بۇرىن رەسەيلىك يدەولوگيا انتيقازاق ناسيحاتىن ورشەلەنە جۇرگىزەتىن، كازىر دە بار، بىراق بوياۋى بۇرىنعىدان سولعىن. ونىڭ ەسەسىنە قازاقستانداعى «ميسسيونەرلەر» اتقا ءمىنىپ العان: ەلدەگى ىقپالدى تەلەارنالار مەن راديوتولقىندارعا ورنالاسىپ، جاقسى جالاقىمەن كۇن كورۋدە، ويلارىن كەلگەنىن جازىپ، كورسەتىپ، قازاقتىڭ مىيىن شىرداي ەتەرلىك مۇمكىندىك قالماعان.
بۇل «انتيقازاقشىلاردىڭ» ارتىق كەتەتىنى كورەر كوزگە، ءتىپتى، تەلە-راديوجانرلاردى بۇرمالاپ، كوز بوياپ، قازاقتىڭ ساناسىنىڭ شاڭىن «قاعىپ» جاتادى. قايران قالاتىنىڭ - سونداعى وتىرعان «قازاق» باستىقتاردىڭ (رەداكتورلار، ديرەكتورلار) الگىلەرگە «ءاي» دەۋگە باتىلى جوقتىعى، كورسە دە كورمەگەن  بولۋى.

بۇرىن رەسەيلىك يدەولوگيا انتيقازاق ناسيحاتىن ورشەلەنە جۇرگىزەتىن، كازىر دە بار، بىراق بوياۋى بۇرىنعىدان سولعىن. ونىڭ ەسەسىنە قازاقستانداعى «ميسسيونەرلەر» اتقا ءمىنىپ العان: ەلدەگى ىقپالدى تەلەارنالار مەن راديوتولقىندارعا ورنالاسىپ، جاقسى جالاقىمەن كۇن كورۋدە، ويلارىن كەلگەنىن جازىپ، كورسەتىپ، قازاقتىڭ مىيىن شىرداي ەتەرلىك مۇمكىندىك قالماعان.
بۇل «انتيقازاقشىلاردىڭ» ارتىق كەتەتىنى كورەر كوزگە، ءتىپتى، تەلە-راديوجانرلاردى بۇرمالاپ، كوز بوياپ، قازاقتىڭ ساناسىنىڭ شاڭىن «قاعىپ» جاتادى. قايران قالاتىنىڭ - سونداعى وتىرعان «قازاق» باستىقتاردىڭ (رەداكتورلار، ديرەكتورلار) الگىلەرگە «ءاي» دەۋگە باتىلى جوقتىعى، كورسە دە كورمەگەن  بولۋى.

بىيىلعى ماۋسىم ايىندا ءبىر توپ ءتىل جاناشىرلارى «ەل» القاسىنا بىرىگىپ، قازاق ءالىپبيىنىڭ ماسەلەسىن كوتەرگەن جانە كازىرگى «قازاق-ورىس» ءدۇبارا ءالىپبيدى اشكەرەلەپ، تەز ارادا ءتول الىپبيگە كوشۋ قاجەتتىگىن ۇندەدى. بۇنى قولداپ نەمەسە سارالاپ نازار اۋدارعان قازاق باق-تارى (Adai.kz اقپاراتتىق پورتالىنان باسقاسى ) بولعان جوق. بىراق ونىڭ ەسەسىنە ەلدەگى ورىس رەداكتسيالارى ۇلارداي شۋلادى. اسىرەسە، 31-تەلەارنا (كۋپرەەۆا), «استانا» (كيربەتوۆ) ارنالارىنىڭ تىلشىلەرى ازىرلەگەن 26 ماۋسىم كۇنگى رەپورتاجداردا قازاقتاردىڭ ءتول الىپبيىنە كوشۋدەن زارەدەي قورقۋ سەزىلدى.
