رەسەي پرەمەرى دميتري مەدۆەدەۆتىڭ سانكت-پەتەربوردا وتكەن بيزنەس-فورۋمدا 2015 جىلدىڭ قاڭتارىنان باستاپ قۇرىلاتىن ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداق اياسىندا ورتاق ۆاليۋتا ەنگىزۋ جونىندە مالىمدەمە جاساعانى ەستە. بۇل شارۋا رەسەي فەدەراتسيا كەڭەسىنىڭ ءتورايىمى ۆالەنتينا ماتۆيەنكونىڭ قۇزىرەتىنە جۇكتەلگەندىكتەن بە، ول سول زاماتتا-اق «رەسەي، بەلارۋس جانە قازاقستان اراسىنداعى ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداقتىڭ ورتاق ۆاليۋتاسى رەسەيلىك رۋبل بولۋى كەرەك. سەبەبى، رۋبل دۇنيەجۇزىلىك دەڭگەيدە مويىندالعان. ورتاق ۆاليۋتادان بولەك، ورتاق ءتىل، ورتاق شەكارا دا كەرەك» دەگەن بولاتىن.

بۇل جاڭالىققا العاشقى كەزدە توسىرقاي قاراعاندار دا، جەلپ ەتىپ قۇپتاي كەتكەندەر دە بولدى. ماسەلەن، ەكونوميست مۇحتار تايجان رەسەيدىڭ كەڭەس وداعىن قايتا قۇرۋدى قالايتىندىعىن ايتادى. «ەگەر رەسەي، قازاقستان، بەلارۋس ەلدەرىنىڭ اراسىندا ورتاق ۆاليۋتا - رۋبل بولاتىن بولسا، بۇل كەڭەس ۇكىمەتىن قۇرۋعا باعىتتالعان ەڭ ۇلكەن قادامداردىڭ ءبىرى بولماق»، - دەيدى ول. ال كەڭەستىك جۇيەنىڭ ىعىنان شىعا الماي جۇرگەن كوممۋنيستەر پارتيانىڭ وكىلى، ءماجىلىس دەپۋتاتى جامبىل احمەتبەكوۆ: «ەۋرازيالىق وداق قۇرىلسا، ورتاق ءتىل ورىس ءتىلى بولۋى ابدەن مۇمكىن. ال قازىر ۇلتارالىق ءتىل - ورىس ءتىلى بولىپ تۇر ەمەس پە؟ ەۋرازيالىق وداقتا ورتاق ءتىل - قازاق ءتىلى نەمەسە بەلارۋس، قىرعىز، وزبەك ءتىلى بولا الادى دەگەنگە كىم سەنەدى؟ كوزدى اشىپ قاراۋ كەرەك قوي. ءتىپتى اعىلشىن، فرانتسۋز، نەمىس ءتىلى دە بولا المايدى»، - دەپ وزەۋرەگەندە اڭ-تاڭ قالعان ەدىك.

رەسەي پرەمەرى دميتري مەدۆەدەۆتىڭ سانكت-پەتەربوردا وتكەن بيزنەس-فورۋمدا 2015 جىلدىڭ قاڭتارىنان باستاپ قۇرىلاتىن ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداق اياسىندا ورتاق ۆاليۋتا ەنگىزۋ جونىندە مالىمدەمە جاساعانى ەستە. بۇل شارۋا رەسەي فەدەراتسيا كەڭەسىنىڭ ءتورايىمى ۆالەنتينا ماتۆيەنكونىڭ قۇزىرەتىنە جۇكتەلگەندىكتەن بە، ول سول زاماتتا-اق «رەسەي، بەلارۋس جانە قازاقستان اراسىنداعى ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداقتىڭ ورتاق ۆاليۋتاسى رەسەيلىك رۋبل بولۋى كەرەك. سەبەبى، رۋبل دۇنيەجۇزىلىك دەڭگەيدە مويىندالعان. ورتاق ۆاليۋتادان بولەك، ورتاق ءتىل، ورتاق شەكارا دا كەرەك» دەگەن بولاتىن.

