مەن زامانىمدا قانداي ەدىم? مەن اقىن, شەشەن, ءتىلمار بابالارىڭنىڭ بۇلبىلداي سايراعان ءتىلى ەدىم. ءمولدىر سۋداي تازا ەدىم. جارعا سوققان تولقىنداي ەكپىندى ەدىم. مەن ناركەسكەندەي وتكىر ەدىم.

ەندى قاندايمىن?

كىرلەنىپ بارامىن، بىلعانىپ بارامىن.

مەن نە كورمەدىم؟

ماعان اكەلىپ اراب پەن پارسىنى قوستى. بەرتىن كەلە شۇلدىرلەتىپ نوعايدى، بىلدىرلاتىپ ورىستى ارالاستىردى. ءبىر كۇندەردە مەنى مۇلدەم جوق قىلعىسى كەلگەندەر دە بولدى.

مەن زامانىمدا قانداي ەدىم? مەن اقىن, شەشەن, ءتىلمار بابالارىڭنىڭ بۇلبىلداي سايراعان ءتىلى ەدىم. ءمولدىر سۋداي تازا ەدىم. جارعا سوققان تولقىنداي ەكپىندى ەدىم. مەن ناركەسكەندەي وتكىر ەدىم.

ەندى قاندايمىن?

كىرلەنىپ بارامىن، بىلعانىپ بارامىن.

مەن نە كورمەدىم؟

ماعان اكەلىپ اراب پەن پارسىنى قوستى. بەرتىن كەلە شۇلدىرلەتىپ نوعايدى، بىلدىرلاتىپ ورىستى ارالاستىردى. ءبىر كۇندەردە مەنى مۇلدەم جوق قىلعىسى كەلگەندەر دە بولدى.

توڭكەرىسكە شەيىن كورمەگەنىم قالعان جوق. توڭكەرىس بولماسا, مەنىڭ ءھام - بەيشارا قازاق مەنەن ايىرىلاتىن دا شىعار دەپ ەدىم. توڭكەرىس بولدى. قازاقتىڭ كوزى اشىلدى. قازاقتىڭ كوزى اشىلعان سوڭ, مەنىڭ دە كۇنىم تۋدى عوي دەپ قۋانۋشى ەدىم. ونىڭ ۇستىنە قازاق ءتىلى مەملەكەتتىك ءتىل بولسىن دەگەن زاڭ شىقتى. توبەم كوككە ءتورت ەلى جەتپەدى. بىراق, نە كەرەگى بار, بوسقا قۋانعان ەكەنمىن...

(مىرجاقىپ دۋلاتۇلىنىڭ «قازاق ءتىلىنىڭ مۇڭى» اتتى ماقالاسىنان ءۇزىندى)

