تاتارستان پارلامەنتى «رەسەي فەدەراتسياسىنىڭ سۋبەكتىلەرىندە مەملەكەتتىك بيلىكتى ۇيىمداستىرۋدىڭ جالپى پرينتسيپتەرى تۋرالى» فەدەرالدىق زاڭ جوباسىن قولدامادى. وندا باسقالارمەن قاتار بارلىق ايماق ءۇشىن ەڭ جوعارى لاۋازىمدى تۇلعا – رەسەي فەدەراتسياسى سۋبەكتىلەرىندەگى باسشىلىق لاۋازىمنىڭ جالپى اتاۋىن بەلگىلەيدى. تاتارستان – باسشىسى «پرەزيدەنت» دەپ اتالاتىن رەسەيدەگى سوڭعى ايماق.

قىركۇيەكتىڭ سوڭىندا دەپۋتات پاۆەل كراشەنيننيكوۆ پەن سەناتور اندرەي كليشاس مەملەكەتتىك دۋماعا رەسەيدىڭ وبلىس باسشىلارىن قاتارىنان ەكى مەرزىمنەن ارتىق سايلاۋعا مۇمكىندىك بەرەتىن ايماقتىق بيلىك تۋرالى زاڭ جوباسىن ۇسىندى. سونىمەن قاتار، قۇجاتتا جوعارى لاۋازىمدى تۇلعا – رەسەي فەدەراتسياسى سۋبەكتىسىنىڭ باسشىسى لاۋازىمىنا جالپى اتاۋ بەرۋ تۋرالى ەرەجە بار.

ءدال وسى زاڭ جوباسى ايماق باسشىلارىنىڭ وكىلەتتىك مەرزىمىن بەس جىلعا بەلگىلەيدى. سونداي-اق، رەسەي پرەزيدەنتىنە گۋبەرناتورلاردى سەنىم جوعالتۋىنا بايلانىستى وتستاۆكاعا جىبەرىپ قانا قويماي، سوگىس جاريالاۋعا نەمەسە مىندەتىن ورىنداۋدان ۋاقىتشا شەتتەتۋگە مۇمكىندىك بەرەدى.

دۇيسەنبى كۇنى تاتارستاننىڭ مەملەكەتتىك كەڭەسى – رەسپۋبليكالىق پارلامەنت ءبىراۋىزدان فەدەرالدىق زاڭ جوباسىن قولداماۋ تۋرالى شەشىم قابىلدادى.

بۇل تۋرالى مەملەكەتتىك قۇرىلىس جونىندەگى مەملەكەتتىك كەڭەس كوميتەتىنىڭ باسشىسى البەرت حابيبۋللين: «ءبىزدىڭ ويىمىزشا، زاڭ جوباسىنىڭ كەيبىر ەرەجەلەرى رەسەي فەدەراتسياسىنىڭ دەموكراتيالىق فەدەرالدى قۇقىقتىق مەملەكەت رەتىندەگى كونستيتۋتسيالىق جۇيەسىنىڭ نەگىزدەرىنە قايشى كەلەدى»، - دەدى.

دەپۋتات حابيبۋللين بۇل ماسەلە بويىنشا پىكىرسايىس بولدىرماۋدى جانە زاڭ جوباسى مەملەكەتتىك دۋمانىڭ ءبىرىنشى وقىلىمىندا قارالعان جاعدايدا تالقىلاۋعا ورالۋدى ۇسىندى.

تاتارستان پرەزيدەنتى رۋستام ميننيحانوۆ – ماسكەۋ مەرى سەرگەي سوبيانين مەن شەشەنستان باسشىسى رامزان قادىروۆ سياقتى وكىلەتتىك مەرزىمى نولگە تەڭەستىرىلۋى مۇمكىن ادامداردىڭ ءبىرى. ساياساتتانۋشىلار رەسپۋبليكاداعى پرەزيدەنتتىك بيلىكتى الىپ تاستاۋ جانە ءبىر مەزگىلدە بەلگىلەنگەن مەرزىمنىڭ نولگە تەڭەلۋى كرەملدىڭ ويىنشا ىمىرالىق شەشىمگە اينالۋى مۇمكىن دەپ بولجايدى.

- مەنىڭشە، تاتارستانعا، جاڭا مەرزىمگە مۇمكىندىك بەرۋ ءۇشىن زاڭدى تۇردە «پرەزيدەنتتىكتەن» باس تارتۋ بەيرەسمي كەلىسىمى ۇسىنىلدى، - دەدى رەسەي ساياساتتانۋشىسى الەكساندر پوجالوۆ. ال ساياسي قايراتكەر كونستانتين كالاچەۆ:

- ميننيحانوۆتىڭ پرەزيدەنتتىكتەن باس تارتۋى وتە سيمۆوليكالىق سيپاتقا يە بولادى. بۇل ءداۋىردىڭ سوڭى، - دەگەن بولاتىن بي-بي-سيگە.

تاتارستان بيلىگى، ەڭ الدىمەن، ءوز كونستيتۋتسياسىندا ەگەمەندىك تۋرالى ءسوزدى ساقتاۋدى، سودان كەيىن پرەزيدەنتتى رەسپۋبليكا باسشىسىنىڭ اتاۋى رەتىندە ايتۋدى دايەكتى تۇردە جاقتاپ كەلەدى.

