زەرتتەۋ: جوعارعى بيلىكتەگىلەردىڭ باسىم كوپشىلىگى قاي وڭىردەن؟
ادىستەمەلىك. «رەيتينگ.kz» زەرتتەۋ اگەنتتىگى قازاقستاننىڭ ساياسي ەليتاسىنىڭ سيپاتى مەن قۇرامىن انىقتاۋ جونىندەگى جوبا شەگىندە كوپشىلىككە «بيلىكتەگى وڭىرلەر وكىلدىكتەرىنىڭ رەيتينگىسى» ۇسىنادى.
زەرتتەۋ ارەكەت ەتىپ وتىرعان ساياساتكەرلەردىڭ تۋىلعان وڭىرلەرى تۋرالى جالپىعا قول جەتىمدى اقپاراتتاردى جيناقتاۋ جانە ساراپتاۋ ارقىلى جۇرگىزىلدى. دەرەكتەردى جيناقتاۋ اشىق ينتەرنەت - كوزدەرىنەن الىندى. ساياساتكەرلەردىڭ تۋعان جەرلەرى تۋرالى اقپاراتپەن قوسىمشاداعى كەستەدەن تانىسۋعا بولادى.
وسى زەرتتەۋدىڭ ناتيجەسىندە ءار ءتۇرلى دارەجەدەگى 232 ساياساتكەردىڭ تۋعان جەرى تۋرالى اقپارات نەگىزىندە ەسەپتەلىندى. بيلىكتىڭ جوعارعى ەشەلونىندا كورىنگەن وبلىستىڭ ءاربىر تۋماسى ءۇشىن وڭىرگە ناقتى بالل سانى ەسەپتەلىندى (1-دەن 20-عا دەيىن). بالل سانى ساياساتكەردىڭ اعىمداعى قىزمەتىنىڭ ماڭىزىدىلىعىنا بايلانىستى (كەستەنى قاراڭىز. ).
قىزمەت اتاۋى |
بالل سانى |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
پرەزيدەنت |
20 ادىستەمەلىك. «رەيتينگ.kz» زەرتتەۋ اگەنتتىگى قازاقستاننىڭ ساياسي ەليتاسىنىڭ سيپاتى مەن قۇرامىن انىقتاۋ جونىندەگى جوبا شەگىندە كوپشىلىككە «بيلىكتەگى وڭىرلەر وكىلدىكتەرىنىڭ رەيتينگىسى» ۇسىنادى. زەرتتەۋ ارەكەت ەتىپ وتىرعان ساياساتكەرلەردىڭ تۋىلعان وڭىرلەرى تۋرالى جالپىعا قول جەتىمدى اقپاراتتاردى جيناقتاۋ جانە ساراپتاۋ ارقىلى جۇرگىزىلدى. دەرەكتەردى جيناقتاۋ اشىق ينتەرنەت - كوزدەرىنەن الىندى. ساياساتكەرلەردىڭ تۋعان جەرلەرى تۋرالى اقپاراتپەن قوسىمشاداعى كەستەدەن تانىسۋعا بولادى. وسى زەرتتەۋدىڭ ناتيجەسىندە ءار ءتۇرلى دارەجەدەگى 232 ساياساتكەردىڭ تۋعان جەرى تۋرالى اقپارات نەگىزىندە ەسەپتەلىندى. بيلىكتىڭ جوعارعى ەشەلونىندا كورىنگەن وبلىستىڭ ءاربىر تۋماسى ءۇشىن وڭىرگە ناقتى بالل سانى ەسەپتەلىندى (1-دەن 20-عا دەيىن). بالل سانى ساياساتكەردىڭ اعىمداعى قىزمەتىنىڭ ماڭىزىدىلىعىنا بايلانىستى (كەستەنى قاراڭىز. ).
بۇدان ءارى وڭىرلەردىڭ بالل سوماسى ونداعى حالىق سانىنا ءبولىنىپ جانە 100 مىڭعا كوبەيتىلدى. وسىنداي جولمەن، ءوڭىردىڭ 100 مىڭ ادامعا شاققانداعى بالل سانى شىعارىلدى. 100 ادامعا شاققانداعى كورسەتكىش جوعارى بولعان سايىن، قورىتىندى رەيتينگتە ءوڭىردىڭ جاعدايى جوعارلايدى.