قازىرگى تاڭدا گۇلدەنگەن ەلىمىز ەتەك-جەڭىن جيناپ، تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ تۇعىرىن بەرىك  ۇستاپ، العا قاراي نىق قادام باسۋعا قۇلاش سەرمەۋدە. قازاق ءتىلى - قازاق مەملەكەتىنىڭ ءتىلى. ءتىل - ايتۋلى قازىنامىز، ءتىل - ايرىقشا قۇرالىمىز، قارىم-قاتىناسىمىز بەن تۇسىنىستىگىمىزدىڭ كەپىلى دەگەنىمىزبەن، وسى ءتىلدى قولدانۋداعى بىرىزدىلىكتىڭ ساقتالماۋىنان دا كەيبىر اعاتتىقتاردىڭ تۋىلىپ قالۋى داۋسىز. مەملەكەتىمىزدىڭ مارتەبەسىن بيىكتەتىپ تۇرعان - تۋعان ءتىلىمىز. ونسىز مەملەكەت - مەملەكەت بولمايدى، حالىق - حالىق بولىپ قالىپتاسا المايدى. تۇركى تىلدەرىنىڭ ىشىندەگى ەڭ باي ءارى تازا ءتىل - قازاق ءتىلى. ءبىزدىڭ تىلىمىزدە كاۋسار بۇلاقتىڭ ءۇنى دە، شاپشاڭ شارۋالاردىڭ سىرى دا بار. ەلىمىزدىڭ اۋەندەتە تارقاتقان عۇمىر دەرەكتەرگە تولى اسەم اندەرىندە قازاقتىڭ تانىمىنان سىر شەرتەتىن، بۇكىل ومىرلىك قاعيدالارىن قالىپقا سالاتىن تىڭ دەرەكتەر بار. وسىعان قاراماستان، مەملەكەتتىك ءتىلدى وقىپ-ۇيرەنۋ - بۇگىنگى كۇننىڭ وزەكتى ماسەلەسى بولىپ وتىر. بۇگىنگى بالالار - ءبىزدىڭ ەرتەڭگى بولاشاعىمىز. سوندىقتان، مەملەكەتتىك ءتىلدى ۇيرەتۋدى بالاباقشادان باستاعان دۇرىس دەپ ويلايمىن. ءاربىر قوعامدا بالانىڭ بويىندا ازاماتتىلىقتى، ءپاتريوتيزمدى تاربيەلەۋدىڭ ماڭىزدى فاكتورى سول مەملەكەتتىڭ تىلىنە دەگەن تەرەڭ سىيلاستىق بولىپ تابىلادى. بالا ءتىلدى تىم ەرتە ۇيرەنە باستاسا، سولاي تەز مەڭگەرەدى. نەگىزگى ماقسات - ءتىلدى ۇيرەنۋشىلەردىڭ، ياعني، دوستىق پەن تۋىستىقتا جايلاعان باسقا ۇلت وكىلدەرىنىڭ، باسقا ۇلت بالالارىنىڭ وي-قابىلەتىن بىرتىندەپ قازاقىلاندىرۋ، سويلەۋگە ۇيرەتۋ، ءتىل مادەنيەتىن كوتەرۋ. قازاق ءتىلىنىڭ دامۋىنا جەتكىلىكتى كوڭىل بولمەۋىمىزدىڭ سالدارىنان انا ءتىلىمىز جەتىمسىرەپ تۇر دەسەك تە بولادى. قوعامدىق كولىكتە ايالدامالاردى ورىس تىلىندە حابارلاپ جاتقان قازاقتىڭ قارا بالاسى, كوشەدە ءبىر-بىرىمەن ءجون سۇراسقان ەكى قازاق تا ءبىر-بىرىنە ورىس تىلىندە ءتىل قاتادى. كوشەنىڭ كەز كەلگەن بۇرىشىنان قازاق تىلىندە قاتە جازىلعان انىقتامانى قينالماي-اق تابۋعا بولادى. جارنامانىڭ بيلبوردىندا ءۇش اۋىز ءسوز ەكى تىلدە جازىلسا, قازاق تىلىندە جازىلعانى مىندەتتى تۇردە ماعىناسى تۇسىنىكسىز, سوزدەرى ساناعا ءسىڭىمسىز بولىپ كەلەدى. ازىق-تۇلىكتىڭ (بالىق، ەت ورامدارى، كوكونىس پەن جەمىس-جيدەكتەر، كونسەرۆىلەنگەن ونىمدەر) سىرتىندا تۇتىنۋشىلار ءۇشىن جازىلعان مالىمەتتەردىڭ قازاقشا نۇسقاسىنان كەتكەن قاتەلىكتەردى بايقاعان بولارسىزدار... قازاق ءتىلى قۇقىنىڭ اياقاستى بولۋىنا قوعامنىڭ ەتى ۇيرەنىپ بارا جاتقان ءتارىزدى. بۇگىنگى ۇرپاققا ءتىل ماسەلەسىنە كەلگەندە «ەگەر ءتىلىم ەرتەڭ «ولەتىن» بولسا، مەن بۇگىن ولۋگە بارمىن» دەيتىندەي رۋح جەتىسپەي-اق تۇر. سوڭعى عاسىردىڭ بارىسىندا ءبىر ءتىلدى قازاق ەكى ءتىلدى حالىققا اينالعانى بارىمىزگە ءمالىم. تاعدىر سونداي بولدى. سوۆەت وداعىنداعى قازاقتار انا تىلىنە قوسا ورىس ءتىلىن ۇيرەنۋگە ءماجبۇر بولسا، باسقا مەملەكەتتەردەگى باۋىرلارىمىز تاپ وسىلاي كىتايدا -  قىتاي، مونعولدا -موڭعول، يراندا - پارسى، ت. ب. تىلدەردى ۇيرەندى. جالپى العاندا، تەوريا جۇزىندە، قوس تىلدىلىكتى تەرىس دەۋگە بولماس، كوپتىلدىكتىن ەش جامانشىلىعى جوق.  بىراق، ءوز ەلىمىزدە، ءوزىمىز تۇرىپ جاتقان الماتىدان باستاپ، كوپتەگەن قازاق - انا ءتىلىن جيىپ قويىپ، الاڭسىز ورىس تىلىنە كوشىپ كەتكەنى قۇپيا ەمەس. بۇل قازاقتىڭ ازا باستاۋىنىڭ العاشقى بەلگىلەرى ەدى. بىراق ءبىزدى ودان اللا ساقتادى: تاۋەلسىزدىك الدىق.

