سۇلەيمەنوۆ ۇنەمى جەتەكشىلىك ەتەتىن «نەۆادا-سەمەي» حالىقارالىق انتيادرولىق قوزعالىسى ەرەكشە ءرول اتقارعانىن ايتا كەتۋىمىز كەرەك. سول كىسىنىڭ بەدەلىنىڭ ارقاسىندا قوزعالىس قازاقستاندا عانا ەمەس، ەلىمىزدەن تىسقارى جەرلەردە دە قولداۋ تاپتى. يۋنەسكو شەشىمى بويىنشا قوزعالىس «الەم تۋرالى ەستەلىك» دۇنيەجۇزىلىك تىزىلىمىنە ەنگىزىلدى»، - ارحيۆ ديرەكتورى بايان جۇماتاەۆا سويلەگەن سوزىندە.

دوڭگەلەك ۇستەل اياسىندا ارحيۆ قۇجاتتارىندا قازاقستانداعى انتيادرولىق قوزعالىستىڭ قۇرىلۋى  مەن  جەتكەن جەتىستىكتەرىنىڭ  تاريحى، قازىرگى ۋاقىتتا انتيادرولىق قوزعالىستىڭ وزەكتىلىگى، انتيادرولىق قوزعالىستىڭ دامۋىنا ەلەۋلى ۇلەس قوسقان تۇلعالار تۋرالى باياندامالار جاسالدى. جيىنعا قاتىسۋشىلاردىڭ نازارىنا ارحيۆ قورىنان الىنعان ارحيۆ قۇجاتتارىنىڭ نەگىزىندە دايىندالعان كورمەسى، سونداي-اق، تاقىرىپ بويىنشا كىتاپتار، جۋرنالدار مەن گازەتتەردىڭ باسىلىمدارى ۇسىنىلدى.

سونداي-اق ءىس-شارا اياسىندا ورتالىق مەملەكەتتىك عىلىمي-تەحنيكالىق قۇجاتتاما ءارحيۆى جارىققا شىعارعان «يز يستوري پروەكتيروۆانيا سپورتيۆنىح سوورۋجەني گ. الما-اتى (1950–1980-ە گگ.)»   قۇجاتتار مەن ماتەريالداردىڭ جاڭا جيناعىنىڭ تۇساۋكەسەرى جاسالدى.

ۇلتتىق كىتاپحانادا وتكەن القالى جيىنعا ءارى جيناقتىڭ تۇساۋكەسەر راسىمىنە الماتى قالاسى مادەنيەت باسقارماسىنىڭ باسشىسى عاني مايليباەۆ، قر مادەنيەت جانە سپورت مينيسترلىگىنە قاراستى ورتالىق مەملەكەتتىك عىلىمي-تەحنيكالىق قۇجاتتاما ءارحيۆىنىڭ ديرەكتورى بايان جۇماتاەۆا، ۇلتتىق كىتاپحانا ديرەكتورى باقىتجامال وسپانوۆا، «پوليگون – 29 تامىز» قورى كەڭەسىنىڭ توراعاسى، سەمەي ءوڭىرى بويىنشا قر ۆەدومستۆوارالىق ۇكىمەتتىك كوميسسياسىنىڭ مۇشەسى نۇرلان بوزتاەۆ، رەجيسسەر، ونەر تاريحى عىلىم ماگيسترى جانانا كۋرماشەۆا، قاراعاندى وبلىسىنىڭ عىلىمي-تەحنيكالىق قۇجاتتاما جونىندەگى مەملەكەتتىك ءارحيۆى كمم باسشىسى تەمىرعالي ارشابەكوۆ قاتىستى.

ارحيۆ قۇجاتتارى نەگىزىندە دايىندالعان جيناققا «مەدەۋ» بيىك تاۋلى سپورت كەشەنى، بالۋان شولاق اتىنداعى سپورت جانە مادەنيەت سارايى، الماتى قالاسىنىڭ ورتالىق ستاديونى، دينامو ستاديونى، ورتالىق باسسەين، شىمبۇلاق تاۋ شاڭعىسى كەشەنى، الماتاۋ تۋريستىك بازاسى، سونداي-اق رەسپۋبليكانىڭ ءبىلىم بەرۋ مەكەمەلەرىنىڭ بىرقاتار سپورتتىق نىساندارى بويىنشا  جوبالاۋ قۇجاتتارى ەنگىزىلگەن. جيناقتا بارلىعى 107 قۇجات جارىق كورگەن، ونىڭ 27-ءسى گرافيكالىق. بارلىق قۇجاتتار ءبىرىنشى رەت جاريالانىپ وتىر.

Abai.kz