ەلىمىزدە كوپتەن بەرى تالقىلانىپ، ۇلكەن قوعامدىق پىكىر تۋعىزىپ ۇلگەرگەن «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كەيبىر زاڭنامالىق اكتىلەرىنە اقپاراتتىق-كوممۋنيكاتسيالىق جەلىلەر ماسەلەلەرى بويىنشا وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزۋ» جونىندەگى زاڭ جوباسىنا قول قويىلدى. زاڭعا سايكەس، قازاقستانداعى ينتەرنەت-رەسۋرستارى، اتاپ ايتقاندا، پورتال، فورۋم، بلوگ، چات، WAP-پورتال، ينتەرنەت-تەلەۆيدەنيەسى ءداستۇرلى بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىنا تەڭەستىرىلدى. ساراپشىلاردىڭ ايتۋىنشا، وسىلايشا ءداستۇرلى باق وكىلدەرى سياقتى ينتەرنەت-رەسۋرستارىن پايدالانۋشىلار دا قىلمىستىق جاۋاپتىلىق پەن ازاماتتىق، اكىمشىلىك جاۋاپكەرشىلىككە تارتىلا الادى. بىراق دەپۋتاتتار «بايبالام سالۋدىڭ قاجەتى جوق» دەيدى، ويتكەنى بۇل زاڭ تەك قانا ۇلتتىق قاۋىپسىزدىكتى ساقتاۋعا باعىتتالعان سياقتى.
الەمدىك عالامتور جۇيەسىن، ونىڭ ىشىندە «kz» دومەنىنىڭ اياسىندا دامىپ جاتقان قازاق ينتەرنەتىن رەتتەيتىن زاڭنىڭ قابىلدانۋى قوعامدىق ۇيىمدار، جۋرناليستەر مەن بلوگشىلار ءۇشىن كۇتپەگەن جاعداي بولعان سياقتى. ولار سوڭىنا دەيىن بۇل زاڭعا ۆەتو قويىلاتىنىنا سەنىپ كەلدى. دەسە دە، زاڭ قابىلدانىپ، ونىڭ اياسىندا «قر-دىڭ ازاماتتىق پروتسەسسۋالدىق كودەكسى»، «اكىمشىلىك قۇقىق-بۇزۋشىلىق كودەكسى»، «باق تۋرالى زاڭى»، «ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك جونىندەگى زاڭ»، «بايلانىس جونىندەگى زاڭ»، «اقپاراتتاندىرۋ جونىندەگى» زاڭدارعا تيەسىلى وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزىلدى. تاياۋدا عانا قابىلدانعان ينتەرنەتتى رەتتەيتىن زاڭنىڭ وڭتايلى تۇستارى مەن كەمشىلىكتەرى جايلى وتاندىق ساراپشىلار بىلاي دەيدى:
ءۋاليحان قاليجان، ءماجىلىس دەپۋتاتى:
– پارلامەنتتە «كوممۋنيكاتسيالىق جۇيەلەر جونىندەگى زاڭنىڭ» قابىلدانۋىنا ۇلكەن جۇمىستار اتقارىلدى. زاڭ جوباسى تالقىلانۋ بارىسىندا قوعامدىق ۇيىمدار، باق وكىلدەرىمەن ناقتى پىكىر الماسۋ بولدى. ارينە، سىرت كوزبەن قاراعاندا، بۇل زاڭ ءسوز بوستاندىعىنا قيانات جاسايتىنداي كورىنەدى. ال شىندىعىنا كەلگەندە، قازىرگىدەي الەمدىك جاھاندانۋ تۇسىندا كەز كەلگەن مەملەكەت ءوزىنىڭ ۇلتتىق قاۋىپسىزدىگىن، ەكونوميكالىق، شەكارالىق قاۋىپسىزدىگىمەن قاتار، اقپاراتتىق قاۋىپسىزدىگىن ساقتاۋى كەرەك. وسى تۇرعىدان