ەگەمەندىگىمىزگە 21 جىل بولدى. ءداستۇرلى ادىستەرمەن ءتىل وقىپ، بىراق سويلەي الماي،  مەكتەپ ءبىتىرىپ شىققاندار قانشاما... دەمەك، مەكتەپتە ءتىل ۇيرەتۋىمىزدە مۇكىستەر بار. سول بالالار شەت ءتىلدى ۇيرەتۋ ادىسىمەن ەرەسەكتەردى دە وقىتامىز. سوناۋ ەگەمەندىك العان جىلداردان باستاپ، كۇنى بۇگىنگە دەيىڭ قازاق ءتىلىن قازاقتارعا وقىتۋ وزگە شەت تىلدەردى وقىتۋدان ەش ايىرماشىلىعى جوقتاي بەرىلەدى. وقۋلىقتاردا باسقا شەت ءتىلدى وقىتقاندا قولدانىلاتىن:  سالەمەتسىزبە، قالىڭ قالاي؟، ۇشاققا بيلەت ساتىپ الۋ، مەيرامحانادا اس مازىرىمەن تاماق الدىرۋ، قوناقۇيگە ورنالاسۋ تاقىرىپتارى ۇسىنىلعان.

قازاقستاننىڭ ەرەسەك قازاق ازاماتتارىنا بۇگىنگى تاڭدا قازاق ءتىلىن ءبىلۋ شەت ەلگە  ساياحات جاساۋ ءۇشىن ەمەس، وتان، پاتريوتيزم، ۇلت دەگەن سياقتى كوتەرىڭكى سوزدەردى ايتپاي-اق، ءوز وتباسىندا، يا ءداستۇرلى باس قوسۋلاردا ءوز ويىن تولىق جەتكىزۋ، باسقا بىرەۋدىن ايتقانىن تولىعىمەن ءتۇسىنۋ، كوپشىلىكتە ەمىن-ەركىن سويلەپ، ءبىر سوزبەن ايتقاندا، ءوز ەلىندە تولىققاندى ءومىر ءسۇرۇ ءۇشىن كەرەك. سوندىقتان، ءبىزدىڭ ءبىرىنشى ماقساتىمىز - ءورىستىلدى قازاقتاردى تۇرمىستا قازاقشا سويلەتكىزۋ دەپ تۇسىنەمىن. بارىمىز كۇندەلىكتى تۇرمىستا، كۇيبەڭ تىرشىلىكتە قازاقشا سويلەسەك، قازاقشا تەلەديدار قاراساق، قازاقشا كىتاپ، قىزىق جازىلعان، بۇگىنگى قالالىق تاقىرىپتاردى وقىپ تۇرساق، ال ورىس نەمەسە اعىلشىن ءتىلىن تەك جۇمىستا قاجەت جاعدايدا قولدانساق، ودان كەيىن قازاقستاندى مەكەندەيتىن باسقا ۇلت وكىلدەرىنەن دە قازاق ءتىلىن ءبىلۋدى تالاپ ەتۋگە مورالدىق نەگىز پايدا بولادى. ءسويتىپ،  تىلىمىزدى جەتىلدىرىپ، دامىتىپ العانان كەيىن، ءومىردىڭ بارلىق باسقا سالاسىندا قازاق تىلىنە كوشەمىز. قازاق ءتىلى - مەملەكەتتىك ءتىل رەتىندە ەرتەڭنەن-اق ءىس جۇرگىزۋدىڭ، ءوندىرىس، عىلىم، تەحنولوگيالار ءتىلى بولۋىنا لايىقتى ءتىل. الايدا، وكىنىشكە قاراي، قازاق­تىڭ تەحنيكالىق ءتىلى ءالى قالىپتاسىپ ۇلگەرگەن جوق. قازاق ءتىلى تەرمينولوگياسى ءارتۇرلى جاعدايلارعا بايلانىستى قازىرگى كەزدە ۇلكەن داعدارىسقا ۇشىراپ وتىر. تەرمين تاجىريبەسى اياقاستى بولىپ، اركىمنىڭ ءوز بەتىنشە تەرمين جاساۋى بارىنشا ورىن الىپ جاتىر. بۇگىنگى تاڭداعى ەڭ ءبىر كۇردەلى ماسەلە تەرميندەردى بىرىزدەندىرۋ ەكەنى اقيقات. سەبەبى، اۋدارماشىلار ءبىر ءسوزدى اركەلكى  اۋدارىپ جۇرگەنى دە جاسىرىن ەمەس. ءتىپتى مەملەكەتتىك تەرمينولوگيالىق كوميسسيا بەكىتكەن كەيبىر تەرميندەردىڭ ءتۇرلى ماندە قولدانىلىپ جۇرگەنىن بايقايمىز. مىسالى، «اۆاريا» تەرمينىن «اپات» دەپ بەكىتكەن. جالپى «اۆاريا» ءسوزىنىڭ ماعىناسى تۇسىندىرمە سوزدىكتەردە «جۇمىس، قوزعالىس كەزىندە قانداي دا ءبىر مەحانيزمنىڭ، ماشينانىڭ زاقىمدانۋى، ىستەن شىعۋى» دەپ ءتۇ­سىندىرىلەدى. ال، «كاتاستروفا» ءسو­زى­نىڭ ماعىناسى قايعىلى زارداپتارى بار وقيعا دەپ كەلتىرىلگەن. ءبىز ونى دا «اپات» نەمەسە «جويقىن اپات» دەپ الىپ ءجۇرمىز. ال ءىس جۇزىندە سوڭعى كەزدە قابىلدانعان بارلىق زاڭنامالاردا، ۇكىمەتتىڭ نورماتيۆتىك قۇقىقتىق اكتى­لەرىندە «اۆاريا» - «اۆاريا»، «كا­تاستروفا» - «اپات» دەپ جا­زىلعان. كەيدە «بەدستۆيە» ءسوزى دە «اپات» دەلىنەدى. «كاتاكليزم» ءسوزى دە سول تاقىلەتتەس. مۇنىڭ ءوزى تەرميندەردىڭ ءالى ءبىر ىزگە تۇسپەگەندىگىن، ۋاقىتتىڭ ەلەگىنەن وتپەگەندىگىن كورسەتەدى. سول سەبەپتى، بۇگىنگى «ارالاس قوس ءتىلدى­لىك»، «ءتىلدىڭ ءۇش تۇعىرلىعى» قۇبىلىس­تارى اياسىندا كەز كەلگەن الاش ۇراندى ازامات «قازاقستان دەگەن جەر بەتىندەگى جالعىز ەلىنە بولاشاقتا قازاق ءتىلى تىرەك بولا الا ما؟» دەگەن ەڭ باستى ماڭگىلىك ساۋالدىڭ جاۋابىن بىرلەسە ىزدەپ، بىرىگىپ قيمىلداۋى اسا ماڭىزدى.