بۇل جاڭالىققا العاشقى كەزدە توسىرقاي قاراعاندار دا، جەلپ ەتىپ قۇپتاي كەتكەندەر دە بولدى. ماسەلەن، ەكونوميست مۇحتار تايجان رەسەيدىڭ كەڭەس وداعىن قايتا قۇرۋدى قالايتىندىعىن ايتادى. «ەگەر رەسەي، قازاقستان، بەلارۋس ەلدەرىنىڭ اراسىندا ورتاق ۆاليۋتا - رۋبل بولاتىن بولسا، بۇل كەڭەس ۇكىمەتىن قۇرۋعا باعىتتالعان ەڭ ۇلكەن قادامداردىڭ ءبىرى بولماق»، - دەيدى ول. ال كەڭەستىك جۇيەنىڭ ىعىنان شىعا الماي جۇرگەن كوممۋنيستەر پارتيانىڭ وكىلى، ءماجىلىس دەپۋتاتى جامبىل احمەتبەكوۆ: «ەۋرازيالىق وداق قۇرىلسا، ورتاق ءتىل ورىس ءتىلى بولۋى ابدەن مۇمكىن. ال قازىر ۇلتارالىق ءتىل - ورىس ءتىلى بولىپ تۇر ەمەس پە؟ ەۋرازيالىق وداقتا ورتاق ءتىل - قازاق ءتىلى نەمەسە بەلارۋس، قىرعىز، وزبەك ءتىلى بولا الادى دەگەنگە كىم سەنەدى؟ كوزدى اشىپ قاراۋ كەرەك قوي. ءتىپتى اعىلشىن، فرانتسۋز، نەمىس ءتىلى دە بولا المايدى»، - دەپ وزەۋرەگەندە اڭ-تاڭ قالعان ەدىك.
رەسەي فەدەراتسيا كەڭەسىنىڭ ءتورايىمى ۆالەنتينا ماتۆيەنكو مەدۆەدەۆتىڭ مالىمدەمەسىن ءىلىپ اكەتكەنى بىلاي تۇرسىن، ونىڭ ءىزىن سۋىتپاي جاتىپ استاناعا كەلدى. الدىمەن ەلباسىنىڭ قابىلداۋىندا بولعان ول سەنات توراعاسى قايرات ماميمەن كەزدەستى. 2015 جىلدىڭ 1 قاڭتارىندا قۇرىلاتىن ەۋرازيالىق وداقتىڭ ءجون-جوباسى جونىندە اڭگىمە وربىتكەن ەكى جاق قازاقستان مەن رەسەيدىڭ زاڭ شىعارۋشى ورگاندارىنىڭ وسى كەڭ اۋقىمدى ينتەگراتسيالىق بىرلەستىكتىڭ زاڭنامالىق تۇعىرىن قالىپتاستىرۋعا كىرىسەتىندىگىن جاريا ەتتى.
ارينە، وسى تۇستا «ەۋرازيالىق وداقتا قاي ەلدىڭ ۇستەمدىگى جۇرەدى؟» دەگەن زاڭدى سۇراق تۋاتىنى ءمالىم. ءتىپتى، وسى وداقتىڭ اياسىندا ورتاق پارلامەنتتىڭ قۇرىلاتىندىعى جونىندە دە پىكىرلەر بار. بۇل كوڭىلدى كۇپتى ەتكەن ساۋالدارعا سەنات توراعاسى قايرات ءمامي: «بىرلەسكەن پارلامەنت قۇرىلسا دا، ول قازاقستاننىڭ بيلىگىنە قول سۇعا المايدى جانە قازاقستاننىڭ ەگەمەندىگى مەن تاۋەلسىزدىگىنە نۇقسان كەلتىرمەيدى. بۇل ماسەلە تەك قانا وسى پوزيتسيا تۇرعىسىنان تالقىلاناتىن بولادى. شەشىم اسىعىس-ۇسىگىس قابىلدانبايدى. ارنايى پارلامەنت­ارالىق جۇمىس توبى ءوز جۇمىسىنا كىرىستى. ءبىزدىڭ دەپۋتاتتار ەل مۇددەسىن ءبىرىنشى كەزەكتە ۇستايتىن بولادى»، - دەپ جاۋاپ بەردى. سونداي-اق ول: «كەدەن وداعىنىڭ قۇرىلۋى، ونىڭ بەرگەن ناتيجەسى، بىرىڭعاي ەكونوميكالىق كەڭىستىكتىڭ ومىرگە جولداما الۋى ەۋرازيالىق وداقتىڭ قۇرىلۋىنا العىشارت جاسادى. وسى جىلدام قارقىنمەن ءوربىپ جاتقان ينتەگراتسيالىق ۇدەرىستەر ءبىزدىڭ ەلدەرىمىزدىڭ پارلامەنتاريلەرى الدىنا زاڭ شىعارۋ ماسەلەلەرىندە جاڭا مىندەتتەر قويۋدا. ال قازىرگى ەۋرازەق بۇل مىندەتتەردى تولىق ورىنداي المايدى. وسىعان بايلانىستى ءبىزدىڭ الدىمىزدا ءبىرتۇتاس ەۋرازيالىق پارلامەنت قۇرۋ تۋرالى ماسەلە تۇر!»، - دەپ ءوز پىكىرىن قۋاتتاي ءتۇستى.
