ۇلت دەگەن ۇعىمنىڭ بۇگىنگى ماعىناسى - مەملەكەتكە يە بولىپ وتىرعان ەتنوس. الايدا، ونىڭ مۇنان دا كەڭىرەك ۇعىمعا يە ەكەندىگىن دە ۇمىتۋعا بولمايدى، ياعني ۇلتتىڭ تاعى ءبىر انىقتاماسى بويىنشا ول- ەتنوستىق تەككە قاتىسسىز، ەلدەگى بارلىق الەۋمەتتىك توپتاردىڭ جيىنى. ۇلت دەگەندە اسىرەسە، سوڭعى انىقتاما باستى رول اتقاراتىنىن جوققا شىعارۋ قيىنداۋ. الايدا، جەر بەتىندەگى كوپتەگەن ەلدەردە مەملەكەتتى قۇراۋشى باستى ەتنوستىڭ ىقپالىمەن ۇلتتىق مەملەكەت قۇرالادى دا، سوعان ساي سول ەلدەگى الگى باستى ەتنوس ۇلت  رەتىندە اتالىپ، قالعانى ەتنوستىق دياسپورالار رەتىندە مويىندالادى. دەگەنمەن، بۇل جاعداي باستى ەتنوستىڭ ءوز مەملەكەتىندەگى ىقپالىنىڭ ورنىقتىلىعىنا سايكەس تۋىنداپ وتىراتىنىن باجايلاعان دۇرىس. وسى جاعىنان قاراعاندا، قازىرگى قازاقستانداعى ۇلتتىڭ قازاقستاندىق بولىپ اتالۋىمەن، ماسەلەن، اۋعانستانداعى ۇلتتىڭ اۋعاندىق بولۋى سول ەلدەردەگى باستى ەتنوستىڭ انىقتالماعاندىعىنان ەكەنىنە كوز جەتكىزۋ قيىن ەمەس. ارينە، «قازاقستاندىق» دەگەن ۇلت اتاۋى قازاقتاردىڭ، سونىڭ ىشىندە قازاقتىلدىلەردىڭ نامىسىنا قانشا تيگەنىمەن، ودان جاعدايدىڭ وزگەرۋى ەكىتالاي، ويتكەنى، قازاقتار ءوز جەرىندە سانى 60%-دىق مەجەگە جەتكەنىمەن، ماسەلەن، ءوز جەرلەرىندە الدەقايدا ازشىلىقتا وتىرعان لاتىشتار مەن ەستوندارعا قاراعاندا، وزدەرىنىڭ مەملەكەتتەگى سالماعىنا وراي «قازاقستاندىق» اتالعان ۇلتتىڭ ىشىنەن تابىلۋعا ءماجبۇر.

ۇلت دەگەن ۇعىمنىڭ بۇگىنگى ماعىناسى - مەملەكەتكە يە بولىپ وتىرعان ەتنوس. الايدا، ونىڭ مۇنان دا كەڭىرەك ۇعىمعا يە ەكەندىگىن دە ۇمىتۋعا بولمايدى، ياعني ۇلتتىڭ تاعى ءبىر انىقتاماسى بويىنشا ول- ەتنوستىق تەككە قاتىسسىز، ەلدەگى بارلىق الەۋمەتتىك توپتاردىڭ جيىنى. ۇلت دەگەندە اسىرەسە، سوڭعى انىقتاما باستى رول اتقاراتىنىن جوققا شىعارۋ قيىنداۋ. الايدا، جەر بەتىندەگى كوپتەگەن ەلدەردە مەملەكەتتى قۇراۋشى باستى ەتنوستىڭ ىقپالىمەن ۇلتتىق مەملەكەت قۇرالادى دا، سوعان ساي سول ەلدەگى الگى باستى ەتنوس ۇلت  رەتىندە اتالىپ، قالعانى ەتنوستىق دياسپورالار رەتىندە مويىندالادى. دەگەنمەن، بۇل جاعداي باستى ەتنوستىڭ ءوز مەملەكەتىندەگى ىقپالىنىڭ ورنىقتىلىعىنا سايكەس تۋىنداپ وتىراتىنىن باجايلاعان دۇرىس. وسى جاعىنان قاراعاندا، قازىرگى قازاقستانداعى ۇلتتىڭ قازاقستاندىق بولىپ اتالۋىمەن، ماسەلەن، اۋعانستانداعى ۇلتتىڭ اۋعاندىق بولۋى سول ەلدەردەگى باستى ەتنوستىڭ انىقتالماعاندىعىنان ەكەنىنە كوز جەتكىزۋ قيىن ەمەس. ارينە، «قازاقستاندىق» دەگەن ۇلت اتاۋى قازاقتاردىڭ، سونىڭ ىشىندە قازاقتىلدىلەردىڭ نامىسىنا قانشا تيگەنىمەن، ودان جاعدايدىڭ وزگەرۋى ەكىتالاي، ويتكەنى، قازاقتار ءوز جەرىندە سانى 60%-دىق مەجەگە جەتكەنىمەن، ماسەلەن، ءوز جەرلەرىندە الدەقايدا ازشىلىقتا وتىرعان لاتىشتار مەن ەستوندارعا قاراعاندا، وزدەرىنىڭ مەملەكەتتەگى سالماعىنا وراي «قازاقستاندىق» اتالعان ۇلتتىڭ ىشىنەن تابىلۋعا ءماجبۇر. ال، لاتۆياداعى ۇلتتىڭ لاتىش ەكەنى مەن ەستونياداعى ۇلتتىڭ ەستوندار ەكەندىگىنە كۇمان كەلتىرمەيتىن نە نارسە، ول - سول مەملەكەت قۇراۋشى ەتنوستاردىڭ مەملەكەتتەگى شەشۋشى رولىنە بايلانىستى بولىپ وتىرعان فاكتور ەكەندىگى. دەمەك، قازاقتاردىڭ ءوز مەملەكەتىندە ۇلت رەتىندە وزدەرىن اۋىزەكى دالەلدەگەنمەن بىتەتىن ءىس جوق، ماسەلە - ولاردىڭ وزدەرىن ۇلت رەتىندە كورسەتۋىندە بولىپ وتىر جانە بۇعان سونشالىقتى كەدەرگى كەلتىرىپ وتىرعان ەلدە باسقا ەتنوس تا جوقتىڭ قاسى.