تاعى ءبىر ايتايىن دەگەن وزەكتى ماسەلەم - ەرەسەك قازاقتارعا قازاقتىڭ  اۋىزەكى ءسوزىن ۇيرەتۋ ماسەلەسى. ءتىلدى ۇيرەتۋ ۇدەرىسى ساباق بولسىن، تەلەقويىلىم، وقۋ قۇرالدارى بولسىن، تەك اۋىزەكى ءسوز ۇيرەنۋگە ارنالۋى ءتيىس. ادامعا سوزدەردى جاتتاتىپ، ەرەجەلەردى ۇيرەتىپ، سوسىن سول جاتتاپ العان سوزدەردەن، سول ەرەجەلەر بويىنشا اڭگىمەنى قۇر دەپ، ەشكىمگە ەشقاشان سويلەۋدى ۇيرەتە المايمىز. ادام، بالا كەزىندە ەستىگەن ءسوزىن قايتالاپ ۇيرەنەدى ەمەس پە؟ ءسىز يسپانياعا كوشىپ باردىڭىز دەلىك، بالاڭىزدى نە نەمەرەڭىزدى بالاباقشاعا بەردىڭىز. ول ەرتەڭىندە-اق ءبىر سوزدەردى ايتا باستاپ، ءبىر اپتادا سويلەي باستايدى، جارتى جىلدان كەيىن يسپاندىق بالادان كەم سويلەمەيتىن بولادى. بالا سوزدەردى، ەرەجەلەردى جاتتاپ قارا تەر بولعان جوق -  ول تەك ەستىگەن سوزدەرىن قايتالاۋ ارقىلى سويلەپ ۇيرەندى.  بىز دە سولاي: تويعا بارعاندا، جاي اڭگىمەلەسكەندە، ادامداردان ەستىگەنىمىزدى، تەلەديداردان كورگەنىمىزدى - ۇناعان، ويىمىزعا سايكەس سوزدەردى جادىمىزدا ساقتاپ، كەيىن ولاردى سونداي كەلىسىمدى احۋالداردا ايتامىز، كولدانامىز.