ال ارىپتەسىنىڭ ءسوزىن ەكى باستان قولداعان ۆالەنتينا ماتۆيەنكو رەسەي مەن قازاقستان اراسىندا ەشقانداي ماسەلەنىڭ جوقتىعىن العا تارتتى. «ەكەۋارا ەكونوميكالىق بايلانىستار دامىپ، مەملەكەتتىك جانە پارلامەنتتىك دەڭگەيدەگى ارىپتەستىك نىعايا تۇسۋدە. ونىڭ ۇستىنە رەسپۋبليكادا ءورىستىلدى تۇرعىندارعا دەگەن جاقسى قارىم-قاتىناس ساقتالعان»، - دەگەن ول استانا قالاسىنىڭ سۇلۋلىعى مەن ونىڭ تۇرعىندارىنىڭ قوناقجايلىلىعىنا ريزاشىلىعىن ءبىلدىردى.
رەسەي فەدەراتسيا كەڭەسىنىڭ ءتورايىمى 2015 جىلى قازاقستان، رەسەي جانە بەلورۋسسيا اراسىندا «ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداق» قۇرىلاتىندىعىن راستاي كەلە، «بۇل جۇزەگە اسا الادى. ويتكەنى رەسەيدە دە، بەلارۋستە دە جانە قازاقستاندا دا ساياسي ەرىك-جىگەر مەن وسىنداي ينتەگراتسيالىق بىرلەستىكتىڭ ماڭىزدىلىعى جانە ءوزارا تيىمدىلىگى تۋرالى تۇسىنىك بار. ەۋرازيالىق وداق قۇرۋ تۋرالى كەڭ اۋقىمدى كەلىسىمدى دايىنداۋعا كىرىستىك. الدىمىزدا كۇردەلى جۇمىس كۇتىپ تۇر. بۇل جەردە پارلامەنتتىڭ ءرولى وتە زور. سەبەبى ءبىزدىڭ ەلدەرىمىزدىڭ نور­ماتيۆتىك-زاڭنامالىق بازاسىن تالداۋ، ونى وزەكتىلەندىرۋ، بىرىڭعايلاندىرۋ، وسىناۋ كەڭ ءورىستى ينتەگراتسيالىق بىرلەستىكتى قۇرۋعا دايىندىق باعىتىندا بىزگە وتە كوپ نارسەنى جاساۋ قاجەت بو­لادى. ەۋرازيالىق وداقتىڭ قاعيداتتارى دۇنيەجۇزىلىك ساۋدا ۇيىمى تالاپتارىنا نەگىزدەلەدى. ناتيجەسىندە، ول ءۇش ەلدىڭ ءبىر-بىرىنە عانا ەمەس، سونداي-اق باسقا ەلدەردىڭ وسى ءۇش ەل نارىعىنا كىرۋىنە جاڭا مۇمكىندىكتەر تۋعىزادى. ويتكەنى ەۋرازيالىق وداقتىڭ قۇرىلۋى ارقاسىندا قازاقستاندا، رەسەيدە جانە بەلارۋستە «ناقتى دا تۇسىنىكتى ەرەجەلەر، پروتسەدۋرالار قولدانىسقا ەنگىزىلەدى»، - دەدى.