2025 جىلى وكىلەتتىگى اياقتالاتىن ميننيحانوۆ – ساياسي جولىن 1991 جىلدان باستاعان، ايماقتى باسقارىپ، كەيىننەن قىزمەتىنەن كەتىپ، تاتارستاننىڭ مەملەكەتتىك كەڭەسشىسى بولعان مينتيمەر شايميەۆتىڭ مۇراگەرى.

رەسەيدە رەسپۋبليكا پرەزيدەنتتەرىنىڭ اتىن وزگەرتۋ 2010 جىلدان بەرى ءجۇرىپ جاتىر. العاشقىلاردىڭ ءبىرى بولىپ «پرەزيدەنتتىكتەن» باس تارتقان شەشەنستان باسشىسى رامزان قادىروۆ: «ءبىر مەملەكەتتە ءبىر عانا پرەزيدەنت بولۋى كەرەك»، - دەگەن بولاتىن. ناتيجەسىندە باسشىلارى «پرەزيدەنت» دەپ اتالعان 12 رەسپۋبليكانىڭ 11-ءى ءوز باسشىلارىنىڭ لاۋازىمىنا وزگەرىس ەنگىزدى.

پرەزيدەنتتىك لاۋازىمنىڭ اتىن وزگەرتۋگە ەڭ بەلسەندى قارسىلىق تانىتقان تاتارستان، بۇل ماسەلەنى 2016 جىلعا دەيىن شەگەردى. كەيىن ول كۇن تارتىبىنەن ءتۇسىپ، پرەزيدەنت ۆلاديمير پۋتين: «ايماق باسشىسىن قالاي اتايتىنى تۋرالى شەشىمدى تاتارستان حالقى قابىلداۋ كەرەك»، - دەپ مالىمدەدى. 2017 جىلى رەسەي مەن تاتارستان اراسىنداعى وكىلەتتىكتەردى شەكتەۋ تۋرالى كەلىسىمنىڭ مەرزىمى اياقتالدى.

دۇيسەنبىدە تاتارستان مەملەكەتتىك كەڭەسىنىڭ توراعاسى فاريد مۇحامەتشين كليشاس پەن كراسحەنيننيكوۆتىڭ زاڭ جوباسىنا وزگەرىستەر ەنگىزىلەتىنىنە ۇمىتتەنەتىن ايتتى. سوزىنە سۇيەنسەك، اتالعان جوبا «رف سۋبەكتىسىنىڭ وكىلەتتىكتەرىنە كەدەرگى كەلتىرەدى جانە كونستيتۋتسيانىڭ قولدانىستاعى نورمالارىن بۇزادى».

- بۇل زاڭ جوباسى رەسەي فەدەراتسياسى سۋبەكتىلەرىنىڭ وكىلەتتىكتەرىنە تۇبەگەيلى كەدەرگى كەلتىرىپ، رەسەي كونستيتۋتسياسىنىڭ قولدانىستاعى نورمالارىن بۇزادى! ءبىزدى رەسەي كونستيتۋتسياسىنىڭ نورمالارىن بۇزۋعا ءماجبۇر ەتەدى - دەدى مۇحامەتشين ينتەرفاكسكە بەرگەن سۇحباتىندا.

«بۇل پروتسەس ءتۇبى اياعىنا جەتكىزىلەدى. كرەملدىڭ لوگيكاسى بويىنشا تتارستاندا پرەزيدەنت بولماۋى كەەرك. بۇل – ابسۋرد. تاتارستان وزگەلەردەن ارتىق بولماۋى كەرەك. ويتپەگەندە بۇل – كرەملدىڭ السىزدىگى بولىپ سانالادى»، - دەپتى ساياساتكەر ۆيتالي يۆانوۆ.

رەسەيلىك ساياساتتانۋشى، عالىم، شىعىستانۋشى ەۆگەني ساتانوۆسكي تاتارستان مەملەكەتتىك كەڭەسىنىڭ دەپۋتاتتارى بارلىق سۋبەكتىلەردىڭ باسشىلارىن پرەزيدەنت ەمەس، وبلىس باسشىسى دەپ اتاۋعا مىندەتتەيتىن فەدەرالدىق زاڭ جوباسىنا قارسى داۋىس بەردى دەگەن حابارلاماعا قاتىستى پىكىر ءبىلدىرىپ:

- رەسەيدە ازىرگە ەكى پرەزيدەنت بار. ءبىرى – بۇكىل رەسەيدىڭ، ەكىنشىسى – تاتارستاننىڭ. ەگەر رەسەي كسرو سياقتى اۋماقتىق قۇرىلىمداردىڭ شەكاراسىندا ىدىراسا تاتارستان ءبىر ساتتە جەكە ەلگە اينالادى. تاتارستاندا مۇناي، ونەركاسىپ، اۋىل شارۋاشىلىعى بار. بارلىعى حالىققا ساي، ال قازان سوڭعى كەزدەرى تاۋەلسىز مەملەكەتتىڭ استاناسىنا قاتتى ۇقسايدى. پرەزيدەنت مارتەبەسى بولاشاقتا ونىڭ ءبىر ەلدەن بولىنۋىنەن باسقا نارسە ءۇشىن قاجەت ەكەنى ءتىپتى كىرپىگە دە تۇسىنىكتى. بۇل باسقاشا بولۋى مۇمكىن ەمەس، – دەپتى ساتانوۆسكي.

نازەركە التايقىزى

Abai.kz