مەنىڭ ويىمشا، ءورىستىلدى نەمەسە وزگە ۇلت ازاماتتارىنا قازاق ءتىلىن وقىتۋدا مۋلتيمەديالىق باعدارلامانى قولدانۋ ولاردىڭ تىلدىك جانە سويلەسىمدىك داعدىلارى مەن بىلىكتەرىن دۇرىس قالىپتاستىرىپ، دامىتۋعا، كوممۋنيكاتيۆتىك قۇزىرلىلىقتارىن جەتىلدىرۋگە سەپتىگىن تيگىزەدى. مۋلتيمەديالىق وقىتۋ ءوزىنىڭ يكەمدىلىگىمەن ءتيىمدى: وقىتۋدى ءار ءتۇرلى فورمادا ء(وز بەتىنشە، مۇعالىمنىڭ باسشىلىعىمەن) ۇيىمداستىرۋدىڭ، ءتىل ۇيرەنۋشىنىڭ ءتىلدى مەڭگەرۋ دەڭگەيى مەن جەكە قىزىعۋشىلىقتارىن، ەرەكشەلىكتەرىن ەسكەرە وقىتۋ  مۇمكىندىگى زور. ءتىل ۇيرەنۋشى ءۇشىن ەڭ جاقسى جازىلعان ءداستۇرلى وقۋلىقتان گورى مۋلتيمەديالىق وقۋ باعدارلامالارى مەن ەلەكتروندىق وقۋ قۇرالدارى ارقىلى ءتىلدى مەڭگەرۋ ءارى قىزىقتى، ءارى ىڭعايلى. ارينە، مۋلتيمەديالىق وقۋ باعدارلامالارىنىڭ، ەلەكتروندى وقۋ قۇرالدارىنىڭ ساپاسى تۋرالى ماسەلەنىڭ  ماڭىزى وتە زور، سونىمەن بىرگە، مۋلتيمەديالىق وقىتۋ جاعدايىنداعى وقىتۋشىنىڭ ءرولىن دە جوققا شىعارۋعا بولمايدى. ءتىلدى مۋلتيمەديالىق وقىتۋدا  مۋلتيمەديالىق وقۋ باعدارلامالارىنىڭ ساپاسى، ولاردىڭ وقۋ ماقساتتارىنا سايكەستىگى، وقۋ ۇدەرىسىندە (اۋديتوريادا، اۋديتوريادان تىس), ساباقتا مۋلتيمەديالىق باعدارلامانى  قولدانۋدىڭ كەزەڭدەرىن، وقىتۋشىنىڭ ءرولىن انىقتاۋ ماسەلەلەرى وتە ماڭىزدى. ساباقتا ءتىل ۇيرەنۋشىلەردىڭ كوممۋنيكاتيۆتىك داعدىلارى مەن بىلىكتەرىن قالىپتاستىرۋ مەن دامىتۋدى كومپيۋتەرگە ءبىرجولاتا سەنىپ تاپسىرۋعا بولمايدى، سوندىقتان مۋلتيمەديالىق وقىتۋ جاعدايىندا وقىتۋ ۇدەرىسىن باسقارۋ مەن تەحنولوگيالاندىرۋداعى وقىتۋشىنىڭ  جاڭاشا ءرولى مەن قىزمەتىن انىقتاۋدىڭ ماڭىزى زور. جازۋ، ءباسپاسوز، ەلەكتروندى پوشتا، راديو، تەلەديدار مەن كومپيۋتەر كۇندەلىكتى ومىردە قارىم قاتىناستى جاقسارتۋعا جانە تىلدىك قارىم قاتىناستىڭ ءتورت پسيحولوگيالىق ارەكەتتەرىن (تىڭداۋ، وقۋ، سويلەسۋ، جازۋ) دامىتۋدا كومەكشى بولىپ تابىلاتىنى دا ايان. قازاق ءتىلىن وقىتۋ ادىستەمەسىندەگى نەگىزگى باعىت، ول - ينتەراكتيۆتىلىك. بۇل ءبىزدىڭ قارىم-قاتىناستار ورناتۋ مەن ولاردى قولداۋ ءۇشىن قولداناتىن ءتىلىمىز. ءوزارا قارىم-قاتىناستى قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن ءسوز سويلەۋشى ينتەراكتيۆتى ستراتەگيالاردى قولدانادى. سونىمەن، قازاق ءتىلىن وزگە ۇلت وكىلدەرىنە مۋلتيمەديا ماتەريالدار ارقىلى الاتىن ءبىلىم اسا ءتيىمدى ءارى ناتيجەلى. مۋلتيمەديا فورماتىنداعى قۇرالدار (اۋديو جانە بەينەماتىندەر) ەرەكشە مەتودولوگيالىق ۇلگىلەردەن جانە لينگۆيستيكا مەن ادىستەمە تەوريالارىنا ساي ءتىلدى وقىتۋ ماقساتتارىنا بايلانىستى سۇرىپتالىپ الىنادى. قازاق ءتىلىن وقىتۋ ادىستەمەسىن الاتىن بولساق، وسى تىلدە كوركەم فيلمدەردى قاراپ،ءتىلدى لينگافون كابينەتىندە قۇلاقشىنمەن (ناۋشنيكتەر) ەستىپ، سول تىلدىك ورتاعا ەنىپ، ءتىلدى ءسىڭىرۋ جۇمىسى اسا ءتيىمدى. تاعى ءبىر ماڭىزدى قۇرال ول: ينتەراكتيۆتى تاقتا. ينتەراكتيۆتى تاقتا - بۇل كومپيۋتەر مەن پروەكتورعا قوسىلعان ۇلكەن ينتەراكتيۆتى كەشەن بولىپ تابىلادى. تاقتانىڭ مۇمكىندىگى وتە زور. بىرىنشىدەن ءتىل ۇيرەنۋشىنىڭ قازاق تىلگە دەگەن قىزىعۋشىلىعىن مولايتۋعا ۇلكەن اسەر ەتەدى. رەسۋرستار كىتاپحاناسى ارقىلى سۋرەتپەن جۇمىس جاساپ ۇيرەنۋشى تۇلعانىڭ سوزدىك قورىن مولايتۋعا ىقپال ەتەدى. وقىتۋشى مەن ءتىل ۇيرەنۋشى وقۋشى ماتەريالدى كورسەتۋ كومپيۋتەر ارقىلى باسقارىلادى. مىسالى، بەلگىلى ءبىر ءسوزدىڭ فونەمالىق سيمۆولىنىڭ ايتىلۋىن تەكسەرەدى، اۋدارماسىز سۋرەت ارقىلى لەكسيكالىق قوردى بايىتۋ جۇمىسىن ىسكە اسىرۋعا بولادى. تەست جۇمىستارىن ناتيجەلى وتكىزۋگە كومەگى مول جانە تاعى سول سياقتى تولىپ جاتقان وڭ ماقساتتارعا قول جەتكىزۋگە بولادى. قازاق ءتىلى ساباقتارىندا ينتەراكتيۆتى تاقتانى قولدانۋدىڭ ارتىقشىلىقتارى: ساباقتاعى ۋاقىتتىڭ ۇنەمدەلۋى، ساباق ماتەريالىنىڭ مەيلىنشە تىعىز ۇسىنىلۋى، از ۋاقىتتا كوپ اقپارات كوزىنە قول جەتكىزە ءبىلۋ. قازاق ءتىلىن وقىتۋ ادىستەمەسىندە وتە ماڭىزدى باعىت: مۋلتيمەديالىق پرەزەنتاتسيالار. مۋلتيمەديا الۋان ءتۇرلى اقپاراتتىق وبەكتىلەردىڭ بىرلىگىنەن، مىسالى، ءماتىن، گرافيكا، بەينە (video) انيماتسيا جانە دىبىستان تۇرادى. قازاق تىلىندە پرەزەنتاتسيالار دايىنداعاندا وقۋشىلار جوسپارلاۋ، جوبالاۋ جاساۋ ۇدەرىسىندە جاڭا ءبىلىم مەن بىلىككە يە بولادى. وسى جۇمىستىڭ ناتيجەسىندە

