ء(ا.ن.بوكەيحاننىڭ «جاڭا مەكتەپ» جۋرنالىندا جاريالانعان ماقالالارى)

ۇلتتىق ادەبيەتتانۋ عىلىمىنىڭ الاشتانۋ سالاسى تەكستولوگيالىق ناقتىلىق پەن جاۋاپكەرشىلىكتى قاجەت ەتەدى. بۇل – ۋاقىت جانە تالعامى وسكەن وقىرمان تالابى. «تەستولوگيالىق زەرتتەۋ دەگەنىمىز – تەك بەلگىلى ءبىر ماتىندەگى قاتەلىكتەردى، وزگەشەلىكتەردى تەرىپ كورسەتۋ ەمەس، ول – كوركەم ادەبيەت سالاسىنداعى ادەبي مەكتەپتەردىڭ، باعىتتاردىڭ، يدەيالىق قوزعالىستاردىڭ تاريحىن زەرتتەۋگە، كوركەمدىك ستيلدەردىڭ تاريحىن تانۋعا مول مۇمكىندىك بەرەتىن عىلىم-تانىم قۇرالى. ءماتىن زەرتتەۋ – تەك ونداعى وزگەرىستەردى تاۋىپ قويۋ ەمەس، ول وزگەرىستەردى، جاڭساقتىقتاردى، اۋىتقۋلاردى  تۇسىندىرەدى» [1, 7]. ال، سوڭعى جىلدارى بايقاپ جۇرگەنىمىزدەي، الاش زيالىلارىنىڭ شىعارماشىلىعىندا وسىنداي ستيلدىك، يدەيالىق قاتەلىكتەر مەن اۋىتقۋلار از كەزدەسپەيدى.

سوزىمىزگە دالەل رەتىندە ءاليحان بوكەيحاننىڭ 1927 جىلى «جاڭا مەكتەپ» جۋرنالىنىڭ №1 (16) سانىندا جاريالانعان «ءدىن مەن مەكتەپ» ماقالاسىن الايىق. بۇل ماتەريالدىڭ قايتا جاريالانۋى ستيلدىك تۇرعىدان تومەن شىققانى سونشالىق، بەلگىلى الاشتانۋشىلاردىڭ ءوزى وعان: «وسى شىنىمەن-اق ءاليحاننىڭ ماقالاسى ما؟» - دەپ، كۇدىكپەن قاراعانى راس. ءبىز عالىمداردىڭ دا، وقىرمانداردىڭ دا كۇدىگىن سەيىلتۋ ءۇشىن تەكستولوگيالىق تالداۋعا جۇگىنەمىز.

ءا.ن.بوكەيحاننىڭ كوزى تىرىسىندە اۆتور رەتىندە ءجيى بايلانىس جاساعان «جاڭا مەكتەپ» جۋرنالىنىڭ تۇپنۇسقاسىن الماتى قالاسى، قر ۇلتتىق كىتاپحاناسىنىڭ «سيرەك كەزدەسەتىن كىتاپتار مەن قولجازبالار» بولىمىنەن الدىق. 1927 جىلى قىزىلوردادا باسىلىپ شىققان «جاڭا مەكتەپ» جۋرنالىنىڭ №1-8 ساندارىندا قايراتكەردىڭ ماقالالارى «V» دەگەن لاقاپ ەسىممەن بەرىلىپ وتىرعان.  ولار: №1 (16) سانىندا [2, 22-24] جاريالانعان «ءدىن مەن مەكتەپ» ماقالاسى، № 2 (17) سانىندا [3, 67-71] جاريالانعان «تاريحي زاتشىلدىق قيسىنى» اۋدارماسى (تۇپنۇسقا اۆتورى ن.ي.بۋحارين), № 3-4 (18-19) سانىندا [9, 23-27] جاريالانعان «قازاقستاندا پروگرام-ءادىس جۇمىسى» ماقالاسى، № 3-4 (18-19) سانىندا [9, 67-70] جاريالانعان «تاريحي زاتشىلىق قيسىنى. قوعام تەكتەرىنىڭ (مۇشەلەرىنىڭ) اراسىنداعى تەپە-تەڭدىك» اۋدارماسى (تۇپنۇسقا اۆتورى ن.ي.بۋحارين), № 5 (20) سانىندا [10, 71-77] جاريالانعان «تاريحي زاتشىلىق قيسىنى. قوعام تەكتەرىنىڭ اراسىنداعى تەپە-تەڭدىك» اۋدارماسى (تۇپنۇسقا اۆتورى ن.ي.بۋحارين), №7-8 (22-23) سانىندا  [10, 62-64] جاريالانعان «تاريحي زاتشىلىق قيسىنى. قوندىرمالار (نادسترويكي) مەن ولاردىڭ قۇرىلىسى (سترۋكتۋرا)» اۋدارماسى (تۇپنۇسقا اۆتورى ن.ي.بۋحارين). ءبىز جۇمىسىمىزدا تۇپنۇسقا مەن س.اققۇلىنىڭ قۇراستىرعان XV تومدىق شىعارمالار جيناعىنىڭ  XIII تومىنا ەنگەن ماقالالارىن سالىستىرا وتىرىپ،  تەكستولوگيالىق تالداۋ جاساۋعا تىرىستىق.

