قازاقستان ىندەت جايلاعان، الپاۋىت مەملەكەتتەر اراسىنداعى مۇددە قاقتىعىسى اشىق الاڭعا شىققان تاعى ءبىر جىلدى، سيىر جىلىن وتكەردى. تاۋەلسىزدىكتىڭ 30 جىلدىق مەرەيتويىنا قيىندىقسىز جەتتىك دەپ ايتا المايمىز. «ماڭعاز» دەپ سيپاتتالاتىن سيىر جىلىنان مۇيىزدەلىپ شىقتىق. كورونا ۆيرۋس وكپەدەن قىسىپ، تىنىسىمىزدى تارىلتقان سىن-ساعاتتا دەمەۋ بولۋدىڭ ورنىنا باتىسپەن اشىق ايقاسقا شىققان ەكى قۇدايى كورشىمىز: قىتاي مەن رەسەي بىزگە دە مىنەز كورسەتتى.

توسىننان كەلگەن وبانى جەڭۋدىڭ جالعىز جولى ۆاكتسيناتسيالاۋ ەكەنى ءمالىم بولعاندا ەكى كورشىمىز وركەنيەتتى ەلدەردىڭ الدىن وراپ، ەدەل-جەدەل ءوز ۆاكتسيناسىن شىعاردى. ءبىزدىڭ بيلىك ەلدەن بۇرىن مويىنداپ، قولداۋ كورسەتتى. ميللياردتارعا ساتىپ الدى. سوندا دا جاقپادىق. ەكتىرگەنىمىز ءوز ۆاكتسيناسى بولسادا، سولتۇستىك كورشىمىز ءبىزدىڭ ەكپە سەرتيفيكاتىمىزدى تانۋدان باس تارتتى. وتىز جىل مۇناي، گاز، ۋران قاتارلى تابيعي بايلىعىمىزدى توننولاپ اكەتىپ جاتقان شىعىس كورشىمىز دە كورونا ۆيرۋستى سىلتاۋ قىلىپ، وتاندىق كاسىپكەرلەردىڭ اۋىلشارۋاشىلىق ونىمدەرىن كىرگىزۋگە توسقاۋىل قويدى. بيلىك ۆاكتسينا اينالاسىنداعى داۋدى سەيىلتكىسى كەلدى مە، جوق، قاۋىپسىزدىكتى باستى نازاردا ۇستادى ما، جىل سوڭىنا قاراي امەريكانىڭ ماقتاۋلى فايزەر ۆاكتسيناسىن ساتىپ اكەلدى. ءسويتىپ كوپ ۆەكتورلى ساياسات ۆاكتسينا ماسەلەسىندە دە تولىق كورىنىس تاپتى.

اقش-تى ايىپتاۋدان جالىقپايتىن قوس كورشىمىز ترامپ باستاعان ميسسيانى (اۋعانىستاننان اسكەر شەگىندىرۋ) بايدەن جۇزەگە اسىرىپ، وراي كۇتىپ وتىرعان تالىپتەر قايتادان بيلىككە كەلگەندە، امەريكا بيلىگىن «ۋادەسىن سوڭىنا دەيىن جەتكىزبەدى، جاۋاپكەرشىلىكتەن قاشتى»، دەپ سىنادى. ونىڭ ءمانى مىنادا ەدى: بۋش ۇكىمەتى 2001 جىلى باستاعان حالىقارالىق تەرروريزممەن كۇرەس سوعىسىنىڭ پايداسىن ەكى كورشىمىز كوردى. اقش ورناتقان ورتا ازياداعى تىنىشتىقتى ەكونوميكالىق، اسكەري پايداسىنا جاراتتى. اقش اسكەرى اۋعانىستاننان شىعىپ كەتكەن سوڭ، سانسىراپ قالدى. بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمى «تەرروريستىك ۇيىم» دەپ تانىعان تالىپتەردى ەكەۋى الما كەزەك قوناققا شاقىرىپ، الا شاپقىن بولۋىنىڭ سىرى سوندا جاتىر. 2019 جىلى سيرياعا جيھادقا بارعان باۋىرلارىمىزدىڭ جەتىمى مەن جەسىرىن ەلگە اكەلىپ، «قازاقستان سيرياداعى لاگەرلەردەن وتانداستارىن قايتارعان ءبىرىنشى ەل» دەپ، «جۋسان وپەراتسياسىنىڭ» ماقتاۋىن اسىرىپ ەدىك. شاريعات زاڭىمەن جۇرەتىن بيلىك (تاليبان) ىرگەمىزدەن بوي كوتەردى. ساقال، حيدجاپ، بالاق، اقيدا ماسەلەسى تاعى دا وزەكتى تاقىرىپقا اينالدى.