s تاجىريبە الماسۋ;

s اقپارات الماسۋ;

s ماسەلەلەر شەشۋ ادىستەرىمەن الماسۋ;

s جەكە جانە بىرلەسكەن جوبالار ناتيجەلەرىمەن الماسۋ جانە تاعى سول سياقتى سان الۋان امال-تاسىلدەردى جۇزەگە اسىرۋعا مۇمكىندىك بەرە الادى.

وقۋشى (تۇلعا) ۇيرەنشىكتى سوزدەردى يگەرىپ العاسىن، العاشقىداي ەمەس، وزىنە جاڭا ءسوز بەن جاڭا تۇراقتى ءسوز تىركەستەرىن وڭاي قوسىپ، قولدانا باستايدى. سوندىقتان دا، ءبىلىم بەرۋ مەكەمەلەرىندە مەملەكەتتىك ءتىلدى تەرەڭدەتىپ ەنگىزۋ جانە حالىقتىڭ ىقپالدى بولىگى جاستارعا باسا نازار اۋدارۋ، قازاق ءتىلىن مۋلتيمەديالىق باعدارلاما ارقىلى

وقىتۋ ادىستەرى ارقىلى ءتىل ساياساتىن جۇرگىزۋ مول جەمىسىن بەرەدى دەپ ويلايمىن.

