رەسەيدىڭ جاپپاي ەرەۋىلشى ەلگە اينالعانىنا ءبىراز بولدى. ماسكەۋدەگى ەكىنشى «ميلليوندار شەرۋى» رەسەي كۇنىمەن تۇسپا-تۇس كەلدى. بۇل - 12 ماۋسىم. ءبىرىنشىسى ۆلاميدير ءپۋتيندى ۇلىقتاۋ ءراسىمىنىڭ الدىندا، ياعني 6 مامىردا وتكەن ەدى. 
كورشى ەلدە كەڭ كولەمدەگى جاپپاي نارازىلىق شارالارىنىڭ وتكەن جىلى جەلتوقسان ايىنداعى مەملەكەتتىك دۋما سايلاۋىنان كەيىن باستالعانى ءمالىم. مىڭداعان ادام قاتىسقان العاشقى ەرەۋىل 5 جەلتوقساندا ءوتتى. ال 10 جەلتوقساندا نارازىلىق شارالارى رەسەيدىڭ 99 قالاسى مەن شەتەلدەردىڭ 42 قالاسىندا ۇيىمداستىرىلدى. ماسكەۋدەگى بولوتنايا الاڭىندا بولعان وپپوزيتسيا ميتينگىسى سوڭعى ون جىلداعى، ءتىپتى سوناۋ 1990 جىلداردان بەرگى ەڭ ءىرى ەرەۋىل دەپ ەسەپتەلدى. وسى نارازىلىقتار بيىلعى 4 ناۋرىزدا ۆلاديمير پۋتين جەڭگەن پرەزيدەنت سايلاۋىنا دەيىن جانە كەيىن دە جالعاستى عوي. باستى تالاپ «سايلاۋ ءادىل ءوتسىن» دەگەنگە سايادى. بەلسەندىلەر نارازىلىقتىڭ ءبىر بەلگىسى رەتىندە اق لەنتانى تاڭداپتى. ولار ءتۇرلى سايلاۋ بارىسىندا زاڭ ورەسكەل بۇزىلىپ، بۇرا تارتۋعا جول بەرىلدى دەپ ەسپەتەيدى. ايتەۋىر، پۋتينگە قارسى، ۇكىمەتكە قارسى ۇرانداردى قارشا بوراتۋدا.

شوۋ سيپاتتى شەرۋ

رەسەيدىڭ جاپپاي ەرەۋىلشى ەلگە اينالعانىنا ءبىراز بولدى. ماسكەۋدەگى ەكىنشى «ميلليوندار شەرۋى» رەسەي كۇنىمەن تۇسپا-تۇس كەلدى. بۇل - 12 ماۋسىم. ءبىرىنشىسى ۆلاميدير ءپۋتيندى ۇلىقتاۋ ءراسىمىنىڭ الدىندا، ياعني 6 مامىردا وتكەن ەدى. 
كورشى ەلدە كەڭ كولەمدەگى جاپپاي نارازىلىق شارالارىنىڭ وتكەن جىلى جەلتوقسان ايىنداعى مەملەكەتتىك دۋما سايلاۋىنان كەيىن باستالعانى ءمالىم. مىڭداعان ادام قاتىسقان العاشقى ەرەۋىل 5 جەلتوقساندا ءوتتى. ال 10 جەلتوقساندا نارازىلىق شارالارى رەسەيدىڭ 99 قالاسى مەن شەتەلدەردىڭ 42 قالاسىندا ۇيىمداستىرىلدى. ماسكەۋدەگى بولوتنايا الاڭىندا بولعان وپپوزيتسيا ميتينگىسى سوڭعى ون جىلداعى، ءتىپتى سوناۋ 1990 جىلداردان بەرگى ەڭ ءىرى ەرەۋىل دەپ ەسەپتەلدى. وسى نارازىلىقتار بيىلعى 4 ناۋرىزدا ۆلاديمير پۋتين جەڭگەن پرەزيدەنت سايلاۋىنا دەيىن جانە كەيىن دە جالعاستى عوي. باستى تالاپ «سايلاۋ ءادىل ءوتسىن» دەگەنگە سايادى. بەلسەندىلەر نارازىلىقتىڭ ءبىر بەلگىسى رەتىندە اق لەنتانى تاڭداپتى. ولار ءتۇرلى سايلاۋ بارىسىندا زاڭ ورەسكەل بۇزىلىپ، بۇرا تارتۋعا جول بەرىلدى دەپ ەسپەتەيدى. ايتەۋىر، پۋتينگە قارسى، ۇكىمەتكە قارسى ۇرانداردى قارشا بوراتۋدا.