تەكستولوگيالىق تالداۋعا كوشپەس بۇرىن ءاليحان بوكەيحان زامانىنىڭ تىلدىك ەرەكشەلىكتەرىنە توقتالىپ ءوتۋدى ءجون سانادىق.

حح عاسىر باسىندا اراب گرافيكاسىنا نەگىزدەلگەن ا. بايتۇرسىنۇلىنىڭ قازاق ءالىپبيى 30-جىلدارعا دەيىن «توتە جازۋ» دەگەن اتپەن قولدانىلىپ كەلدى. ءار زاماننىڭ وزىنە ساي جازۋ ەرەكشەلىكتەرى، ءستيلى، ءسوز قولدانىسى ءار ءتۇرلى بولاتىنى بەلگىلى. حح عاسىر باسىنداعى قازاق ادەبي ءتىلىنىڭ جازۋ ۇلگىسى بۇگىنگى ادەبي تىلدەن وزگەشە ەكەندىگى كوزگە ەرەكشە بايقالادى. ءسوزىمىز دالەلدى بولۋ ءۇشىن، «قازاق» گازەتى، «ايەل تەڭدىگى»، «جاڭا مەكتەپ» جۋرنالىنىڭ تۇپنۇسقاسىندا باسىلعان ءاليحان شىعارمالارىنىڭ لەكسيكالىق جانە گرامماتيكالىق ەرەكشەلىكتەرىن بۇگىنگى تاڭداعى قازاق ءتىلىنىڭ زاڭدىلىقتارىمەن سالىستىرۋدى ءجون سانادىق.

1. «پ» («پ ») دىبىسى قازاق سوزدەرىندە كەزدەسپەيدى، ونىڭ ورنىنا «ب» («ب») دىبىسىن بەرىپ وتىرادى جانە وتكەن شاق كوسەمشەنىڭ –ىپ، - ءىپ، -پ جۇرناعى ءاردايىم –ىب، -ءىب، -ب بولىپ جازىلادى. مىسالى: دەب (دەپ), جاۋاب (جاۋاپ), بەرىب (بەرىپ), جىبەرىب (جىبەرىپ), جاساب (جاساپ), تابىندىرىب (تابىندىرىپ), باعىندىرىب (باعىندىرىپ), تابقان (تاپقان), بىرىگىب (بىرىگىپ), قاراب (قاراپ), بوب («پوپ» ءسوزى ورىس تىلىنەن ەنگەن ءسوز بولعاندىقتان قازاقشالاعان).  تيىسىنشە «پ» دىبىسى ورىس نەمەسە باسقا دا تىلدەردەن ەنگەن سوزدەردە عانا كەزدەسەدى. مىسالى: پرالەتاريات (پرولەتاريات), كاپيتالشى (كاپيتاليست), لاپين، اپيۇم (وپيۋم), ەپىروپا (ەۆروپا), ەگيپەت. تەك، «پىراق» ءسوزى - «بۇراق» ءسوزى اراب تىلىندەگى – نايزاعاي، جالت-جۇلت ەتكەن، زۋلاۋ ماعىنالارىن بىلدىرەتىن ارابتىڭ بَرْقٌ‎ - «بارق» دەگەن سوزىنەن شىققان [6].

