ازاماتتىق قوعامنىڭ دامۋى ءۇشىن قوعامدىق ۇيىمداردىڭ قوساتىن ءرولى ماڭىزدى. قالىپتاسقان ءداستۇر بويىنشا قوعامداعى سالماقتى ماسەلەلەردى شەشىپ جۇرگەن قوعامدىق ۇيىمدار مەن قوزعالىستار جانە بيلىك ينستيتۋتتارى اراسىندا ازاماتتىق فورۋم ءوتتى. نۇر-سۇلتان قالاسىندا وتكەن فورۋم «قوعام مەن مەملەكەتتىڭ تۇراقتى دامۋى مۇددەسىندەگى ارىپتەستىكتىڭ 30 جىلدىعىنا» ارنالدى. قازاقستان رەسپۋبليكاسى اقپارات جانە الەۋمەتتىك دامۋ ءمينيسترى ايدا بالاەۆا ءوز سوزىندە فورۋمنىڭ جاي عانا مەرەيتويلىق شارا ەمەس، جۇمىسى قازاقستان رەسپۋبليكاسى تاۋەلسىزدىگىنىڭ 30 جىلدىعىن قورىتىندىلاۋعا ارنالعان ماڭىزدى وقيعا ەكەنىن اتاپ ءوتتى.

مينيستر فورۋمعا باستاپقىدا جيىرمادان استام ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىم كىرسە، بۇگىندە بۇل ورتالىق ازياداعى ەڭ دامىعان مەملەكەتتىك مەكەمە بولىپ تابىلاتىنىن، ول جىل سايىن كەمىندە 150 جاڭا قاتىسۋشىنى تولىقتىراتىنىن اتاپ ءوتتى. بالاەۆانىڭ ايتۋىنشا، فورۋمدى وتكىزۋ – بۇل قولدانبالى يدەيالار مەن باستامالار تۋىپ، مينيسترلەر مەن وبلىس باسشىلارى ازاماتتىق بەلسەندىلەرمەن بىرگە بىرلەسكەن ءىس-شارالار جوسپارىن ازىرلەيتىن جۇمىس پروتسەسى.

بيىلعى جىلى قازاقستاننىڭ ازاماتتىق فورۋمىنىڭ جۇمىسىنا ەقىۇ، يۋنيسەف، يۋنەسكو سياقتى حالىقارالىق ۇيىمدار قاتىسقان. «مەن بۇل ميسسيالارعا سىندارلى ديالوگ پەن قۇندى ۇسىنىستار، ءوزارا تۇسىنىستىك پەن قولداۋ، ادامگەرشىلىك پەن اشىقتىق ءۇشىن العىس ايتقىم كەلەدى»، - دەدى ايدا بالاەۆا.

قازاقستاندا ازاماتتىق فورۋم قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ باستاماسىمەن 2003 جىلدان بەرى وتكىزىلىپ كەلەدى. ساراپشىلار بۇل تۇعىرناما ەلىمىزدە ازاماتتىق قوعام قۇرۋعا ىرگەلى ۇلەس قوسقانىن اتاپ ءوتتى.

وتكەن جىلى كوروناۆيرۋستىق پاندەمياعا بايلانىستى بەس كۇندىك فورۋم ونلاين رەجيمىندە ءوتتى. ۆيرتۋالدى كەزدەسۋگە قاتىسۋشىلار الەۋمەتتىك سالا ماماندارىن ەل سۇرانىسى ءۇشىن باسىم ماماندىقتار تىزىمىنە ەنگىزۋ، ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمدار (ۇەۇ) سالاسىندا كاسىبي كوزقاراستاردى دامىتۋ، ەكولوگيالىق اعارتۋ، الەۋمەتتىك سالانى دامىتۋدىڭ تەتىكتەرى سىندى تاقىرىپتاردى تالقىلادى. مەملەكەتتىك الەۋمەتتىك تاپسىرىستاردىڭ، مەملەكەتتىك ورگاندار، ۇەۇ جانە بيزنەس اراسىنداعى قارىم-قاتىناستاردىڭ اشىقتىعىن قامتاماسىز ەتۋ، تسيفرلاندىرۋ دەڭگەيىن ارتتىرۋ. تالقىلاۋعا قازاقستاندىق بلوگەرلەر مەن جۋرناليستەر، رەسەيلىك ساراپشىلار مەن فۋتۋرولوگتار قاتىستى.