كەلگەندە، «ينتەرنەت تۋرالى» زاڭنىڭ ءسوز بوستاندىعىنا ەشقانداي دا كەرى اسەرى جوق. سەبەبى بەلگىلى ءبىر مەملەكەتتىڭ ىشكى ساياساتىنا، ونىڭ ۇلتتىق قاۋىپسىزدىگىنە، ۇلتارالىق دۇردارازدىقتى قوزدىرۋعا، مەملەكەت قۇرىلىسىن وزگەرتۋگە باعىتتالعان اقپاراتتار اينالىپ كەلگەندە سول مەملەكەتتىڭ تۇراقسىزدىعىنا اكەپ سوعادى. سوندىقتان بۇل زاڭنىڭ نەگىزگى ماقساتى – ينتەرنەتتەگى سونداي اقپاراتتارعا توسقاۋىل قويۋ. ال الەمدە بولىپ جاتقان اقپاراتتاردى بەرۋدە ەشقانداي دا توسقاۋىل جوق. بۇل جەردە كونستيتۋتسياداعى بۇكىل نورمالار ساقتالىنعان. بۇل ارادا جوعارىدا ايتىلعان ماسەلەلەرگە قاتىستى اقپارات قانا قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىنىڭ تاراپىنان تەكسەرىسكە الىنىپ، سوت شەشىمىمەن جۇمىسى توقتاتىلادى. ەكىنشىدەن، ينتەرنەتتى قانشا دەگەنمەن باق-قا جاتقىزبايىق دەسەك تە، وتكەن جولى «ازاتتىق» راديوسى قازاق ءبولىمىنىڭ باس ديرەكتورى ەدىگە ماعاۋين ءوز سۇحباتىندا: «اقپارات تاراتۋدىڭ ەڭ ءتيىمدى كوزى – ينتەرنەت» دەپ مالىمدەدى. سول سياقتى ەۋرازيالىق مەديا-فورۋمدا دا ينتەرنەتتىڭ اقپارات قۇرالىنا جاتاتىنى ايتىلدى. سوندىقتان باق تالاپتارىنىڭ ينتەرنەتكە قاتىستى بولۋى ءاربىر مەملەكەتتىڭ ۇلتتىق قاۋىپسىزدىگىن قورعاۋ ءۇشىن كەرەك. ونىڭ وزىندە كونستيتۋتسيالىق جۇيەگە قارسى شىققان جاعدايدا عانا! سوندىقتان بايبالام سالۋدىڭ ەش قاجەتى جوق. ينتەرنەت جۇيەسى بۇرىنعىداي دامي بەرەدى.
سەيىتقازى ماتاەۆ، قازاقستان جۋرناليستەر وداعىنىڭ توراعاسى:
– ءبىز بۇل زاڭ جوباسى تالقىلانىپ جاتقان تۇستا ءوز پىكىرىمىزدى جەتكىزدىك. جالپى، ءبىز تۇگىلى، دۇنيەجۇزىندە ينتەرنەتتى باقىلاۋدىڭ قيىن ەكەنىن ءبارى بىلەدى. ال ءبىزدىڭ دەپۋتاتتار ينتەرنەتتى باقىلايمىز دەيدى. جالپى ايتساق، ءبىز ەلىمىزدە ەكسترەميزم، تەرروريزم، بالالار پورنوگرافياسىنىڭ ينتەرنەت ارقىلى تارالۋىنا وسى ەلدىڭ ازاماتى رەتىندە تولىقتاي قارسىمىز. سوندىقتان بۇلارعا شارا قولدانسا، ءبىز مۇنى تولىق قولدايمىز. بىراق ماسەلە باسقادا. ماسەلەن، بۇدان بىلاي بلوگ، چاتتاردى باق دەپ سانايتىن بولادى. مىسالى، بىرەۋلەر «ايقىن» گازەتىنىڭ سايتىندا ارانداتۋ ارەكەتىمەن «بيلىكتى وزگەرتۋ كەرەك» دەگەن سياقتى پىكىر جازۋى مۇمكىن، بۇل گازەتتىڭ پىكىرى ەمەس، ءبىر ارانداتۋشىنىڭ ويى بولار. بىراق جاۋاپقا گازەتتىڭ سايتىن تارتىپ، ونى جاۋىپ تاستاماسىنا كىم كەپىل؟!