سونىمەن، قازاقستاندى مەملەكەت رەتىندە قۇراۋشى قازاق حالقىنىڭ  ۇلت رەتىندە ەلدەگى ىقپالىنىڭ السىزدىگىن ەسكەرسەك، ونىڭ وسى ەلدەگى دياسپورالىق ەتنوستاردان ايىرماسى ازايىپ شىعا كەلەدى. بۇنى، ءتىپتى، «دۋالى اۋىزداردان» شىعاتىن «قازاقستان - كوپۇلتتى مەملەكەت» دەگەن ماتەلگە اينالعان دايەكسوزى دە راستايدى. ەندەشە، قازاقستان بۇل جاعىنان ۇلتتىق مايەگى انىقتالماعان اۋعانستان سەكىلدى ەلدەردىڭ قاتارىندا امالسىز تابىلۋىنا تۋرا كەلەدى. ەندى وسىعان وراي، «ۇلتشىلدار» دەگەن ۇعىمعا دا وزىنەن ءوزى «تۇزەتۋ» ەنگىزۋگە تۋرا كەلەدى، ۇلتشىلدار دەگەنىمىز - قازاقستاندىقتاردى ءبىرتۇتاس ۇلت رەتىندە قاراستىرىپ، سونىڭ مۇددەسىن كوزدەۋشىلەر دە، ال قازىرگى «ۇلتشىلدار» دەپ جۇرگەنىمىز قازاقشىلدار بولادى دا شىعادى. بۇل شىن مانىندە سولاي، سەبەبى، وزگە دە ەتنوسقا الا-بولە بۇيرەگى بۇراتىنداردىڭ ءبارىن بىردەي ءوز الدىنا ۇلتشىلدار دەي المايتىنىمىز سەكىلدى، قازاقتار دا ەلدەگى كوپ «ۇلتتىڭ» ءبىرى بولسا، وندا بۇل ەتنوستىڭ مۇددەسىن جەكەدارا جوقتاۋشىلاردى قازاقشىلدار دەمەسكە امال قالمايدى.