«اباي» سايتىندا جاريا بولعان «بۇرالقى ءارىپسىز، وگەي دىبىسسىز ءتول ءالىپبي جاساسىن» (http://old.abai.kz/node/14141) ۇندەۋى كەيبىرەۋلەردىڭ بىتەۋ جاراسىن سىعىپ جىبەرگەن سەكىلدى. ىلە-شالا 31-ارنانىڭ ءتىلشىسى ەكاتەرينا كۋپرەەۆا اتالعان تاقىرىپتى قاۋزايتىن ساراپشىلار ىزدەپ، استانادان جولعا شىققان سەرىك ەرعاليعا اقتوبەگە جەتكەنشە 5 رەت قوڭىراۋلاتىپتى. ودان اقتوبەدەگى ارنا ءتىلشىسى بايان ساعىمباەۆاعا  دەرەۋ سۇحبات الۋدى تاپسىرعان. ماسا شاققانداي بولعان ارنا قىزمەتشىلەرىنىڭ اۋجايىن تەز اڭعارعان اككى تەلەجۋرناليست س.ەرعالي قازاقشا-ورىسشا ساۋاتتى جاۋاپ بەرىپ، بۇرا تارتۋعا ەشتەڭە قالدىرماسا كەرەك. 26 ماۋسىم كۇنگى جاڭالىققا ازىرلەگەن رەپورتاجدا جارتى ساعاتتىق پىكىردەگى كونتەكستەن ءۇزىپ الىپ بەرگەنى مىناۋ:
«دوپۋستيم "ۆ" نە حاراكتەرەن دليا كازاحسكوگو يازىكا. يۆانوب دوپۋستيم، نيچەگو تۋت نە ستراداەت ني يۆانوۆ، ني كازاحسكي، ني رۋسسكي يازىك. پوتومۋ چتو ەتو پولە كازاحسكوگو يازىكا ي ۆسە دولجنو ترانسفورميروۆاتسيا پود كازاحسكي يازىك». (http://www.31.kz/ru/video/34890/index.phtml)
ودان ءارى كۋپرەەۆا باسقا رەسپوندەنتتەردى دە ءوز پايداسىنا جىعا پايدالانادى. رايحان ساحىپبەكقىزى دەگەن فيلولوگقا:

«زاچەم وپيات رازۆوديت بەزگراموتنوست ناسەلەنيا؟ ي تاك ۆسە پەرەحوديات نا پلاتنوە وبۋچەنيە. كاك ەتو بۋدەت؟ ۆسە ناپيساننىە زا 70-80 لەت كنيگي نا كيريلليتسە وپيات بۋدۋت نە نۋجنى. كاك ەست نادو وستاۆيت. نو ەسلي تاك سيلنو وني حوتيات لۋچشە ۆەرنۋتسيا ك الفاۆيتۋ بايتۋرسىنوۆا نا ارابسكوي وسنوۆە، تولكو نە نا لاتينسكي» دەگىزەدى. ارينە، ودان بۇگىنگى قازاق ءالىپبيى نەگە بۇرالقى دەگەن ماسەلەنى ناقتى سۇراعاندا مۇنداي جاۋاپ بولماس ەدى. ونىڭ ۇستىنە بۇل ماسەلەگە كەز كەلگەن فيلولوگتىڭ ورەسى جەتپەيتىنى بەلگىلى. رەپورتەر ءوز سوزىمەن ر.ساحىپبەكقىزىنىڭ ا.بايتۇرسىنۇلىنىڭ توتە جازۋىن مەڭگەرۋگە ءۇش اي مەرزىم جىبەرگەنىن كەلتىرىپ، تاقىرىپتى قاساقانا تۇردە ءتىپتى، باسقا ارناعا - قارىپ وزگەرتۋ ماسەلەسىنەن ءبىر-اق شىعارادى. ءسويتىپ، باستاپقى قازاقتىڭ ءتول ءالىپبيىن كازىرگى ورىستىڭ ارتىق ارىپتەرىن قىسقارتۋ ارقىلى قول جەتكىزۋ ماسەلەسىن «ءتىل جاناشىرى» جايىنا قالدىرادى دا، جايلاپ قانا قازاقتاردىڭ باسىن قاتىرۋ ءۇشىن تاقىرىپقا ادەيى باسقا  پروبلەمانى ارالاستىرىپ بىلىقتىرادى. شاماسى الگى فيلولوگ ساحىپبەكقىزى ماسەلەنىڭ ءمانىن ۇقپاي، باسقا قارىپتى الىپبيگە كوشەمىز دەگەن ساۋالعا جاۋاپ بەرگەن سىقىلدى.
