شىعىس قازاقستانداعى زىريان قالاسىندا 100-دەن استام وتباسى «كەسەدەگى» سۋدان ابدەن زارداپ شەگىپ وتىر. «كەسە» دەپ وتىرعاندارى – كەن قازۋ جۇمىستارىنىڭ ناتيجەسىندە پايدا بولعان سۋ قويماسى. بىرەۋلەرى ونى «كەسە» دەسە، ەندى ءبىرى «چاشكا» دەپ اتايدى. تەرەڭدىگى 300 مەترگە جەتەتىن «كەسەنىڭ» سۋى ۇيلەرگە جەر استىمەن جەتىپ، جۇرتتىڭ ەسىن شىعارۋدا. جاقىندا كەيبىرىنىڭ اۋلاسىنداعى سۋعا ءتىپتى جابايى ۇيرەكتەر جينالىپتى. ەندى ءبىرى قىستا جاپقان جەمىس-جيدەكتەرىن جەرتولەلەرىنەن الا الماي وتىر.
جاعدايدىڭ اۋىر ەكەندىگىن تۇرعىندار عانا ەمەس، توتەنشە جاعدايلار جونىندەگى قىزمەتتىڭ ماماندارى دا راستاپ وتىر. ولار: «كەسەدەگى» سۋ دەڭگەيى شەكتەۋلى مەجەدەن اسىپ كەتتى، ءتىپتى سوڭعى ەكى ايدىڭ وزىندە ءۇش مەترگە كوتەرىلگەن، سوندىقتان تۇرعىنداردى اپاتتى ايماقتان كوشىرۋگە شەشىم قابىلدادىق»، – دەيدى. بارلىعى اتتانداپ جاتقانىمەن، زىريانداعى باستىقتار ءمان بەرىپ وتىرعان جوق. قالا اكىمى الەكساندر بارباشوۆ: «ءبىر ايدىڭ ىشىندە سۋدى تارتاتىن ستانسى ورناتامىز، سوندىقتان بۇعان الاڭدايتىن تۇك تە جوق ، سۋدىڭ باعىتى وسى ماڭداعى بەرەزوۆكا وزەنىنە بۇرىلادى»، – دەيدى. اتىشۋلى «كەسەنى» بۇرىن «قازمىرىش» كاسىپورنى پايدالانىپ، سولار باقىلاۋدا ۇستاپتى. بيىل جىل باسىندا «كەسەنى» كەرەكسىز قىلعان ولار قالا اكىمدىگىنە تاپسىرعان.

شىعىس قازاقستانداعى زىريان قالاسىندا 100-دەن استام وتباسى «كەسەدەگى» سۋدان ابدەن زارداپ شەگىپ وتىر. «كەسە» دەپ وتىرعاندارى – كەن قازۋ جۇمىستارىنىڭ ناتيجەسىندە پايدا بولعان سۋ قويماسى. بىرەۋلەرى ونى «كەسە» دەسە، ەندى ءبىرى «چاشكا» دەپ اتايدى. تەرەڭدىگى 300 مەترگە جەتەتىن «كەسەنىڭ» سۋى ۇيلەرگە جەر استىمەن جەتىپ، جۇرتتىڭ ەسىن شىعارۋدا. جاقىندا كەيبىرىنىڭ اۋلاسىنداعى سۋعا ءتىپتى جابايى ۇيرەكتەر جينالىپتى. ەندى ءبىرى قىستا جاپقان جەمىس-جيدەكتەرىن جەرتولەلەرىنەن الا الماي وتىر.
جاعدايدىڭ اۋىر ەكەندىگىن تۇرعىندار عانا ەمەس، توتەنشە جاعدايلار جونىندەگى قىزمەتتىڭ ماماندارى دا راستاپ وتىر. ولار: «كەسەدەگى» سۋ دەڭگەيى شەكتەۋلى مەجەدەن اسىپ كەتتى، ءتىپتى سوڭعى ەكى ايدىڭ وزىندە ءۇش مەترگە كوتەرىلگەن، سوندىقتان تۇرعىنداردى اپاتتى ايماقتان كوشىرۋگە شەشىم قابىلدادىق»، – دەيدى. بارلىعى اتتانداپ جاتقانىمەن، زىريانداعى باستىقتار ءمان بەرىپ وتىرعان جوق. قالا اكىمى الەكساندر بارباشوۆ: «ءبىر ايدىڭ ىشىندە سۋدى تارتاتىن ستانسى ورناتامىز، سوندىقتان بۇعان الاڭدايتىن تۇك تە جوق ، سۋدىڭ باعىتى وسى ماڭداعى بەرەزوۆكا وزەنىنە بۇرىلادى»، – دەيدى. اتىشۋلى «كەسەنى» بۇرىن «قازمىرىش» كاسىپورنى پايدالانىپ، سولار باقىلاۋدا ۇستاپتى. بيىل جىل باسىندا «كەسەنى» كەرەكسىز قىلعان ولار قالا اكىمدىگىنە تاپسىرعان.
سودان كەيىنگى جاعداي وسىلاي ءورىس العان جايى بار. «بۇل ماڭدا نەبىر ۋلى ەلەمەنتتەردىڭ بارلىعى وندىرىلگەن»  دەيدى جەرگىلىكتى حالىق. سوندىقتان «كەسەدەگى» سۋدىڭ تازالىعىنا دا كۇمان زور. وعان كۇزەت قويىلسا دا، بالالار سۋعا ءتۇسىپ ءجۇر. ونىڭ زاردابى قالاي بولارىن ازىرگە  ەشكىم بىلمەيدى.
قابيدولدا قۇسايىنوۆ، زىريان قالاسىنىڭ تۇرعىنى:
– وسىندا ءومىر بويى تۇرىپ كەلەمىز. مۇنداي سۇمدىقتى كورمەپ ەدىك. جوعارعى جاقتان قار سۋى كەلىپ، ءوزى تارتىلىپ قالۋشى ەدى. سوڭعى ءبىر-ەكى جىلدا قايدان ەكەنى بەلگىسىز، اۋلامىز دىمقىلدانىپ، سۋ كوبەيىپ ۇيگە دەيىن كىرەتىن بولدى. مىنا باقشامىزدان تۇك قالمادى. سالعانىمىز سارعايىپ، ءشىرىپ كەتتى.
ناتاليا نوۆيكوۆا، زىريان قالاسىنىڭ تۇرعىنى:
– وسى جەرتولەمنىڭ استىندا ەككەن جەمىس-جيدەگىم قالدى. بارلىعى دا ەندى ساسىق سۋدىڭ استىندا جاتىر. باستىقتار بىلمەيدى ەمەس، بىلەدى. توپتالىپ كەلىپ، سۋ دەڭگەيىن ولشەگەننەن باسقا تۇك بىتىرمەيدى.

ەلمەيىر احمەد، وسكەمەن
«الاش ايناسى» گازەتى، 11.08.2009