زەرتتەۋ ناتيجەلەرى بىرنەشە جاقسى فاكتىلەردى انىقتاۋعا مۇمكىندىك بەردى:
بيلىكتىڭ جوعارعى ەشەلونىنداعى وكىلدەرى بويىنشا كوشباسشى-وڭىرلەر توبىن الماتى وبلىسى; الماتى قالاسى; اقتوبە وبلىسى; اتىراۋ وبلىسى قۇرايدى. وسى وڭىرلەردىڭ بارلىعى ىرىكتەۋ ناتيجەسى بويىنشا 6 دان 7 دەيىنگى بالل الدى. جوعارىدا اتالعان وڭىرلەردىڭ جوعارعى ناتيجەلەرىنىڭ سەبەپتەرى مەن بولجامدارى ەداۋىر وزگەرەدى. الماتى وبلىسىنىڭ جوعارى ورىن الۋىنىڭ باستى سەبەبى قازىرگى پرەزيدەنتتىڭ وسى ءوڭىردىڭ تۋماسى بولۋى. بۇنىڭ ايعاعى كوپتەگەن الماتى وبلىسىندا تۋعان ساياساتكەرلەر پرەزيدەنتپەن ءبىر اۋداندا تۋعان. مەملەكەت باسشىسىنىڭ توڭىرەگىنە ءوزىنىڭ كىشى وتانىنان جاقتاستارىن جيناقتاۋعا تالپىنىسى تۇسىنىكتى جاعداي. سول نەمەسە وزگە جاعداي دا وسى تاجىريبە الەمدەگى كوپتەگەن ەلدەردىڭ باسشىلارىمەن قولدانىلادى. مىسالى، رەسەيدە پۋتين بيلىككە كەلگەننەن كەيىن بيلىكتىڭ جوعارعى ەشەلونىنداعى سانكت-پەتەربۋرگ تۋمالارىنىڭ ۇلەسى بىردەن ءوستى. الماتى وبلىسى تۋمالارىنىڭ بيلىكتەگى ىقپالدىلارىنىڭ قاتارىنان ەڭ الدىمەن ۇقك توراعاسى نۇرتاي ابىقاەۆ پەن سەنات سپيكەرى قايرات ءماميدى ءبولىپ اتاۋعا بولادى (ەكى ساياساتكەردىڭ قىزمەتتەرىنىڭ ىقپالدىلىعى 10 باللمەن باعالانعان). اتالعان ساياساتكەرلەردىڭ اعىمداعى قىزمەتتەرى پرەزيدەنت تارابىنان ەكەۋىنە دەگەن سەنىم دەڭگەيىنىڭ جوعارىلىعىن كۋالەندىرەدى. سونداي اق، الماتى وبلىسىنىڭ تۋمالارى بولىپ تانىلاتىندار: پرەزيدەنتتىڭ ءىس باسقارۋشىسى، ەسەپ كوميتەتىنىڭ توراعاسى، الماتىنىڭ اكىمى جانە قىزمەت جاساپ جاتقان ءتورت مينيستر. اقتوبە مەن اتىراۋ وبلىسىنىڭ جوعارعى جاعدايى مىنا فاكتورمەن تۇسىندىرىلەدى:
الماتى قالاسى بيلىكتىڭ جوعارعى ەشەلونىندا جاس ساياساتكەرلەرمەن باسىمدىقپەن ۇسىنىلعان (تجم باسشىسى ۆلاديمير بوجكو قۇرايدى). بيلىكتەگى تۇپكىلىكتى الماتىلىقتاردىڭ كوبى كەڭەس ەليتاسىنىڭ بالالارى. ولاردىڭ شىعۋ تەكتەرى جاقسى ءبىلىمى مەن تاربيە الۋلارى، جول اشتى. بيلىكتەگى الماتىلىقتاردىڭ ورتاشا جاسىن سالىستىرعاندا ورتاشا مەرزىمدى جانە ۇزاق مەرزىمدى پەرسپەكتيۆادا ولاردىڭ جوعارعى ساياسي الەۋەتتىلىگىن بىلدىرەدى. ولاردىڭ كوبىسى قازىرگى كەزەڭدە ورتاشا دەڭگەيدەگى قىزمەتتەردە وتىر. مىسالى، قر اگەنتىكتەرىنىڭ ارەكەت ەتەتىن 10 باسشىسىنىڭ ۇشەۋى الماتىنىڭ تۋمالارى. مۇنداي قىزمەتتەر الداعى ۋاقىتتاعى مانساپتىق ءوسۋى ءۇشىن جاقسى ترامپلين بولۋى مۇمكىن. وسىعان