.png)
Зерттеу: Жоғарғы биліктегілердің басым көпшілігі қай өңірден?
Әдістемелік. «Рейтинг.kz» зерттеу агенттігі Қазақстанның саяси элитасының сипаты мен құрамын анықтау жөніндегі жоба шегінде көпшілікке «Биліктегі өңірлер өкілдіктерінің рейтингісі» ұсынады.
Зерттеу әрекет етіп отырған саясаткерлердің туылған өңірлері туралы жалпыға қол жетімді ақпараттарды жинақтау және сараптау арқылы жүргізілді. Деректерді жинақтау ашық интернет - көздерінен алынды. Саясаткерлердің туған жерлері туралы ақпаратпен қосымшадағы кестеден танысуға болады.
Осы зерттеудің нәтижесінде әр түрлі дәрежедегі 232 саясаткердің туған жері туралы ақпарат негізінде есептелінді. Биліктің жоғарғы эшелонында көрінген облыстың әрбір тумасы үшін өңірге нақты балл саны есептелінді (1-ден 20-ға дейін). Балл саны саясаткердің ағымдағы қызметінің маңызыдылығына байланысты (кестені қараңыз. ).
|
Қызмет атауы |
Балл саны |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Президент |
20 Әдістемелік. «Рейтинг.kz» зерттеу агенттігі Қазақстанның саяси элитасының сипаты мен құрамын анықтау жөніндегі жоба шегінде көпшілікке «Биліктегі өңірлер өкілдіктерінің рейтингісі» ұсынады. Зерттеу әрекет етіп отырған саясаткерлердің туылған өңірлері туралы жалпыға қол жетімді ақпараттарды жинақтау және сараптау арқылы жүргізілді. Деректерді жинақтау ашық интернет - көздерінен алынды. Саясаткерлердің туған жерлері туралы ақпаратпен қосымшадағы кестеден танысуға болады. Осы зерттеудің нәтижесінде әр түрлі дәрежедегі 232 саясаткердің туған жері туралы ақпарат негізінде есептелінді. Биліктің жоғарғы эшелонында көрінген облыстың әрбір тумасы үшін өңірге нақты балл саны есептелінді (1-ден 20-ға дейін). Балл саны саясаткердің ағымдағы қызметінің маңызыдылығына байланысты (кестені қараңыз. ).
Бұдан әрі өңірлердің балл сомасы ондағы халық санына бөлініп және 100 мыңға көбейтілді. Осындай жолмен, өңірдің 100 мың адамға шаққандағы балл саны шығарылды. 100 адамға шаққандағы көрсеткіш жоғары болған сайын, қорытынды рейтингте өңірдің жағдайы жоғарлайды.
Зерттеу нәтижелері бірнеше жақсы фактілерді анықтауға мүмкіндік берді:
Биліктің жоғарғы эшелонындағы өкілдері бойынша көшбасшы-өңірлер тобын Алматы облысы; Алматы қаласы; Ақтөбе облысы; Атырау облысы құрайды. Осы өңірлердің барлығы іріктеу нәтижесі бойынша 6 дан 7 дейінгі балл алды. Жоғарыда аталған өңірлердің жоғарғы нәтижелерінің себептері мен болжамдары едәуір өзгереді. Алматы облысының жоғары орын алуының басты себебі қазіргі Президенттің осы өңірдің тумасы болуы. Бұның айғағы көптеген Алматы облысында туған саясаткерлер Президентпен бір ауданда туған. Мемлекет Басшысының төңірегіне өзінің кіші Отанынан жақтастарын жинақтауға талпынысы түсінікті жағдай. Сол немесе өзге жағдай да осы тәжірибе әлемдегі көптеген елдердің басшыларымен қолданылады. Мысалы, Ресейде Путин билікке келгеннен кейін биліктің жоғарғы эшелонындағы Санкт-Петербург тумаларының үлесі бірден өсті. Алматы облысы тумаларының биліктегі ықпалдыларының қатарынан ең алдымен ҰҚК Төрағасы Нұртай Абықаев пен Сенат Спикері Қайрат Мәмиді бөліп атауға болады (екі саясаткердің қызметтерінің ықпалдылығы 10 баллмен бағаланған). Аталған саясаткерлердің ағымдағы қызметтері Президент тарабынан екеуіне деген сенім деңгейінің жоғарылығын куәлендіреді. Сондай ақ, Алматы облысының тумалары болып танылатындар: Президенттің іс Басқарушысы, Есеп комитетінің төрағасы, Алматының әкімі және қызмет жасап жатқан төрт министр. Ақтөбе мен Атырау облысының жоғарғы жағдайы мына фактормен түсіндіріледі:
Алматы қаласы биліктің жоғарғы эшелонында жас саясаткерлермен басымдықпен ұсынылған (ТЖМ Басшысы Владимир Божко құрайды). Биліктегі түпкілікті алматылықтардың көбі кеңес элитасының балалары. Олардың шығу тектері жақсы білімі мен тәрбие алулары, жол ашты. Биліктегі алматылықтардың орташа жасын салыстырғанда орташа мерзімді және ұзақ мерзімді перспективада олардың жоғарғы саяси әлеуеттілігін білдіреді. Олардың көбісі қазіргі кезеңде орташа деңгейдегі қызметтерде отыр. Мысалы, ҚР Агентіктерінің әрекет ететін 10 басшысының үшеуі Алматының тумалары. Мұндай қызметтер алдағы уақыттағы мансаптық өсуі үшін жақсы трамплин болуы