2. «ۋ» («ۋ »), «ي» («ڍ ») دىبىستارىنىڭ الدىنا «ى»، «ءى» («د ») نەمەسە «ۇ»، «ءۇ» («ۏ ») دىبىستارىن قويىپ وتىرادى. مىسالى: شىيكىلىگى (جىڭىشكە بولعاندىقتان «ءى»), ەلىتىۋدەن، اينالىۋدان (ورفوەپيالىق زاڭدىلىق بويىنشا قالاي ەستىلسە سولاي جازعان), بۇۋددا («ۋ» دىبىسىنىڭ الدىندا قانداي ءسوز بولسىن «ۇ»، «ءۇ» كەيدە «ى»، «ءى» دىبىستارى قويىلعان), سۇۋ، ۇۋ، تۇۋعان، ۇۋاقىت، سۇۋال (ساۋال), بۇۋىن، شارىۋالار، بىيلەۋ، ءتىيىستى، تاۋسىۋعا، ت.ب. وسىدان-اق توتە جازۋىندا داۋىستى «ي» نەمەسە داۋىستى «ۋ» دىبىستارىنىڭ بولماعاندىعىن بىلەمىز.

3. «-دا» («دا») دەگەن جالعاۋ مەن شىلاۋدى سويلەمدە قولدانعاندا ەكەۋىن دە جالعاۋ دەپ قاراستىرادى. مىسالى: ۇلكەندەرگەدە (دۇرىسى «ۇلكەندەرگە دە» بولۋ كەرەك), شىقبايتىنىنادا (شىقپايتىنىنا دا), سوعىبدا (سوعىپ تا), سوندادا (سوندا دا), دىندىدە ء(دىندى دە), ويتە تۇرسادا (تۇرسا دا), ادامدا بولمايدى (ادام دا بولمايدى), جاساۋعادا (جاساۋعا دا), مەملەكەتتىدە (مەملەكەتتى دە), ت.ب. ال، كەرىسىنشە «-مەن»، «-بەن»، («مەن»، «بەن») دەگەن شىلاۋ مەن كومەكتەس سەپتىك كورسەتكىشى ەكەۋى دە شىلاۋ رەتىندە قولدانىلادى. مىسالى: بايلار مەن استارلاسقان (دۇرىسى «بايلارمەن»، «-مەن» جالعاۋ بولۋ كەرەك), تور مەن قورشاپ (تورمەن), قۇرىلىسى مەن مەملەكەتتى (قۇرىلىسىمەن), تاس بەن اتقاندى، اس بەن ات (تاسپەن، اسپەن), ت.ب. بۇل تۋرالى اكادەميك ر. سىزدىق: «...مۇنداي ورفوگراممالىق ەرەكشەلىكتەر حح عاسىردىڭ العاشقى ونجىلدىقتارىنداعى قازاق جازبالارىندا جۇيەلى تۇردە كەلەدى. ال جازۋداعى بۇل ەرەكشەلىكتەر – سوناۋ ورتا عاسىرلارداعى تۇركى جازبا ەسكەرتكىشتەرىنەن كەلە جاتقان ءداستۇرلى ورفوگراممالار. بۇل داستۇردەن قازاق جازۋى حح عاسىردىڭ 30-40 جىلدارىنان باستاپ قول ۇزگەنىن بىلەمىز» [7, 14]،- دەيدى.

4. ەسىمشەنىڭ - اتىن، - ەتىن جۇرناعى - اتۇن،  - ەتۇن رەتىندە قولدانىلادى. مىسالى: قالاتۇن (قالاتىن), شىقبايتۇنىنا (شىقپايتىنىنا), الدىراتۇن (الدىراتىن), اينالمايتۇن (اينالمايتىن), تۇراتۇن (تۇراتىن), الاتۇنىن  (الاتىنىن), بەرەتۇن ەدى (بەرەتىن ەدى), ت.ب.

5. «ى»، «ءى» دىبىستارى سوزدەردىڭ توقسان پايىزىندا كەزدەسەدى. مىسالى: ىراس، ىرەسەي، ىرەت، ىلايىقتى، تارىيقىنا، پىرولەتارىيات، قارىۋ، پىروگىرام، مىلىيون، پابرىك، ت.ب.