شوۋ سيپاتتى شەرۋ

7 مامىردا وتكەن رەسەي پرەزيدەنتىن ۇلىقتاۋ ءراسىمى الدىندا ماسكەۋدەگى جاپپاي نارازىلىق شارالارىنا جاڭا رەڭك قوسىلدى. وعان «ميلليوندار شەرۋى» دەگەن ات قويىلدى. بۇعان ءجۇز مىڭداي ادام قاتىستى دەگەن مالىمەت بار. ول كەزدە نارازى توپ پەن پوليتسيا اراسىندا قاقتىعىستار دا بولدى. بيلىك حالىق تولقۋىن اياۋسىز باسىپ تاستادى. بىراق ەشكىم ادام اتىپ ولتىرگەن جوق.
بۇدان كەيىن نارازىلىقتار رۇقسات ەتىلمەگەن شارالارعا ۇلاستى. ول كەزەڭدە ورىس وپپوزيتسياسى قازاقتىڭ ۇلى اقىنىن ءبىراز «ازىق ەتتى». نارازىلاردىڭ ەڭ بەلسەندىلەرىنىڭ ءبىرى - الەكسەي ناۆالنىي جۇرتتى ماسكەۋدىڭ تازا توعان (چيستىە پرۋدى) گۇلزارىنداعى اباي ەسكەرتكىشىنىڭ الدىنا جيناعان ەدى. سودان كەيىن ۇلى اقىنىمىزدىڭ عالامتورداعى تانىمالدىعى ارتتى. رەسەيلىك باسپالار ونىڭ كىتاپتارىن شىعاراتىن بولدى. ءتىپتى بەلگىلى شوۋ جۇرگىزۋشى يۆان ۋرگانت، ءتىلىن بۇراپ بولسا دا، ابايدىڭ «جازعىتۇرى» ولەڭىن قازاقشا وقىپ شىقتى. وسىلايشا، اقىن ارقىلى ورىس وپپوزيتسياسىنىڭ دا اتاعى جەر جاردى. ايتسە دە، وسىنداي كورىنىستەردەن كەيىن رەسەيدە ءجۇرىپ جاتقان شارا شەرۋ مە، شوۋ ما دەگەن ويدا قالاتىنىڭ راس. ونىڭ ۇستىنە، بۇل دۇرمەكتىڭ اراسىندا كوبىنەسە قاعىنعان قىلىقتارىمەن اتاعى شىققان كسەنيا سوبچاك بار. ول ءتىپتى وسىعان دەيىن پىكىرلەرى سالماقتى جۋرناليست رەتىندە تانىلعان لەونيد پارفەنوۆپەن قوسىلىپ بيلىككە باعىشتاپ ءازىل ءان ايتۋدا. مۋزىكانت ۆاسيا وبلوموۆ ۇشەۋىنىڭ «پرەۆەد مەدۆەد» انىنە جاساعان بەينەباياندارى ءبىرازدان بەرى عالامتوردى شارلاپ ءجۇر.
شەرۋ شوۋعا اينالدى ما، شوۋ شەرۋگە اينالدى ما؟ ايتەۋىر، رەسەيدەگى نارازىلىقتىڭ بەتى جامان. رەسمي ورىندار ماسكەۋدەگى ەكىنشى «ميلليوندار شەرۋىندە» وعاش وقيعالار بولماعانىن حابارلادى. ايتسە دە، كەي وڭىرلەردە كەلەڭسىز كورىنىستەردىڭ ەرىكسىز كۋاسىنە اينالىپ جاتقاندار بارشىلىق. مىسالى، «ۆمەستە» قوعامدىق قوزعالىسىنىڭ سايتىندا ەل استاناسىنداعى نارازىلىق شاراسىنا كەتىپ بارا جاتقان ۆولوگدالىق دەپۋتات ەۆگەني دوموجيروۆتىڭ كولىگىن بەلگىسىز بىرەۋلەردىڭ اتقىلاعانى تۋرالى جازىپتى. ونىڭ جولىن ەكى اۆتوموبيل بوگەپ، ىشىنەن بەتپەردە كيگەن ادامدار اتىپ شىعىپ، جاراقاتتايتىن قارۋمەن وق جاۋدىرعان. سوسىن سىنعان تەرەزەدەن ىشكە قاراي بوياۋ شاشقان. دەپۋتاتتىڭ قاسىندا اتالعان قوزعالىسقا مۇشە ءبىر ايەل بولىپتى.
ايتقانداي، تولقۋلار وڭىرلەردە دە بوي كوتەردى. بىراق ولارعا، ءارى كەتكەندە، 300-دەي عانا ادام قاتىسقان. ال ماسكەۋ پوليتسياسى مۇنداعى شەرۋگە 18 مىڭداي ادام بارىپ، اقىرىندا ميتينگكە سونىڭ 15 مىڭى قالعانىن حابارلادى. بىراق وپپوزيتسيا باسشىلارى 100 مىڭنىڭ ۇستىندە بولدىق دەپ وتىر. جالپى، ولار ەندى كۇزگە دەيىن تىنىشتىق ساقتاپ، كەلەسى شەرۋگە ۆلاديمير ءپۋتيننىڭ تۋعان كۇنى - 7 قازاندا شىعاتىندارىن ايتىپ تارادى.
ءبىرىنشى «ميلليوندار شەرۋىنەن» كەيىن ونىڭ بەلسەندىلەرى قۋعىندالعان ەدى. ول كەزدە 13 ادام ۇستالسا، سونىڭ جەتەۋى قاماۋدا وتىر. قازىرگى جاعداي ودان كەم ەمەس. ءتىپتى بۇل جولى ولاردىڭ پاتەرلەرىن تىنتىگەن. الگى كسەنيا سوبچاكتىڭ ۇيىنەن قوماقتى قارجى تابىلىپ، ەندى تەرگەۋ كوميتەتى ونىڭ ماسەلەسىن ماي شاممەن قاراپ جاتقان كورىنەدى. اتاپ ايتقاندا، «قاعىنعان» قىز ۇيىنە 1 ملن ەۋرو، 480 مىڭ دوللار، 480 مىڭ رۋبل جاسىرعان ەكەن. وپپوزيتسيانىڭ تاعى ءبىر بەلسەندىسى الەكسەي ساحنين تەرگەۋشىلەر پاتەرىنىڭ ەسىگىن ءداۋ بالعامەن سىندىرىپ كەتكەنىن ايتۋدا. باسقا دا قۋعىن-سۇرگىن، بوگەت جاساۋ شارالارى جالعاسۋدا. پرەزيدەنت پۋتين وسى ەكىنشى شەرۋ وتەردىڭ الدىندا ميتينگتە ءتارتىپ بۇزعانى ءۇشىن جەكە تۇلعالارعا 300 مىڭ رۋبل (1 ملن 368 مىڭ تەڭگە), ال لاۋازىمدى تۇلعالارعا 600 مىڭ رۋبل (2 ملن 736 مىڭ تەڭگە) ايىپپۇل سالۋدى قاراستىراتىن زاڭعا قول قويدى.