ونىڭ ۇستىنە قازىر جۋرناليستەر وداعىنىڭ بەس مىڭ مۇشەسى بار. ەندى ولار ەلۋ مىڭعا جەتەتىن شىعار، ويتكەنى ينتەرنەت-رەسۋرستارىنىڭ ءبارى باق دەپ سانالادى، ولاردى تىركەۋ دە كەرەك. مۇنىڭ قالاي بولارىن ءوز باسىم تۇسىنبەيمىن.
ال 1 قاڭتاردان باستاپ قازاقستان ەقىۇ-عا توراعالىق جاساي باستايدى. بۇل تۇستا ەقىۇ-نىڭ ءسوز بوستاندىعى جونىندەگى وكىلى ميكلوش حاراستي دە ءوز پىكىرىن بىلدىرگەن.
قۋانىش ماعزۋوۆ، بلوگشى، «ءBىrge.kz» پورتالىنىڭ جەتەكشىسى:
– مەن بۇل زاڭدى تۇگەل قاراپ شىقپادىم. دەسە دە، ەگەر دە بلوگ، چات، فورۋمدار جانە وندا قالدىرىلعان پىكىرلەرگە دەيىن تەكسەرىلەتىن بولسا، بۇل ينتەرنەتتەگى ءسوز بوستاندىعىنا كەرى اسەر ەتپەسىنە كىم كەپىل؟! بىراق ەكىنشى جاعىنان، بۇل زاڭنىڭ پايداسى دا بار. مەنىڭ ويىمشا، ەلباسىنىڭ بۇل زاڭدى قابىلداۋىنا تۇرتكى بولعان بىردەن-ءبىر ماسەلە – كورشىمىز قىتايداعى ۇلتارالىق كيكىلجىڭدى تۇتاندىرعان ينتەرنەت پورتالدارى بولۋى مۇمكىن.
دەسە دە، زاڭ قابىلدانعان سوڭ، ءاربىر ادام ءوزىن جۋرناليست دەپ سانايدى. ەگەر دە ءاربىر ادام، شىن مانىندە، ءوزىن سولاي سانايتىن بولسا، وندا جۇرتشىلىق ۇكىمەتتەگى جاعداي، حالىققا قىزمەت كورسەتۋ سالالارىنداعى تۇيتكىلدەر جايلى ينتەرنەتتە پىكىر ءبىلدىرىپ، مۇنىڭ ارتىنشا ءتيىستى ناقتى شارالار قولدانىلاتىن بولسا، وندا بۇل – دۇرىس باستاما. وندا حالىق ءوز مۇڭىن جۋرناليستەرگە بارىپ ايتپاس ەدى. ونىڭ ۇستىنە بۇل زاڭ ينتەرنەتتە مادەنيەت پەن ادەپتىڭ ساقتالۋىنا مول ۇلەس قوسادى. پىكىر جازۋشىلار لاعنەت سوزدەردى قولدانبايتىن بولادى. ياعني ءاربىر ادامنىڭ جاۋاپكەرشىلىگى ارتادى. سوندىقتان قازاقستانداعى جالپى ينتەرنەت جۇيەسى ەندى اياعىنان نىق تۇرىپ جاتقاندا، بۇل زاڭ ونى نە اياعىنان شالىپ تۇسىرەدى، نە كەرىسىنشە، ينتەرنەتتى ءوز دەڭگەيىندە دامىتۋى مۇمكىن. ءبارىن دە ۋاقىت كورسەتەدى.

كامشات تاسبولات
“ايقىن” گازەتى