قاراماستان، بيلىكتەگى الماتىلىقتاردىڭ كوبىسىنىڭ ءتۇپ تامىرلارى الماتى وبلىسىنان، مىسالى باۋىرجان بايبەك جانە باحىت سۇلتانوۆ. وسى فاكت كوبىندە ولاردىڭ ساياسي جاقتاستارى ورتاسىمەن جانە بيلىكتىڭ تىكەلەي جولى بويىمەن كوتەرىلۋ ديناميكاسىمەن تۇسىندىرىلەدى. بيلىكتەگى الماتىلىقتاردىڭ ۇلەسى ۋاقىت اعىمىمەن ءوسۋىن كۇتۋگە بولادى. اقپاراتتاردى سارپتاۋ بارىسىندا، اقمولا ءوڭىرى ساياساتكەرلەرىنىڭ توڭىرەگىندە جايدان جاي ەمەس جانە بىردەن-ءبىر جاعداي بايقالادى. پارلامەنتكە ۇسىنىلۋى بويىنشا وبلىس تەڭدەسى جوق كوشباسشى ورىندا تۇر. وسىعان قاراماستان جوعارعى ورتالىق اتقارۋشى ورگاندارى باسشىلىعىندا وسى ءوڭىردىڭ بىردە-ءبىر تۋماسى جوق. بيلىككە كەڭىنەن ۇسىنىلعاندار قىزىلوردا، قاراعاندى جانە جامبىل وبلىستارى (سايكەس 6,7 جانە 8 ورىن). وسى وڭىرلەردىڭ تۋمالارى ورتالىق اتقارۋ بيلىكتەگى، سونداي-اق وكىلەتتى ورگانداردىڭ قۇرىلىمىندا بار. وزگە وڭىرلەردىڭ تۋمالارى بيلىككە اناعۇرلىم از ۇسىنىلادى. مۇنداي جاعدايدىڭ وبەكتيۆتى سەبەبى تەك استانا جاعدايىندا بار. قالا ايرىقشا مارتەبەگە يە جانە استانانى كوشىرگەنگە دەيىن رەسپۋبليكالىق ەليتا ءۇشىن «كادرلار شەبەرحاناسى» رەتىندە قاراستىرىلمادى. تارالعان پىكىرلەرگە قاراماستان، زەرتتەۋ ناتيجەلەرى وقو وكىلدەرىنىڭ جوعارعى بيلىك ەشەلوندارىندا جوعارى ەمەس، ورتاشا ۇسىنىلعاندىقتارىن تىركەدى. بۇل تاڭدالىنعان ادىستەمەنىڭ حالىق سانىنىن ەسكەرۋمەن ابساليۋتتىق ەمەس، قاتىستى ماعىناسىمەن تۇسىندىرىلەدى (بارلىق وڭىرلەردىڭ اراسىندا ول وقو ەڭ جوعارى). وقو تاعى ءبىر كۇتپەگەن ناتيجەنىڭ تۇسىنىكتەمەسى - «سامۇرىق-قازىنا» حاق جانە ۇلتتىق كومپانيالاردىڭ قۇرىلىمى باسقارۋشىلارىنىڭ شىعۋ تەگى وسى زەرتتەۋ شەگىندە ەسەپكە الىنبادى. ساياسي ورتا توڭىرەگىندە «سامۇرىق» ومىرزاق شوكەەۆ تاعايىندالعاننان كەيىن قورداعى شەشۋشى قىزمەتتەردىڭ كوپشىلىگىنە وقو تۋمالارى وتىردى دەگەن پىكىر تارالعان. «رەيتينگ.kz» زا الداعى زەرتتەۋلەر شەگىندە وسى اقپاراتتى تەكسەرىپ، ناتيجەسىن جاريالاۋعا نيەتتى. بيلىككە ۇسىنىلۋى تومەن دەڭگەيلى وڭىرلەردىڭ قاتارىنا بارلىق سولتۇستىك وبلىستار كىرەدى (سقو، قوستاناي جانە پاۆلودار وبلىسى), شقو، سونداي-اق بقو مەن ماڭعىستاۋ وبلىسى دا بار. سوڭعى ەكى وبلىستىڭ ورتالىق دەڭگەيدەگى وكىلدىكتەرى تەك پارلامەنت دەپۋتاتتىعىمەن شەكتەلەدى. ەكى ءوڭىردىڭ جەرگىلىكتى اتقارۋشى بيلىگىن وزگە وڭىرلەردەن شىققاندار باسقارادى.