اعىمداعى جىلدىڭ مامىر ايىندا ەۋرازيالىق ينتەگراتسيالىق ماسەلەلەردىڭ پارلامەنتتىك ولشەمدەگى جۇمىس توبى قۇرىلعان بولاتىن. بۇل توپتىڭ قۇرامىنا ءماجىلىستىڭ دە، سەناتتىڭ دا دەپۋتاتتارى، رەسەي مەن بەلارۋس پارلامەنتاريلەرى، سونداي-اق قازاقستاننىڭ زاڭ شىعارۋشى ورگاندارى اپپاراتتارىنىڭ بىرقاتار قىزمەتكەرلەرى كىرمەك. ال 13 قىركۇيەكتە ماسكەۋدە وسى جۇمىس توبىنىڭ تۇڭعىش وتىرىسى وتپەكشى.
ايتپاقشى، رەسەي فەدەراتسيا كەڭەسىنىڭ ءتورايىمى ۆالەنتينا ماتۆيەنكو ەلىمىزگە جاساعان ساپارىنىڭ سوڭعى كۇنى ورىس زيالى قاۋىمىنىڭ قاناعاتسىز وكىلدەرىمەن كەزدەستى. «رۋسسكيە ۆ كازاحستانە» سايتىنىڭ جازۋىنشا، سىرت كوزگە جاقسى كورىنگەنمەن، قازاقستانداعى ءورىستىلدى تۇرعىنداردىڭ ماسەلەسى جەتكىلىكتى. «اسىرەسە، ءبىلىم سالاسىن ايتاتىن بولساق، سوڭعى بەس جىل ىشىندە ءورىستىلدى مەكتەپ 500-گە ازايدى. ول ول ما، ورىس تىلىنەن ساباق بەرەتىن مۇعالىم دە تاپشى. سونداي-اق ءبىزدىڭ وتانداستار ناعىز ورىس ونەرىنە شولىركەپ جۇرگەندىكتەرىن مويىندادى. ولار قازاقستانعا رەسەيلىك انشىلەردىڭ ءجيى كەلەتىنىن ايتسا دا، رەسەيدىڭ بەلگىلى تەاترلارى مەن سالماقتى ونەرتانۋشىلارىنىڭ اتباسىن تىرەي بەرمەيتىندىگىن جەتكىزدى»، - دەيدى. ورىس ۇلتىنىڭ وكىلدەرى مەن ءورىستىلدى قاۋىمنىڭ پىكىرىنە قانىققان ماتۆيەنكو ءبىلىم سالاسى توڭىرەگىندەگى ماسەلەلەردى شەشۋگە ۋادە بەرىپ، بولاشاقتا رەسەيلىك ونەر شەبەرلەرىنىڭ قازاقستانداعى وتانداستارىنا كەلىپ تۇرۋىنا جاعداي جاسايتىندىعىن تىلگە تيەك ەتىپتى.
جەرگىلىكتى ورىس ۇلتى وكىلدەرىنىڭ ءدال وسىلاي جالىنىشتى جاعدايعا تۇسەتىن ءجونى بار ما؟ بۇگىنگى تاڭدا ەلىمىزدە 3 ميلليونعا جۋىق ورىس تۇرادى. ءبىر قىزىعى، ولارعا مىڭداعان ورىس مەكتەپتەرى قىزمەت كورسەتۋدە. سوندا دا كەيبىر يمپەرياشىلدىق پيعىلدىلار بۇعان كاناعاتتانار ەمەس. ال رەسەيدە ءبىر ميلليونعا جۋىق قازاق تۇرسا دا، مۇندا ءبىر عانا قازاق مەكتەبى بار. ول ول ما، قازاقستاننىڭ ءىرى قالالارىندا كەم دەگەندە ءبىر-بىردەن ورىس تەاترى بار ەكەندىگى انىق. ەسەسىنە، رەسەيدە قازاق تەاترى اتىمەن جوق. سوندا قازاقستاندىق ورىستاردىڭ بايبالام سالۋىنا نە جورىق؟ رەسەيدەگى قازاقتاردىڭ مۇڭىن مۇڭداپ، جوعىن جوقتايتىن ەشكىمنىڭ تابىلماي وتىرعانىنا قالاي قىنجىلماسسىڭ؟