мүмкін. Осыған қарамастан, биліктегі Алматылықтардың көбісінің түп тамырлары Алматы облысынан, мысалы Бауыржан Байбек және Бахыт Сұлтанов. Осы факт көбінде олардың саяси жақтастары ортасымен және биліктің тікелей жолы бойымен көтерілу динамикасымен түсіндіріледі. Биліктегі алматылықтардың үлесі уақыт ағымымен өсуін күтуге болады. Ақпараттарды сарптау барысында, Ақмола өңірі саясаткерлерінің төңірегінде жайдан жай емес және бірден-бір жағдай байқалады. Парламентке ұсынылуы бойынша облыс теңдесі жоқ көшбасшы орында тұр. Осыған қарамастан жоғарғы орталық атқарушы органдары басшылығында осы өңірдің бірде-бір тумасы жоқ. Билікке кеңінен ұсынылғандар Қызылорда, Қарағанды және Жамбыл облыстары (сәйкес 6,7 және 8 орын). Осы өңірлердің тумалары орталық атқару биліктегі, сондай-ақ өкілетті органдардың құрылымында бар. Өзге өңірлердің тумалары билікке анағұрлым аз ұсынылады. Мұндай жағдайдың объективті себебі тек Астана жағдайында бар. Қала айрықша мәртебеге ие және астананы көшіргенге дейін республикалық элита үшін «кадрлар шеберханасы» ретінде қарастырылмады. Таралған пікірлерге қарамастан, зерттеу нәтижелері ОҚО өкілдерінің жоғарғы билік эшелондарында жоғары емес, орташа ұсынылғандықтарын тіркеді. Бұл таңдалынған әдістеменің халық санынын ескерумен абсалюттық емес, қатысты мағынасымен түсіндіріледі (барлық өңірлердің арасында ол ОҚО ең жоғары). ОҚО тағы бір күтпеген нәтиженің түсініктемесі - «Самұрық-Қазына» ХӘҚ және ұлттық компаниялардың құрылымы басқарушыларының шығу тегі осы зерттеу шегінде есепке алынбады. Саяси орта төңірегінде «Самұрық» Өмірзақ Шөкеев тағайындалғаннан кейін Қордағы шешуші қызметтердің көпшілігіне ОҚО тумалары отырды деген пікір таралған. «Рейтинг.kz» ЗА алдағы зерттеулер шегінде осы ақпаратты тексеріп, нәтижесін жариялауға ниетті. Билікке ұсынылуы төмен деңгейлі өңірлердің қатарына барлық солтүстік облыстар кіреді (СҚО, Қостанай және Павлодар облысы), ШҚО, сондай-ақ БҚО мен Маңғыстау облысы да бар. Соңғы екі облыстың орталық деңгейдегі өкілдіктері тек Парламент депутаттығымен шектеледі. Екі өңірдің жергілікті атқарушы билігін өзге өңірлерден шыққандар басқарады.
Тұжырымдар мен болжамдар. Зерттеу нәтижелері өңірлік белгілері бойынша әрекет ететін саяси элитадағы теңгерімсіздіктің бар екенін анықтады. Бұл әсіресе өңірдегі халық санына шаққанда билікке ұсынылғандарын есептеу кезінде білінді. Егер «мемлекеттік биліктің бірден-бір көзі халық» деген конституциялық постулатты және зерттеу нәтижелерін қатар қойсақ , онда билікке қазақстандықтардың мүдделерінің ұсынылу деңгейіндегі маңызды айрмашылық олардың тұрғылықты жерлеріне байланысты деп қорытындылауға болады. Алынған нәтижелер бойынша элита қатарын толықтыру кезінде өңірлік фактор жеткілікті деңгейде ескерілмейді. Бұл саяси тұрақтылық үшін көптеген тәуекелдікті туындатады. Әлемдік тәжірибеде, саяси элитаны қалыптастыру кезінде өңірлік факторларды бағаламаудан қоғамның бөлінуіне әкелген бірнеше жағдайлар болған. Мысалы, Ресейдегі Путин-Медведев басқарғандағы тандем рейтингінің төмендеуінің бірден-бір себебі питерліктердің билікке отырғызылуы болды. Одан басқа, билікте өңірлер өкілдіктерінің төмендігі:
Жариялаған еліміздегі әлеуметтік модернизациялау шегінде жекелеген өңірлердің тұрғындары үшін әлеуметтік лифттердің жоқ болу мәселесі Президент тапсырмасының тұжырымдамасында айрықша өзектілік алып отыр.
«Рейтинг.kz» ЗА келесі зерттеулері еліміздің саяси элитасының құрамы мен сипатын сараптау жөніндегі жоба шегінде оның этникалық және жүз-рулық құрамының рейтингісі болмақ. Осы жобаны іске асыру алдағы уақытта еліміздің саяси элита құрамындағы жаңа тағайындаулар нәтижесі бойынша жағдайдың сипаты мен даму динамикасын бақылауға мүмкіндік береді.
Аталмыш зерттеуге қолданылған «аймақ» термині тұтастық пен оның өзара құрылымды элементтерді қамтитын территория ретінде («Википедиядан» алынған), еліміздің облыстары мен республикалық маңызы бар қалаларды жалпыланған ыңғай үшін алынды,
Ықпалды саясаткерлердің туған жерлері көрсетілген кесте
«Рейтинг.kz» зерттеу агенттігі
0 пікір
Үздік материалдарМобильді қосымшаны жүктеп алыңыз!
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||