6. وزگە تىلدەن، اسىرەسە ورىس تىلىنەن ەنگەن سوزدەردى قازاق تىلىنە بالامالاۋ. مىسالى: سالدات، اپەسەر (وفيتسەر), زاكونشىك، ءمىنىستىر، سودىيا (سۋديا), دەرەكتىر، پابرىك (فابريكا), ۇيەل (يۋل), پىلەقانوب، تەكنيكە ت.ب.

7. قازىرگى لينگۆيستيكادا بىرىككەن سوزدەر دەپ اتالاتىن سوزدەر توبى بىرىگىپ ەمەس، بولەك جازىلعان. مىسالى: تەمىر جول، ءار ءبىر، كەم باعال، كوركەم ونەر، ت.ب.

8. توتەشە جازۋدا ۇلكەن ءارىپ جوق بولعاندىقتان جاڭا سويلەم دە ادام اتى دا كىشى ارىپپەن باستالادى. مىسالى: كۋتوب، لەنين، ت.ب.

9. ءۇتىردى (،) قويۋ ەرەجەلەرى بۇگىنگى قازاق ءتىلىنىڭ پۋنكتۋاتسيالىق ەرەجەلەرىنە سايكەس كەلە بەرمەيدى. كەيدە شەكتەن تىس كوپ ءۇتىر قويىلسا، كەيدە ءۇتىر مۇلە قويىلمايدى. وسىعان قاراپ حح عاسىر باسىندا قازاق ءتىلىنىڭ ءار ءتۇرلى سالالارى (ستيليستيكا، لينگۆيستيكا، لەكسيكولوگيا، گرامماتيكا، پۋنكتۋاتسيا) تولىقتاي رەتكە كەلتىرىلمەگەندىگى بايقالادى.

10. توتەشە جازۋدا ف، ح، يا، يۋ، چ، تس، شش، ، سياقتى ورىس تىلىنەن ەنگەن دىبىستار كەزدەسپەيدى. تيىسىنشە، بۇل دىبىستار ۇقساس دىبىستارمەن الماستىرىلىپ وتىرادى.

11. قازىرگى تاڭداعى قولدانىلىپ جۇرگەن كوپ سوزدەردىڭ اتاۋىندا ءسال-ءپال وزگەشەلىك بولعان. مىسالى: جانا (جانە), جاندىق، ت.ب. بۇل تۋرالى اكادەميك ر. سىزدىق: «... بۇل كۇندە دارەجە، تاجىريبە، جانە، ماعىنا، ديقان، جاندىك، سۋرەت دەگەن سوزدەردى 20-جىلدارى داراجا، تاجريبا، جانا (شىلاۋ), ماعانا، ديقانشى، جاندىق، سۇگىرەت دەپ قولدانىلعان (جازىلعان). سوڭعى جاندىق ءسوزى جالپى تىرلىك يەسى (ادامنان باسقا), ونىڭ ىشىندە جان-جانۋارلار دەگەن جيناقتاۋ ۇعىمىندا قولدانىلعان، ياعني «جاندىقتار دەگەنىمىز – قايۋاندار، قۇستار، بالىقتار، باقا-شايان، قۇرت-قۇمىرسقا» دەپ تۇسىندىرىلگەن» [7, 14]،- دەپ جازادى.

حح عاسىر باسىنداعى ءدال وسىنداي تىلدىك ەرەكشەلىكتەر تەك ءا. بوكەيحان شىعارمالارىندا عانا ەمەس، احمەت بايتۇرسىنۇلى، مىرجاقىپ دۋلاتۇلى، تەلجان شونانۇلى ت.ب.عالىمداردىڭ شىعارمالارىندا دا ۇشىراسادى.

كەزىندە ءدىننىڭ اتىن پايدالانىپ، ءتۇرلى سۇمدىق ءىس-ارەكەتتەرگە بارعان مولدالار مەن باي-شونجارلار تۋرالى «جاڭا مەكتەپ» جۋرنالىنىڭ №1 (16) سانىندا [2, 22-24]  جاريالانعان ءا. بوكەيحاننىڭ «ءدىن مەن مەكتەپ» اتتى تۇپنۇسقا ماقالاسىن ءاليحانتانۋشى س. اققۇلى قۇراستىرعان [4, 336-337] كوپتومدىقتاعى ماقالامەن سالىستىرىپ، تومەندەگىشە تەكستولوگيالىق تالداۋ جۇرگىزدىك.