تۇجىرىمدار مەن بولجامدار. زەرتتەۋ ناتيجەلەرى وڭىرلىك بەلگىلەرى بويىنشا ارەكەت ەتەتىن ساياسي ەليتاداعى تەڭگەرىمسىزدىكتىڭ بار ەكەنىن انىقتادى. بۇل اسىرەسە وڭىردەگى حالىق سانىنا شاققاندا بيلىككە ۇسىنىلعاندارىن ەسەپتەۋ كەزىندە ءبىلىندى. ەگەر «مەملەكەتتىك بيلىكتىڭ بىردەن-ءبىر كوزى حالىق» دەگەن كونستيتۋتسيالىق پوستۋلاتتى جانە زەرتتەۋ ناتيجەلەرىن قاتار قويساق ، وندا بيلىككە قازاقستاندىقتاردىڭ مۇددەلەرىنىڭ ۇسىنىلۋ دەڭگەيىندەگى ماڭىزدى ايرماشىلىق ولاردىڭ تۇرعىلىقتى جەرلەرىنە بايلانىستى دەپ قورىتىندىلاۋعا بولادى. الىنعان ناتيجەلەر بويىنشا ەليتا قاتارىن تولىقتىرۋ كەزىندە وڭىرلىك فاكتور جەتكىلىكتى دەڭگەيدە ەسكەرىلمەيدى. بۇل ساياسي تۇراقتىلىق ءۇشىن كوپتەگەن تاۋەكەلدىكتى تۋىنداتادى. الەمدىك تاجىريبەدە، ساياسي ەليتانى قالىپتاستىرۋ كەزىندە وڭىرلىك فاكتورلاردى باعالاماۋدان قوعامنىڭ بولىنۋىنە اكەلگەن بىرنەشە جاعدايلار بولعان. مىسالى، رەسەيدەگى پۋتين-مەدۆەدەۆ باسقارعانداعى تاندەم رەيتينگىنىڭ تومەندەۋىنىڭ بىردەن-ءبىر سەبەبى پيتەرلىكتەردىڭ بيلىككە وتىرعىزىلۋى بولدى. ودان باسقا، بيلىكتە وڭىرلەر وكىلدىكتەرىنىڭ تومەندىگى:
جاريالاعان ەلىمىزدەگى الەۋمەتتىك مودەرنيزاتسيالاۋ شەگىندە جەكەلەگەن وڭىرلەردىڭ تۇرعىندارى ءۇشىن الەۋمەتتىك ليفتتەردىڭ جوق بولۋ ماسەلەسى پرەزيدەنت تاپسىرماسىنىڭ تۇجىرىمداماسىندا ايرىقشا وزەكتىلىك الىپ وتىر.
«رەيتينگ.kz» زا كەلەسى زەرتتەۋلەرى ەلىمىزدىڭ ساياسي ەليتاسىنىڭ قۇرامى مەن سيپاتىن ساراپتاۋ جونىندەگى جوبا شەگىندە ونىڭ ەتنيكالىق جانە ءجۇز-رۋلىق قۇرامىنىڭ رەيتينگىسى بولماق. وسى جوبانى ىسكە اسىرۋ الداعى ۋاقىتتا ەلىمىزدىڭ ساياسي ەليتا قۇرامىنداعى جاڭا تاعايىنداۋلار ناتيجەسى بويىنشا جاعدايدىڭ سيپاتى مەن دامۋ ديناميكاسىن باقىلاۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.
اتالمىش زەرتتەۋگە قولدانىلعان «ايماق» تەرمينى تۇتاستىق پەن ونىڭ ءوزارا قۇرىلىمدى ەلەمەنتتەردى قامتيتىن تەرريتوريا رەتىندە («ۆيكيپەديادان» الىنعان), ەلىمىزدىڭ وبلىستارى مەن رەسپۋبليكالىق ماڭىزى بار قالالاردى جالپىلانعان ىڭعاي ءۇشىن الىندى،
ىقپالدى ساياساتكەرلەردىڭ تۋعان جەرلەرى كورسەتىلگەن كەستە
«رەيتينگ.kz» زەرتتەۋ اگەنتتىگى
0 پىكىر
ۇزدىك ماتەريالدار |