ەلىمىزدە قازاق ءتىلىن جاقسى بىلەتىن 60-قا جۋىق بىرنەشە وزگە ۇلت وكىلدەرى بار  ەكەن. ولاردىڭ ىشىندە ورىس قىزى - قازاق اقىنى نادەجدا لۋشنيكوۆا، نەمىس ۇلى - قازاق جازۋشىسى گەرولد بەلگەر، قازاق تىلىنەن ديسسەرتاتسيا قورعاعان ءازىربايجان قىزى - قازاق عالىمى اسىلى وسمان بار. بۇل كىسىلەر ەرەكشە باعالاۋعا، ەرەكشە قۇرمەتكە يە. ءبا­رىنە شىن جۇرەكتەن ريزا بولاسىڭ. ويتكەنى، بۇل ۇشەۋى ءتىلىمىز ءوز جەرىندە وگەيسىگەن كەشەگى كەڭەس زامانىندا-اق قازاق اقىنى، قازاق جازۋشىسى، قازاق عالىمى اتاندى. قازىر بىزدە قازاقشا جاقسى مەڭگەرگەندىكتەرى سونشا، ءتىپتى تەلەەكراندا قازاقشا حابار جۇرگىزىپ جاتقان دا وزگە ۇلت وكىلدەرى بار، ولار بولاشاقتا قازاقستاندا جاقسى ءومىر، كەڭ جەر بارىن ءتۇسىنىپ، وسىندا ۇرپاعىمىز تۇرسا ءتىلى مەن سالتىن ءبىلۋى كەرەك دەپ ءىس قىلىپ جاتقاندار دەر ەدىم. ءبىز ءتىلىمىزدى ۇيرەنىپ جاتىر دەپ ءماز بولامىز، بىراق ولار قازاق ءۇشىن ەمەس، ءوز بولاشاقتارى ءۇشىن، وزدەرى ءۇشىن ۇيرەنىپ جاتىر عوي. سولاي بولۋعا ءتيىس. بىراق ءبىز ءتىپتى وسىلاي «نانى» ءۇشىن بولسا دا ۇيرەنگەنىنە ءتاۋبا دەيمىز. بىلاي قاراساق، قانشا جىل بارلىق راحاتىڭدى كورىپ وتىرعان ۇلت تىم قۇرىسا ون ءسوزىڭدى ۇيرەنۋگە ءتيىس قوي. ول دەگەن - ۇلتقا قۇرمەت، ول - ادامگەرشىلىك. ءبىز وسى شەتەلگە بارۋ ءۇشىن اعىلشىن ءسوزىن ۇيرەنبەسەك، اشتان ولەتىنىمىزدى بىلەمىز عوي. وزگەلەرگە وكپە جوق شىعار، بىراق ءوز انا ءتىلىن بىلمەيتىن قازاقتاردى نەگە جوعارى قىزمەتكە قويامىز؟

اقپاراتتىق كەڭىستىگىمىزدە ورىس ءتىلى ۇستەمدىك قۇرسا، سوت، بانك، ۇلتتىق كومپانيالار، كوممەرتسيالىق قۇرىلىمدار، بيزنەس، ينتەرنەت ءتىلى رەتىندە ورىس ءتىلىن قولدانىپ جاتسا، قالاي قازاق ءتىلىنىڭ مەملەكەتتىك ءتىل مارتەبەسىندە ەكەنىن ايتا الامىز. تۇسىنىكسىز...

ءوز ۇلتىمنىڭ ازاماتى شەت تىلدەردى سويلەپ جاتسا قۋانامىن. بىراق باسقا ءتىلدى ءبىلىپ، ءوز ءتىلىن بىلمەيتىن «ماڭگۇرتتەرگە» ءىشىڭ نەگە اۋىرماسىن... قازاق ۇلتى بولا تۇرا انا تىلىندە سويلەي الماۋى - دوسقا كۇلكى، دۇشپانعا تابا قىلارلىق ۇيات تىرلىك ەمەس پە، اعايىن !

سارسەنعالي بوتاگوز جاسۇلانقىزى

جەكە ءتىلشى، ءال-فارابي اتىنداعى قازۇۋ مامانى

"Abai.kz"