V. «جاڭا مەكتەپ»، 1927 جىل، №1 (16).
قىزىلوردا. 22-24 ب.

ءا. بوكەيحان 1911 جىلعا دەيىن قوعامدىق-ساياسي ماڭىزى بار ماقالالارىن «سيبيرسكيە ۆوپروسى»، «ۆ ميرە مۋسۋلمانستۆا»، «گولوس ستەپي»، «ستەپنوي پيونەر»، «يرتىش»، «ستەپنوي كراي» سىندى گازەت-جۋرنالدارىنا ورىس تىلىندە جاريالاپ وتىردى. ال، 1913 جىلدان باستاپ «قازاق»، «اباي»، «جاڭا مەكتەپ»، «ايەل تەڭدىگى» سياقتى گازەت-جۋرنالدارعا  ماقالالارىن قازاق تىلىندە جازىپ  وتىرعان. ساراپقا سالىپ، اقيقاتىنا كەلسەك، ءاليحاننىڭ قازاق تىلىندەگى ماقالالارىنان ورىس تىلىندەگى ماقالالارى ءساتتى شىققانداي كورىنەدى. بىراق مۇنىڭ قيلى-قيلى استارى، نەگىزدەرى بار (مۇنى بىزدەگى جازبا ءستيلىنىڭ قالىپتاسىپ-دامۋىمەن ءتۇسىندىرۋ قاجەت بولادى).

تەكستولوگيالىق تالداۋ «جاڭا مەكتەپ» جۋرنالىنىڭ 1927 جىلعى №1 (16) نومىرىندە «V» دەگەن لاقاپ ەسىممەن جاريالانعان الاش تۇلعاسىنىڭ «ءدىن مەن مەكتەپ» اتتى ماقالاسى وسىعان دەيىن اراگىدىك «بۇل ەڭبەك ءاليحاننىڭ ماقالاسى ەمەس» دەپ ايتىلىپ قالاتىن پىكىرلەردىڭ  نەگىزسىز ەكەنىن كورسەتتى.

ەندى ءبىر عانا ماقالامەن شەكتەلمەي، ءا.بوكەيحاننىڭ «V» دەگەن لاقاپ ەسىممەن «جاڭا مەكتەپ» جۋرنالىنىڭ 1927 جىلعى  № 3-4 (18-19) سانىندا [9, 23-27] جاريالانعان «قازاقستاندا پروگرام-ءادىس جۇمىسى» ەڭبەگىنە دە توقتالا كەتەيىك. ماقالادا شەتەلدىك وقۋ جوسپارى جۇيەلەنبەگەن كۇيى مەملەكەتتىك وقۋ جوسپارى رەتىندە قازاق مەكتەپتەرىنە اسىعىس ەنگىزىلگەندىگى ءسوز بولادى. ستيلدىك، گرامماتيكالىق قاتەلەرگە بايلانىستى ماقالانىڭ كەيبىر تۇستارىن ءتۇسىنۋ قيىنعا سوقتى.  سوندىقتان تۇپنۇسقا مەن س. اققۇلى قۇراستىرعان نۇسقانى [4, 345-348] سالىستىرا وتىرىپ، تەكستولوگيالىق تالداۋ جۇرگىزىپ كورەيىك.