31-ارنا ءتىلشىسى ودان ءارى  تاقىرىپتاردىڭ باسىن توعىستىرىپ «كوجە قايناتقانى» سونداي، بەلگىلى ساياساتتانۋشى ايدوس سارىمعا دا لاتىن الفاۆيتىنە كوشۋ تۇجىرىمىن ايتقىزا قويىپتى: «نىنەشني كازاحسكي الفاۆيت، كوتورىي سوستويت يز 42 كيريلليچەسكيح زناكوۆ، نەۆىگودەن داجە ەكونوميچەسكي. داجە پروستىم ليۋديام. مى ۆيديم، چتو سمس نا كازاحسكوم يازىكە ۆ 2 رازا دوروجە سمس نا لاتينسكوم يلي رۋسسكوم». ساياساتتانۋشىنىڭ ماسەلەنى تۇبىرىمەن شەشۋگە قاتىستى ايتقان ويىن ءتىلشى ءوز سوزىمەن بىلايشا تۇيىندەپ، تاعى دا  جالتارادى: «نو كاك ۆىياسنيلوس، ريادوۆىم كازاحستانتسام ۆووبششە نە دو لاتينيتسى ي گرافيكي بايتۋرسىنوۆا.  پەرەمەن ۆ تاكيح ۆوپروساح نوسيتەلي يازىكا نە ليۋبيات». ءسويتىپ، ءتىلشىمىز قايتكەندە دە كيريليتساعا نەگىزدەلگەن ءدۇبارا الىپبيگە شاڭ تيگىزبەيدى.

ءار تاقىرىپ پەن ماسەلەنى كۋپرەەۆا بەكەردەن بەكەر بىلىقتىرىپ وتىرعان جوق، قاسقانا تۇردە ماسەلەنى قويۋلاندىرىپ، كۇردەلەندىرىپ ونى ناقتى قويۋشىلار مەن شەشۋلەردىڭ ۇندەۋىن باسقا پىكىرلەرمەن جاسىرۋدى ءساتتى قولعا العان. بۇل جاعىنان ءورىستىلدى تىلشىلەردىڭ مۇنداي شەبەرلىگىنە قايران قالاسىڭ ءارى قىزىعاسىڭ. ءبىزدىڭ قازاق تىلشىلەر بولسا، بەرگەن ماتەريالدىڭ ءوزىن ءۇزىپ-جۇلىپ تاقىرىپتى شاشىپ، سالاق ءۇيدىڭ كوشىندەي قىلار ەدى.
ودان ءارى نە ىستەدى دەيسىڭ عوي، ە.كۋپرەەۆا، ءورىستىلدى قازاقتاردان «كيريليتسانى قولدايسىڭ با، اراپشا ءالىپبيدى قولدايسىڭ با؟» دەگەن ساۋالعا بليتس-ينتەرۆيۋ الادى، سويتەدى دە «قازاققا ءتول دىبىستارىن قولدايتىن ءالىپبي كەرەك» دەگەن ماسەلەنى قاساقانا بۇرمالاۋ ارقىلى نازاردان تىس قالدىرادى.