كەيىنگى كەزدەردە پاندەميامەن بىرگە تاعى دا سول تەرىستىك كورشىمىزدىڭ اناۋ-مىناۋ ەمەس، بەلدى ساياساتكەرلەرىنىڭ ەلىمىزگە مادەني، اقپاراتتىق شابۋىلى جاڭا قارقىن الدى. تەرريتوريامىزعا، ەلدىگىمىزگە كۇمان كەلتىرە باستادى. بيلىكتىڭ سودان سەسكەنگەن ءتۇرى مە، ءتۇبى ءبىر تۇركى، باۋىرلاس اعايىندارمەن قارام-قاتىنىستى كۇشەيتۋگە ۇمتىلدى. تۇرىك كەڭەسى ۇيىمىنا مۇشە بولدىق. ارينە ارقانداي ۇيىمنىڭ قۇرىلۋىنا مادەني، ساياسي ورتاقتىقتار نەگىز بولاتىنى تۇسىنىكتى. ءتۇبى ءبىر باۋىرلاس ۇلتتاردىڭ بىرىگۋىنىڭ العى شارتى ورتاق ءالىپبي قولدانۋ ەكەنى بەلگىلى. باۋىرلاس وزبەكستان، ازەربايدان تاۋەلسىزدىگىن العاش جاريالاي سالا وتارلىقتىڭ سيمۆولى بولعان ورىس الىپبيىنەن بىردەن باس تارتىپ، لاتىن الىپبيىنە كوشىپ، تۇركى بىرلىگىن تۋ ەتكەن جاڭا ۇيىمعا العى شارت ازىرلەدى. ءبىزدىڭ بيلىك كەرىسىنشە اتا زاڭىمىزدى قابىلداعان كۇننەن باستاپ، ورىس تىلىنە رەسمي ءتىل ستاتۋسىن بەردى، لاتىن الىپبيىنە ءبىر جولاتا كوشۋدى جاقىن كەلەشەكتىڭ ەنشىسىنە قالدىردى. «قازاق ءتىلىن ساياسيلاندىرمايىق، بايىپتى بولايىق، ورىستىڭ ۇلەسى ازايىپ، سانىمىز كوبەيگەندە، ماسەلە ءوز-وزىنەن شەشىمىن تابادى»، دەپ سەندىردى. رەسەي پرەزيدەنتى پۋتين مىرزا جاقىنداعى ءباسپاسوز جيىنىندا: «قازاقستان – ورىس ءتىلدى مەملەكەت»، دەپ مالىمدەدى. بيلىكتىڭ 30 جىل دارىپتەگەن «سارابدال ساياساتىنىڭ» كىمنىڭ پايداسىنا جۇمىس ىستەگەنى سوقىرعا تاياق ۇستاتقانداي انىق بولدى.

تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ 30 جىلدىق مەرەيتويى قارساڭىندا اقش بيلىگىنىڭ باستاماسىمەن «دەموكراتيانى كۇشەيتۋ، ديكتاتۋرا مەن سىبايلاس جەمقورلىقتى جويۋ، كىسىلىك قۇقىقتى ساقتاۋدى» مازمۇن ەتكەن دەموكراتيانى قايتا گۇلدەندىرۋ ءسامميتى ءوتتى. الەمنىڭ 110 ەلىنە ساۋىن ايتىلعان ۇلى جيىنعا ءبىز «اسكەري دەرجاۆا»، «اسپان استى ەلى» دەپ دارىپتەيتىن ەكى دوكەي كورشىمىز شاقىرىلمادى. اراسىندا بىزدە بارمىز. «30 جىلدا الەم تانيتىن مەملەكەت قۇردىق» دەپ كۇپىنگەنىمىزبەن وركەنيەتتى ەلدەردىڭ ءبىزدىڭ ساياسي جۇيەمىزدى دەموكراتيا ساناتىنا جاتقىزبايتىنى ءمالىم بولدى. «باس كەسپەك بولسادا، ءتىل كەسپەك جوق»، «قارنىمنىڭ اشقانىنا ەمەس، قادىرىمنىڭ قاشقانىنا ناليمىن»، «مالىم – جانىمنىڭ ساداقاسى، جانىم – ارىمنىڭ ساداقاسى» دەپ وتكەن اتا-بابا ارۋاعىنان ۇيات بولدى. ءپۋتيننىڭ كەلمەسكە كەتكەن كەڭەس وداعىن قايتا قۇرۋدى كوكسەپ وتىرعانى، قىتايدىڭ الەمدەگى ءنومىرى ءبىرىنشى ەكونوميكالىق دەرجاۆاعا اينالۋداي ايقىن ماقساتى بار ەكەنى، يران مەن تالىپتەردىڭ يسلام حاليفاتىن قۇرعىسى كەلەتىنى ايتپاسادا تۇسىنىكتى. ال ءبىز شە؟!

30 جىل ءدىن قۋدىق، ۇلتتىق يدەولوگيا جاساي المادىق. 30 جىل اقشا قۋدىق، تاۋەلسىز ۇلتتىق ءوندىرىس قۇرا المادىق. 30 جىل داۋ قۋدىق، قوردالانعان ۇلتتىق ماسەلەلەردى شەشە المادىق. 30 جىل توي قۋدىق، وتكەنىمىزگە، بۇگىنىمىزگە وي كوزىمەن قاراي المادىق. قۋاتتى ەل بولۋدىڭ باستى تالاپتارىن جۇزەگە اسىرا المادىق.

قورىتا ايتقاندا مالىمىز جۇتتان قىرىلىپ، حالقىمىزدى ىندەت، قىمباتشىلىق قىسىپ، بيلىكتى كورشىلەرىمىز جەلكەلەپ، سيىر جىلىنان كوتەرەم توقتىداي سۇيرەتىلىپ ازەر شىقتىق.

ەسبول ۇسەنۇلى

Abai.kz