قازاقستاننىڭ ازاماتتىق فورۋمى «ءۇشىنشى سەكتوردى» – قۇرىلىمى ۇكىمەتتىك ەمەس، كوممەرتسيالىق ەمەس، ۇكىمەتتىك ەمەس قوعامدىق ۇيىمداردىڭ جيىنتىعىن قۇرايتىن الەۋمەتتىك ينستيتۋتتى بىلدىرەدى. دامىعان ەلدەردە ازاماتتىق قوعام بۇگىندە ءۇش قۇرامداس بولىك تۇرىندە ۇسىنىلىپ، ارقايسىسىندا جۇمىس ىستەيتىن نەگىزگى ينستيتۋتتاردى ءبولىپ كورسەتۋگە بولادى.

ءبىرىنشى سەكتور – مەملەكەتتىك. بۇل بارلىق دەڭگەيدەگى بيلىك ورگاندارى، سونداي-اق كەز كەلگەن سالادا، سونىڭ ىشىندە الەۋمەتتىك سالادا جۇمىس ىستەيتىن مەملەكەتتىك كاسىپورىندار مەن ۇيىمداردىڭ بارلىق تۇرلەرى. كاسىپورىندار مەملەكەتتىڭ قاتىسۋ ۇلەسى باسىم مەملەكەتتىك جانە ارالاس مەنشىك نىساندارىنا نەگىزدەلگەن. ەكىنشى سەكتور – كوممەرتسيالىق. بۇل پايدا تاباتىن ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمدار.

ءۇشىنشى سەكتور، بۇل ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمدار، ويتكەنى وعان كىرەتىن قۇرىلىمدار ۇكىمەتتىڭ تولىق بيلىگى مەن وكىلەتتىلىگىنە يە ەمەس، دەگەنمەن ولاردىڭ كەيبىرەۋلەرى ءوز وكىلدەرى ارقىلى ۇكىمەتكە ىقپال ەتە الادى، ءتىپتى بيلىك فۋنكتسيالارىن جۇزەگە اسىرادى. مىسال رەتىندە امەريكا قۇراما شتاتتارىندا ليتسەنزيا بەرۋگە قۇقىعى بار وقۋ مەكەمەلەرىن كەلتىرۋگە بولادى. ساراپشىلار بۇل «ءۇشىنشى سەكتور» ازاماتتاردى قوعامدىق ومىرگە تارتۋدىڭ نەگىزگى قۇرالى ەكەنىن العا تارتادى.

«ءۇشىنشى سەكتور» ۇيىمدارى تاۋەلسىز، ويتكەنى قىزمەتتىڭ قارجىلىق كوزدەرىنىڭ كوپتىگى ولاردى مەملەكەتتەن دە، بيزنەستەن دە سالىستىرمالى تۇردە ەركىن ەتەدى.

«ءۇشىنشى سەكتوردى» «ەرىكتى قىزمەت سەكتورى» دەپ تە اتايدى، ويتكەنى ول ەرىكتىلەر ەڭبەگىن كەڭىنەن پايدالانادى. ماسەلەن، ۇلىبريتانيادا حالىقتىڭ شامامەن 30%-ى اپتاسىنا 7 ساعاتقا دەيىن ۆولونتەرلىك قىزمەت كورسەتەدى، ال اقش-تا ەرەسەك تۇرعىنداردىڭ 54%-ى اپتا سايىن شامامەن 4 ساعات ەرىكتىلەر جۇمىسىن بەرەدى. 2009 جىلى اقش كونگرەسى امەريكا قۇراما شتاتتارىنىڭ بۇكىل تاريحىندا «ءۇشىنشى سەكتورداعى» جۇمىس ماڭىزدى ءرول اتقارعانىن جانە امەريكاندىقتاردىڭ قايىرىمدىلىق پەن الەۋمەتتىك قامقورلىق سياقتى الەۋمەتتىك بەلسەندىلىكتىڭ تۇرلەرىنە قاتىسۋىن كورسەتەتىن «امەريكاعا قىزمەت ەتۋ تۋرالى» اكتىنى قابىلدادى. ياعني ءۇشىنشى سەكتور مىعىم دامۋ ءۇشىن، الدىمەن ەكى سەكتور جاقسى جۇمىس ىستەۋى ءتيىس.

ساراپشىلار قازاقستاندا ازاماتتىق فورۋم اياسىندا ۇكىمەتتىك ەمەس جانە كوممەرتسيالىق ەمەس ۇيىمداردى بىرىكتىرۋ «حالىق ۇنىنە قۇلاق اساتىن مەملەكەت» قۇرۋدىڭ ماڭىزدى تەتىكتەرىنىڭ ءبىرى بولىپ تابىلاتىنىن اتاپ ءوتتى. اتالمىش فورۋمدار ەلىمىزدە ازاماتتىق قوعامنىڭ نىق دامۋىنا اسەر ەتەتىنى انىق.

Abai.kz