V. «جاڭا مەكتەپ»، 1927 جىل، №3-4 (18-19).
قىزىلوردا. 23-27 ب.

س. اققۇلىنىڭ قۇراستىرعان جيناقتاعى ءا.ن.بوكەيحان ماقالالارىنىڭ كەيبىر جەرلەرىندە قاتەلىك قۇراستىرۋشىدان تىس باسپادان كەتكەنى كوزگە انىق كورىنەدى. مىسالى، كەيىن قۇراستىرىلعان نۇسقادا: «ولاي بولسا، تايتىلعاننان (ايتىلعاننان)»، «مەن» ءسوزى «جانە»، «بارلىعى» - «ءبارى»، «ۇلەستىرۋى» - «ۇلەستىرىلۋى»، «ارتىقشا» - «ايرىقشا» دەپ بەرىلگەن. تاعى دا ءبىر ەرەكشەلىك: ورىس نەمەسە شەت تىلدەردەن ەنگەن سوزدەردى قۇراستىرۋشى ءححى عاسىر وقۋشىسىنىڭ ۇعىمىنا ساي ەتىپ بەرۋدى كوزدەگەن. ال، تۇسنۇسقادا اۆتور قازاق ءتىلى زاڭدىلىعىنا ساي دىبىستاردى وزگەرتۋ ارقىلى قازاقشالاعان. مىسالى: پريكازشيكتەر – پىركاشىكتەر، فابريك – پابرىكە، كوممۋنيستىك  ءداۋىر – كومەنەستىك ءداۋىر، مينيستر – ءمىنىستىر، گۋبەرنيا – گۇبىرنە، گەنەرال – جانارال، اەروپلان – ايىرپىلان ت.ب.

ءتىل مەن ادەبيەتتىڭ قايسىسىنا بولسىن تەكستولوگيا – اسا قاجەت عىلىم سالاسى. ويتكەنى مادەني، ادەبي مۇرالاردىڭ بارلىعى دا كونە زاماننان ءماتىن  ارقىلى جەتكەن. حالىقتىڭ دۇنيەتانىمىن، پسيحولوگياسىن، تاريحي مۇراسىن تانىپ-بىلۋدە تۇپنۇسقا ماتىندەردىڭ اتقارار ءرولى ەرەكشە. سول سەبەپتى، تەكستولوگيالىق زەرتتەۋ – ادەبيەتتانۋدىڭ نەگىزى ءارى وزەگى. تەكستولوگيالىق جۇمىستىڭ ماڭىزى دا، جاۋاپكەرشىلىگى دە – تۇپنۇسقامەن تىكەلەي جۇمىس جاساۋمەن بايلانىستى. كەز-كەلگەن ءدۇدامال وي، ءسوز ءماتىننىڭ وزىنە ۇڭىلگەندە، انىق ايقىندالا تۇسەدى. ارينە، كوبىنەسە قاتە كەيىنگى قۇراستىرۋشىلاردان كەتكەنىمەن، ءوز زامانىنداعى باسپاگەرلەردىڭ تەحنيكالىق نەمەسە باسقا دا جاڭىلىستارىن دا جوققا شىعارۋعا بولمايدى (بۇعان بۇگىنگى بىلىكتى رەداكتورلارسىز، ساۋاتتى كوررەكتورلارسىز جاريالانىپ جاتقان كىتاپتاردىڭ ءماتىنىن مىسال ەتە الامىز).

ءا. قايدار، ر. سىزدىق، س. قيراباەۆ، م.بازارباەۆ، ت. كاكىشەۆ،ش.ەلەۋكەنوۆ، م. بۋراباەۆ، ۆ. ك. گريگورەۆ، ك. نۇرپەيىسوۆ، ر.نۇرعالي، ءا. تاكەنوۆ، م. قويگەلديەۆ، ت. وماربەكوۆ، ءۇ.سۇبحانبەردينا، ق.مۇحامەدحانۇلى، ب.بايعاليەۆ، س.ءداۋىتۇلى، ۆ.وسيپوۆ، ا.سارمۇرزين، م. قۇل-مۇحاممەد، ت. جۇرتباي، د. قامزابەكۇلى، س. اققۇلى، ع.انەس، م.ءتاجمۇرات، ا.مەكتەپتەگى،ت.شاڭباي، م. ابسەمەتوۆ، ق.ساق ت.ب. اۆتورلاردىڭ ەڭبەكتەرىنىڭ نەگىزىندە وتاندىق عىلىمدا «الاشتانۋ» سالاسى دۇنيەگە كەلدى.

الاشتانۋدىڭ ءبىرىنشى كەزەڭى – الاش تاقىرىبى مەن ۇلت زيالىلارىن حالىققا تانىتۋ كەزەڭى بولدى. بۇل وتانشىلدىق نەگىزدە جانە قوعام ءۇشىن اسا ءساتتى ءوتتى دەپ بىلەمىز. اسىرەسە، العاشقى الاش ءماتىنى توم-توم بولىپ جارىق كوردى. سونداي-اق وعان قازاق ءتىلدى بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارى ايانباي ەڭبەك ءسىڭىردى.