ءسىز كىمسىز، پ مىرزا؟

اينالىپ كەلگەندە، وسى نارازىلىقتىڭ ءبارى ءپۋتيندى بيلىكتەن كەتىرۋگە دەگەن تالپىنىستان تۋىنداعان. ال وتكەن ايدا عانا تاعىنا قايتا جايعاسقان ۆۆپ-نىڭ (ونى كەيدە وسىلاي دەپ اتايتىنى ايان) ءوزى ءمىز باعار ەمەس. ول رەسەي كۇنىنىڭ قۇرمەتىنە ارنالعان قابىلداۋ بارىسىندا مۇنداي تولقۋلارمەن ۇشپاققا جەتە المايمىز دەگەنگە مەڭزەدى. ۆ.پۋتين: «كوپۇلتتى حالقى بار، فەدەراتيۆتىك قۇرىلىمى كۇردەلى رەسەي سياقتى الىپ ەل ءۇشىن ەۆوليۋتسيالىق دامۋدىڭ قۇندى ەكەنى ايقىن. ەلدى السىزدەندىرەتىن، قوعامدى جىككە بولەتىن نارسەنىڭ ءبارى ءبىز ءۇشىن ءتيىمسىز. الەۋمەتتىك جانە ەكونوميكالىق كۇيزەلىسكە ۇرىندىراتىن كەز كەلگەن شەشىم مەن قادامدى ءبىز قابىلداي المايمىز. ۇلتتىق تاريحي جادىمىز سونى ۇعىندىرىپ وتىر» دەگەندى شەگەلەپ ايتتى.
بۇل كىسىنىڭ بيلىككە قايدان، قالاي كەلگەنىن جالپاق جۇرت، تام-تۇمداپ بولسا دا، بىلەدى. ول بۇرىن تىڭشىلىق قىزمەت اتقاردى. سوندىقتان اينالاسىنداعىلار ونى مىقتى باسشى بولادى دەپ سەندى. ۆلاديمير ۆلاديميرۇلى بيلىككە كەلگەندە، راسىمەن دە سونداي ءيميدجىن ساقتادى. «الايدا، ناقتى ناتيجەلەر بويىنشا سارالايتىن بولساق، پۋتين بۇرىنعى كەڭەس وداعىنىڭ ونەركاسىبىن ساقتاپ قالا المادى: ول باسقارعان تۇستا رەسەي ونەركاسىپ ونىمدەرىن شىعارۋدى ودان سايىن ازايتىپ، رەسۋرستار مەن مۇناي ەكسپورتىنا تاۋەلدى بوپ قالدى». مۇنى رەسەي پرەزيدەنتى قىتايعا بارعاننان كەيىن وسى ەلدىڭ «حۋانتسيۋ شيباو» گازەتى جازعان. اۆتور ودان ءارى ءبۇي دەيدى: «پۋتين كوكپ سياقتى مىقتى ساياسي جۇيەنى قۇرا المادى. «ەدينايا روسسيا» - ەشقانداي دا پارتيا ەمەس، مۇددەلەستەر توبى، بيۋروكراتتار شوعىرى. ەگەر پۋتين ءتۇرلى تاپتاردىڭ جاعدايىن جاقسارتىپ، قيلى مۇددەنى كوزدەيتىن توپتاردىڭ تابىس تابۋىنا مۇمكىندىك بەرگەندە، ەشكىم دە ۇلى مارتەبەلى ءپۋتيننىڭ تاعىن شايقالتا الماس ەدى. ەندى ءپۋتيننىڭ قولىندا مۇنايدان تۇسكەن اقشا مەن سوعان ساتىپ الىنعان تاۋار بولماسا، بارىسپەن الىسقانى دا، جويعىش ۇشاقپەن ۇشقانى دا ونى وقشاۋلانۋدان امان الىپ قالا المايدى. ال رەسەي 1990-جىلدارداعى تولقۋلارعا قايتا ورالادى».