ە.كۋپرەەۆا دەيتىن ءتىلشىنى بۇل تاقىرىپ نەگە سونشا قىزىقتىردى؟ ماسەلە - ءتىلشىنىڭ ءوز دەڭگەيىنە جەتەرلىك ساياساتشى ەكەندىگىندە. ماسەلەنى كوتەرگەن قازاق قوعامىنان ول ۇلكەن قىيتۇرقىنى بايقاپ قالدى: قازاق ءتىلىن تاۋەلسىزدەندىرەتىن شەشىمدى كوردى. ءسويتتى دە وعان دەرەۋ كەدەرگى جاساۋدى ءوز دەڭگەيىندە شەشتى. جانە دە، ماسەلەنىڭ بايىبىن بىلمەيتىن، قازاق تىلىنە جانى اۋىرمايتىنداردىڭ پىكىرىنە سۇيەنە وتىرىپ، «پابريكا»، «باگونداردى» قابىلداۋدىڭ اۋىلى الىس، كوپ ساندالاۋدىڭ ءبىرى عوي» دەگەندەي قورىتىپ، كورەرمەندى جەتەگىنە الادى. شەبەرلىك! بىراق انتيقازاقى ناسيحات ءۇشىن! وسىندايدا، وسى ماسەلەنى كوتەرە المايتىن، كوتەرە بىلمەيتىن، تاقىرىپتى اشا المايتىن قازاقتىلدى تىلشىلەرگە جانىڭ كۇيەدى. بۇل جاعدايدى تەك قانا ماماننىڭ سوزىمەن باجايلايسىڭ، قۋاندىق شاماقاي - قر مادەنيەت قايراتكەرى، فيلولوگيا عىلىمىنىڭ كانديداتى، مادريدتەگى حالىقارالىق جۋرناليستەر ۇيىمىنىڭ مۇشەسى-حالىقارالىق جۋرناليست (http://www.tilmaydan.kz/?p=1625):
- تەلەۆيزياعا مامان تاڭداۋدا وراسان كوپ قاتەلىكتەرگە جول بەرىلەدى. قازىر ومىرىندە ەلۋ جول زامەتكا جازىپ كورمەگەن بازبىرەۋلەر تەلەجۋرناليستەرگە اقىل ايتقانسىپ، جاڭالىقتار قىزمەتىن باسقارعانسىپ وتىر. ادەبيەت پەن تاريحتان بەيحابار بىرەۋلەر ونان-مۇنان كوشىرىپ، تەلەۆيزياعا دەرەكتى ءفيلمنىڭ ستسەناريىن جازادى. ... مۇنىڭ ءبارى ماماننىڭ تاپشىلىعىنان بولىپ وتىرعان جوق. بىلىكتى ماماننىڭ قاراسىن كورسە ات تونىن الا قاشاتىن، ماڭىنا جۋىتپايتىن تەلەارنا باسشىلارى مەن قوسشىلارىنىڭ اتىن اتاپ، ءتۇسىن تۇستەپ بەرۋگە بولادى. ونىمەن قويماي الگى بەيشارالار كىم كورىنگەندى جۇمىسقا قابىلدايدى، - دەيدى.
ءيا، ءوز قوتىرىمىزدى ءوزىمىزدىڭ قاسي الماۋىمىزدان، بىرەۋدىڭ ونى شىيقانعا اينالدىرۋىنان زارداپ شەگىپ وتىرعان جايىمىز - وسى. ايتپەسە، ەلدەگى بەلگىلى فونولوگ، قازاق دىبىستارىنىڭ بىلگىرى ءالىمحان جۇنىسبەكتىڭ «ءالىپبيدىڭ اڭگىمەسى» (http://old.abai.kz/content/elipbi-engimesi) ماقالاسىن تەلەەكرانعا ەكى تىلدە بىردەي جۇتىندىرىپ شىعارۋعا نە كەدەرگى؟ ءسويتىپ، قازاقتىڭ باس اۋرۋىن جازۋعا بولادى ەمەس پە؟! ءتىلشىنىڭ دەڭگەيىندەگى ساياساتتى قازاق رەداكتورلارى مەن ديرەكتورلارىنىڭ جۇرگىزە الماۋى قازاق قوعامىنىڭ قاۋقارىن كورسەتپەي مە؟!

«اباي-اقپارات»