الاشتانۋدىڭ ەكىنشى كەزەڭى - الاش زيالىلارىنىڭ شىعارماشىلىعىن تەرەڭ جانە جان-جاقتى زەرتتەۋمەن بايلانىستى. بۇل كەزەڭدە دە ءماتىنتانۋ وزەكتى بولىپ قالدى.

بىزدىڭشە، ەندى الاشتانۋدىڭ ءۇشىنشى كەزەڭى – ماتىنمەن ياعني تەكستپەن تىكەلەي جۇمىس ىستەپ، سودان زاماننىڭ رۋحاني دۇنيەتانىمىن - فيلوسوفيالىق فيلولوگيالىق، پسيحولوگيالىق تامىر سوعىسىن بۇگە-شۇگەسىنە دەيىن زەرتتەپ-تالدايتىن ۋاقىت كەلدى. بۇل – عىلىمنىڭ جاۋاپكەرشىلىگى جانە زەرتتەۋدەگى جاڭا تولقىننىڭ مىندەتى.

ادەبيەتتەر ءتىزىمى

1. مۇحامەدحانوۆ ق. اباي شىعارمالارىنىڭ تەكستولوگياسى جايىندا. / ق. مۇحامەدحانوۆ  – الماتى، 2010. –164 ب.
2. جاڭا مەكتەپ (ايىنا ءبىر شىعاتىن ءبىلىم-پەداگوگيكا جۋرنالى). 1927 جىل، № 1(16), يانۆار. قىزىل-وردا – 1927.
3. جاڭا مەكتەپ (ايىنا ءبىر شىعاتىن ءبىلىم-پەداگوگيكا جۋرنالى). 1927 جىل، № 2(17), فەۆرال. قىزىل-وردا – 1927.
4. بوكەيحان ءا. شىعارمالارى. XIII توم. / ءا. بوكەيحان  – استانا: «سارىارقا» باسپاسى، 2016. –607ب.
5. ابدىقالىق ك.س. تەكستولوگيا: وقۋ قۇرالى. / ك.س. ابدىقالىق – الماتى: «قازمەمقىزپۋ»، 2012. –204 ب.
6. https://kk.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D1%8B%D1%80%D0%B0%D2%9B
7. سىزدىق ر. احمەت بايتۇرسىنۇلى، تەلجان شونانۇلى. / ر. سىزدىق // دالا مەن قالا. 2011, 11 ءساۋىر (№ 14). – 14 ب.
8. ليحاچەۆ د. س. تەكستولوگيا (نا ماتەريالە رۋسسكوي ليتەراتۋرى ح-حVII ۆۆ.). موسكۆا – لەنينگراد: «اكادەمي ناۋك سسسر»، – 605 س.
9. جاڭا مەكتەپ (ايىنا ءبىر شىعاتىن ءبىلىم-پەداگوگيكا جۋرنالى). 1927 جىل، № 3-4 (18-19). قىزىل-وردا – 1927.
10. جاڭا مەكتەپ (ايىنا ءبىر شىعاتىن ءبىلىم-پەداگوگيكا جۋرنالى). 1927 جىل، № 5 (20). قىزىل-وردا – 1927.
11. وسپانوۆا گ. قازاقستانداعى حح ع. 80-90 جج. مادەني پروتسەستەر (تاريح عىلىمدارىنىڭ كانديداتى عىلىمي دارەجەسىن الۋ ءۇشىن دايارلانعان ديسسەرتاتسيانىڭ اۆتورەفەراتى)./ گ.وسپانوۆا – الماتى، 2001. – 17 ب.
12. قوس توڭكەرىس جانە الاش قوزعالىسى (سۇحباتتى حاتتاعان - ت.وماربەكوۆ) / ت.وماروۆ // "اقيقات", 1991, N11- 45-46 ب.

اسەم وسكەن،

ل.ن.گۋميلەۆ اتىنداعى ەۇۋ دوكتورانتى

Abai.kz