ەندى قازاقشىلداردىڭ جالپى سيپاتتاماسىن كوزگە ەلەستەتسەك، بىلاي بولىپ شىعادى. بۇلار نەگىزىنەن نيەتى قازاق ەتنوسىن قازاقستانداعى باستى ۇلت رەتىندە دايەكتەۋگە باعىتتالعانىمەن، ءىس-ارەكەتى تار شەڭبەردە قالىپ، ىقپالى جاعدايدى وزگەرتۋگە اسەر ەتپەيتىندەي، بار بولعانى وزدەرىنىڭ بار ەكەنىن بىلدىرەتىن شاڭ-شۇڭ داۋىس شىعارۋدان ارىگە كوتەرە الماعاندار. بۇنى ۇيقىلى-وياۋ جاتىپ، اراسىندا انشەيىن عانا ءۇرىپ قوياتىن اۋىل توبەتتەرىنىڭ ارەكەتىمەن تەڭەستىرۋگە بولادى.  قازاقشىلدارعا ءتان باستى سيپاتتار: قازاقتىڭ سوزىلمالى اۋرۋىنا اينالعان ءتىل، جەر، ءدىل سەكىلدى وسال تاقىرىپتارىن تالعاجاۋ ەتىپ كوزگە كورىنۋ عانا، الايدا، ونى تۇزەتۋدىڭ جولىن بىلمەۋ، ناقتى ارەكەتكە شورقاقتىق جانە بىرىكتىرۋگە كەلگەندە جارقىن ليدەردىڭ (جيرينوۆسكي سەكىلدى) بولماۋى. سوندا قازاقشىلداردىڭ بەينەسى قازاق حالقىنىڭ جوق-جىتىگىن شەشكەننەن گورى، قوعامعا جايۋ ارقىلى وزدەرىن بەيشارا ەتىپ كورسەتۋ مەن جوعىن جوقتاپ وتىرعان حالىقتى قادىرسىزدەندىرۋ بولادى دا شىعادى. ءارى-بەرىدەن سوڭ، وزدەرىنە سەنىمدى ساياسي كۇشكە اۋاتىن جۇرتتىڭ بايسالدى نازارىنان گورى بالەنىڭ كوزى رەتىندەگى يميدجگە يە بولۋ عانا بۇيىرماق. بۇعان ىشكى الەۋەتتەرىن ءوز ارا ايتىس-تارتىسقا جۇمساۋ مەن ارقايسىسى ءبىر «مىقتى» بولارلىق داڭعازانى قوسىڭىز. وسىنىڭ ءبارى اينالىپ كەلگەندە، قازىردە «ۇلتشىلدار» اتالىپ جۇرگەن قازاقشىلداردىڭ بەينەسىن قوردالايدى دا، بۇلارعا دەگەن وزگە ساياسي كۇشتەردىڭ بۇلاردى ءوز ماقساتتارىنا پايدالانىپ قالۋ نيەتىن قوزدىرادى. ءسويتىپ، قازاقشىلدار كوتەرگەن قازاق ماسەلەسى «جابۋلى قازاننىڭ» سيپاتىنان ارىعا اسا الماي، تياناقتى تۇردە شەشىلمەستەن قوردالانا بەرەدى. ەڭ باستىسى، قازاقشىلداردىڭ ارقاسىندا قازاق حالقى قازاقستانداعى باستى ۇلت دەڭگەيىنە كوتەرىلگەننەن گورى «كوپتىڭ» ءبىرى بولىپ قالۋى جاعدايىن وزگەرتەر ەمەس.

ەندى ۇلتشىلدارعا كەلەيىك، بۇل ساناتتاعىلاردى «ۇلت» ۇعىمىنىڭ جوعارىداعى قازىرگى زامانعا ساي ماعىناسىمەن باعالاساق، ەلدەگى باستى ەتنوستى قازاق ەتە وتىرىپ، بار ماسەلەنى شەشۋدى قولعا الۋشىلار دەۋگە بولار ەدى. ازىرگە مۇنىڭ انالوگى تەك قانا تاريحتا، ول - «الاشورداشىل» توپتار ەدى. قازاق حالقىنىڭ ءوز جەرىندەگى باستى ەتنوس بولۋ زامانى 20-عاسىردىڭ باسىندا پاتشالى رەسەيدىڭ جۇيەسىندە قالىپتاسقان ۇلتشىلداردىڭ تەگىس جويىلۋى مەن حالىقتىڭ جاپپاي اشارشىلىقتا قىرىلۋىنا بايلانىستى 1 عاسىرعا جۋىق ۋاقىتقا كەرى شەگەرىلسە كەرەك...قازىرگى قازاق «ۇلتشىلدارىنىڭ» بار ايتاتىنى - «سانىمىز از عوي، ءبىز كوپۇلتتى ەلمىز عوي...». ناشار بيشىگە نە بولسا سول كەدەرگى، بۇل ءۋاج - شاراسىزدىقتىڭ بەلگىسى. وسى شاراسىزدىق مەملەكەتتىڭ قارىشتاپ دامۋىنا دا تۇساۋ بولىپ وتىرعاندىعى بار. ءسويتىپ، بارلىق قازاقستاندىقتاردى بىرەگەي ۇلتتىڭ وكىلى دەپ تاني وتىرىپ، قازاق حالقىن باستى ەتنوس رەتىندە قازاقستاننىڭ دامۋ وزەگى ەتە بىلەتىندەي ۇلتشىلدار دۇنيەگە كەلە الماۋدا.

سايىپ كەلگەندە، كەيبىر باق-دىڭ قازاقشىلداردى بىرىكپەيدى دەۋى بەكەرشىلىك. ويتكەنى، ناقتى ساياسي كۇشكە اينالماعان جانە ليدەرى قالىپتاسپاعان توپتىڭ بىرىگۋگە دە قاۋقارى بولمايتىنى بەلگىلى. بۇنداي پروتسەستى، شاماسى، جاڭا ۇرپاقتىڭ ۇلەسى رەتىندە قاراعان ماقۇل بولار.

«اباي-اقپارات»