دۇكەن ماسىمحانۇلى، فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور:

- بيلىك توڭىرەگىندە جۇرگەندەر، جالپاقشەشەي ەكونوميستەر ەۋرازيالىق وداقتىڭ ەكونو­ميكالىق تيىمدىلىگىن دالەلدەۋمەن الەك. ول ارينە، كىمگە بولسا دا تۇسىنىكتى تەوريا. بىراق ەل اسقان تاۋدىڭ ءبارى، جۇرت جۇرگەن سوقپاقتىڭ ءبارى ءبىزدى باقىتقا باستاپ بارادى دەسەك قاتەلەسەمىز. سەبەبى ەۋرازيالىق وداق ساياسي، الەۋمەتتىك، ەكونوميكالىق، اسكەري الەۋەتى قارايلاس، تەرەزەسى تەڭ، وركەنيەتتى ەلدەر اراسىندا ءوزارا پايدا بەرۋى مۇمكىن. ال ءبىز كىمبىز؟ رەسەي كىم؟ قاي تاۋارىمىز وتپەي، قاي كاسىپورنىمىز قاڭتارىلىپ قالىپ ەدى؟! ەسەسىنە ەندىگى جەردە رەسەيگە ءبىزدىڭ استىعىمىز بەن مۇنايىمىز، وزگە دە شيكىزاتتارىمىز سۋ تەگىن اعىلايىن دەپ تۇرعان جوق پا؟! ياعني وزىمىزدەگى باعامەن وسى جەردەن العان استىق پەن مۇنايدى رەسەي مەن بەلارۋس بىزگە كەدەن سالىعى ءۇشىن ءبىر تيىن تولەمەي كۇندىز-ءتۇنى تاسي باستايدى. ال ءبىز رەسەيدەن نە الامىز؟ بۇگىنگە دەيىن ءوزىمىز اگرارلىق مەملەكەت بولا تۇرا، ۇيالماي-قىزارماي رەسەيدىڭ ەت-ءسۇت ونىمدەرىن الىپ كەلدىك. ەگەر وزىمىزدەگىنى ۇقساتا العان بولساق، جيىرما جىلدان بەرى وسى اگرارلىق سالاداعى ءوندىرىس ورىندارىن اياقتان تۇرعىزىپ العان بولساق، رەسەيىڭ بار، باسقاڭ بار، جەر شارىنىڭ ءبىراز ەلى اۋىلشارۋاشىلىق ونىمدەرىن كەرىسىنشە بىزدەن الاتىن ەدى. ەندىگى جەردە رەسەيدەن كەدەن سالىعىنسىز كىرگەن نان، ەت-ءسۇت ونىمدەرى بىزدەگى ازىق-تۇلىك وندىرەتىن شالا-جانسار كاسىپورىنداردىڭ كۇلىن كوككە بىراق ۇشىرعالى تۇر. دەمەك، بۇدان بىلاي تاپقان-تايانعانىمىز رەسەي كاسىپكەرلەرىنىڭ تاڭدايىنا بۇيىرماق. ءيا، رەسەيدەن الماۋعا بولمايتىن ءبىر-اق تاۋار بار، ول - اسكەري قارۋ-جاراق. ونىڭ ءوزىن كۇندە الىپ جاتقان جوقپىز. ودان وزگە رەسەيدە نە بار؟ اقپاراتتىق تەحنولوگيانىڭ وتانى جاپونيا مەن اقش. ودان قالسا قىتاي، وڭتۇستىك كورەيا. جەڭىل ونەركاسىپتىڭ وتانى قىتاي مەن جاپونيا. كولىك-ترانسپورت ونىمدەرىنىڭ وتانى گەرمانيا، جاپونيا، اقش. تەرى كيىمدەردىڭ وتانى - تۇركيا. اياق كيىمنىڭ وتانى - يتاليا. ءاتىر-ءماتىردىڭ وتانى - فرانتسيا. جەمىس-جيدەكتىڭ وتانى - وزبەكستان. ال ورىستىڭ اراعىن وزىمىزدە دە قاتىرىپ شىعارىپ، وكىرتىپ ءىشىپ جاتىرمىز...