ءپۋتيننىڭ توڭىرەگىنە بەلگىلى ءبىر توپتى جيناپ الىپ، سولاردى عانا بايىتىپ، سىبايلاس جەمقورلىقتىڭ كورىگىن قىزدىرىپ وتىرعانىن وزگە دە ساراپشىلار ايتادى. قازىر ونىڭ بىرنەشە سىنىپتاسى، كۋرستاسى ميللياردەر بولىپ العان. ءبازبىر باعامداۋلار بويىنشا، ۆلاديمير ۆلاديميرۇلىنىڭ ءوزى دە كەدەي ادام ەمەس. ول جۇرگىزىپ وتىرعان ەكونوميكالىق ساياساتقا ەلدەگى كوپتەگەن كاسىپكەرلەردىڭ كوڭىلى تولمايدى. ولاردىڭ ويىنشا، رەسەي ەكونوميكاسى اقش-قا تاۋەلدى. مەملەكەتتىك دۋما دەپۋتاتى ەۆگەني فەدوروۆ «پراۆدى.رۋ» بەينەستۋدياسىنا بەرگەن سۇحباتىندا بىلاي دەيدى: «ورتا جانە شاعىنىن قوسپاعاندا، رەسەيدەگى جەكە بيزنەس اتاۋلى شەتەلدە تىركەلۋگە مىندەتتى جانە قۇراما شتاتتاردىڭ باقىلاۋىندا تۇر. ءسىز زاڭ جۇزىندە رەسەيلىك بيزنەسمەن بولىپ تابىلاتىن بىردە-ءبىر ءىرى كاسىپكەردى اتاي المايسىز. ولاردىڭ كەز كەلگەنىنىڭ رەسمي مارتەبەسى - «رەسەي فەدەراتسياسىنداعى شەتەلدىك كومپانيانىڭ مۇلكىن باسقارۋشى».
وسى تەكتەس ءتۇرلى تۇيتكىلدەردەن كەيىن بيلىككە ءىشى جىلي قويمايتىنداردىڭ سانى ءوسىپ كەلەدى. ونىڭ ۇستىنە، رەسەيدى سىرتتان دا سىباپ جاتقاندار جەتەرلىك. ويتكەنى، بۇل دەرجاۆا باسشىسىنىڭ ىشتەگى جاعدايدى عانا ەمەس، توڭىرەگىندەگى، ءتىپتى ودان دا ارىدەگى ەلدەردى ۋىسىندا ۇستاۋ امبيتسياسى بار ەكەنىن تالايلار ءبىلىپ وتىر. ىشكىش اتانىپ، ەلدى ەركىنە جىبەرىپ قويعان بوريس ەلتسيننىڭ ورنىنا دەر كەزىندە كەلىپ، و باس­تا «كۇلشەلى بالاداي» جۇرتقا سۇيكىمى بولعان ءپۋتيننىڭ ەندىگى ءحالىن بولجاپ ءبىلۋ مۇمكىن ەمەس. كورشىمىزدەگى كۇردەلى جاعداي كوپكە دەيىن شەشىلە قويماس، قيىن تۇيىنگە اينالعان ءتارىزدى.

ءورازالى بايمۇرات

"جاس قازاق" گازەتى