«جامان ايتپاي جاقسى جوق». «وداق، وداق» دەپ شىرعالىپ ءجۇرىپ، ەرتەڭ بوداندىقتىڭ شۇڭەتىنە شىجىمداپ تارتا باستاعاندا، كىم بىزبەن ەسەپتەسىپ، ءبىز كىممەن جۇلقىسقاندايمىز؟! «قارا قىپشاق قوبىلاندىدا نەڭ بار ەدى، قۇلىنىم» دەگەندەي، رەسەيمەن وداق بولىپ نەمىز بار ەدى؟! جوق، الدە ورىسپەن وداق بولىپ كورمەپ پە ەدىك، تويماپ پا ەدىك؟! نەمەسە قۇلدىقتى ساعىنىپ، ارقامىز قىشىپ بارا جاتىر ما؟! ايتپەسە، نە بۇل؟! عارىشتاعى قاڭعىپ كەتكەن «قازسات» ءۇشىن ساناپ بەرگەن نەشە ميلليونداعان دوللارىمىزدى وندىرە الماي، «بايقوڭىردىڭ» ارەندا اقىسىن بىردە الىپ، بىردە الا الماي وتىرعان رەسەيمەن وداق بولىپ، مۇرتىمىز مايلانادى دەگەنگە ءوز باسىم سەنە المايمىن. سوندىقتان ءتۇپتىڭ-تۇبىندە ازاتتىعىمىزعا قاۋىپ توندىرەتىن، بولاشاعى بۇلىڭعىر كەز-كەلگەن «ماي شەلپەكتەن» اينالىپ وتكەنىمىز دۇرىس. قاشاندا «كۇلشەلى بالا سۇيكىمدى». بىزبەن كىمنىڭ بولسا دا دوس، وداق، ارىپتەس، اعايىن، تامىر، قۇدا-جۇرات، اكا-ۇكا، كارداش بولۋعا قۇشتار ەكەنى بەپ-بەلگىلى. ارينە، ءبىز ەشقاشان دا، قازاقستاننىڭ حالىقارالىق ارەناعا شىققانىن، الەمدىك قاۋىمداستىقتان ءوز ورنىن الا وتىرىپ، كەز-كەلگەن مەملەكەتپەن بەيبىت، قاتار ءومىر سۇرگەنىن، بارىس-كەلىس، ساۋدا-ساتتىق جاساعانىن تەرىسكە شىعارمايمىز. بۇل ارادا ءسوز قازاقستاننىڭ تاعدىرى مەن مۇددەسىنە كولەڭكە تۇسىرەتىن كەز-كەلگەن ەكونوميكالىق ايلا-شارعىدان اۋلاق بولۋ تۋرالى بولىپ وتىر. ياعني، قارنىم اشسا اشسىن، ازاتتىعىم امان بولسىن! بايىماساق بايىمايىق، بودان بولمايىق!

مۇحتار تايجان، ساياساتتانۋشى:

- ەۋرازيالىق وداقتىڭ قازاقستانعا پايداسى جوق! تۇبىندە رەسەيمەن ءبىر مەملەكەت بولساق، تاۋەلسىزدىكتەن تۇك قالمايدى! بىرەگەي ۆاليۋتا، پارلامەنت، اسكەري كۇش بولسا، ەگەمەندىگىمىزدى ساقتاي المايمىز!
ەگەر رەسەيمەن ءبىر وداق قۇرساق، تاعى دا وتارلىق ەل بولامىز. سەبەبى، بۇعان دەيىن دە ەكى-ءۇش عاسىر بويى رەسەيدىڭ قۇرساۋىندا بولدىق. ءبىز 20 جىلدىڭ ىشىندە 100 پايىزدىق ۇلتتىق مەملەكەت قۇرا المادىق
ماتۆيەنكونىڭ ورىس زيالى قاۋىمىمەن كەزدەسكەنىن ەستىدىم. ءورىستىلدى تۇرعىنداردىڭ «ءورىستىلدى مەكتەپ از، ورىس ءتىلىنىڭ مادەنيەتىن ساعىنىپ ءجۇرمىز» دەپ ايتۋعا قاقىسى جوق. بۇل ءبىزدىڭ ىشكى ساياساتىمىزعا كەلتىرگەن نۇقسان. قازىر قۇدايعا شۇكىر، ءبىلىم ۇيالارىنىڭ كوبى قازاقتىلدى. سولاي بولۋى كەرەك. دەموگرافيالىق جاعداي دا جاقسارىپ كەلەدى. قازاقستانداعى جاس بۋىن قازاقشا وقىپ، قازاقشا ويلاۋى كەرەك. سوندىقتان جەرگىلىكتى ورىس ۇلتىنىڭ وكىلدەرى مەن ورىستىلدىلەردىڭ ەگەمەن ەلىمىزدىڭ ساياساتىنا قارسى پىكىر ايتۋىنا ەشقانداي دا قۇقى جوق. ەلىمىزدەگى تەلەارنا، راديو، ءباسپاسوز ءوزىمىزدىڭ ءتول ونىمدەر دايىنداۋى كەرەك. ءبىز عانا رەسەيلىك تەلەارنالاردى رەترانسلياتسيالاۋمەن ەفير ۋاقىتىن تولتىرىپ جاتىرمىز. مۇنىڭ ءبارى ويلانتارلىق ماسەلە.

مارات بوتەەۆ، «الاش ءۇنى» قوعامدىق بىرلەستىكتەر وداعى توراعاسىنىڭ ورىنباسارى:

- قازاقستاندا ەكسپورتقا شىعاراتىن شيكىزات تۇرىندەگى تابيعي بايلىقتان باسقا ءونىم جوق. كەدەن وداعىنا مۇشە ءۇش ەلدىڭ ىشىندە تەك بەلارۋس ەكسپورتىندا عانا كولىك جانە
ازىق-تۇلىك تۇرىندەگى قوسىمشا قۇنى جوعارى تاۋارلار باسىم. بەلارۋس ەكونوميكاسى كەدەن وداعىنىڭ ىشكى نارىعىنا اناعۇرلىم بەيىمدەلگەن بولىپ شىقتى. 2012 جىلدىڭ ءبىرىنشى توقسانىندا بەلارۋستىڭ ارىپتەس ەلدەرگە شىعارعان ەكسپورتىنىڭ ۇلەسى 32,4 پايىز، رەسەي مەن قازاقستاندىكى 8,3 پايىز بولدى.
بۇل قازاقستاننىڭ ەش كونتسەپتۋالدى تالداۋسىز رەسەيدىڭ ازۋىنا ءوز ەركىمەن كىرىپ وتىرعانىن كورسەتەدى. قازاقستان مەن رەسەيدى تەڭەستىرۋگە بولا ما؟ ارينە، سالىستىرۋعا تۇرمايدى. بۇل تۇجىرىم نەدەن تۋىپ تۇر دەيسىز عوي.
قانشا جەردەن «ءبىز ەكونوميكادا دا، ساياسي مودەرنيزاتسيادا دا تمد بويىنشا ەڭ الدىندامىز» دەپ الاقايلاعانمەن رەسەي ەكونوميكاسى مەن قازاقستان ەكونوميكاسىنىڭ ەۋرازيالىق وداقتاعى ۇلەسى ءبارىن كورسەتىپ تۇر ەمەس پە؟! ال ساياسي مودەرنيزاتسيا دەگەندە ەلىمىز ءوزىنىڭ مەملەكەتتىك باسقارۋ قۇرىلىمىن وزگەرتۋگە باتىلى بارماي، تەك قانا قازاق سوۆەتتىك سوتسياليستىك رەسپۋبليكاسى دەگەن اتتىڭ ورنىنا قويىرتپاق قازاقستان رەسپۋبليكاسى دەگەنمەن اۋىستىرعاندى ايتادى-اۋ دەيمىن شاماسى. ال رەسەي بولسا، سۋبەكتىلەرى مەن وبلىستارىندا عانا ەمەس، اۋداندارىنا دەيىن كەڭەستىك باسقارۋ جۇيەسىنىڭ ورنىنا سول وڭىرگە ءتيىمدى باسقارۋ جۇيەلەرىن ەنگىزىپ وتىر.

دينارا مىڭجاسارقىزى

"تۇركىستان" گازەتى