قازاق ماسەلەسىنىڭ شەشىلمەي جاتقاندىعىنىڭ ءبىر سەبەبى، مۇمكىن، باستى سەبەبى – ءبىزدىڭ قازاقتىقتان الشاقتاپ كەتكەندىگىمىز بولار دەپ ويلايمىن. ءوزىمىز قازاق بولماي جاتىپ، قازاقتىڭ ۇلتتىق ماسەلەلەرىن قالاي شەشپەكپىز؟

ءبارىمىز دە ساۋساعىمىزدىڭ ۇشىن قيمىلداتپاي، قازاق بولعىمىز كەلەدى. مەنىڭ بايقاۋىمشا، بۇل – اقىماقتىڭ ءىسى. وتارشىلدىق تا، توتاليتارلىق يدەولوگيا دا، بىرىنشىدەن، ۇلتسىزداندىرۋعا باعىتتالدى جانە ول ءوزىنىڭ ناتيجەسىن بەرگەن دە سياقتى. سوندىقتان قازاقتىققا قايتىپ كەلمەيىنشە، بۇل قۇرساۋدى بۇزىپ شىعۋ مۇمكىن ەمەس. بۇل، ءسوز جوق، ءوزىن قازاقپىن دەيتىن ءاربىر ادامعا ۇلكەن مىندەت جۇكتەيدى جانە ول مىندەتتى بوس سوزبەن (نەمەسە اباي. كز. سايتىنا كوممەنت جازۋمەن جۇزەگە اسىرا المايسىڭ. قىسقاسى، قازىرگى كەزەڭدە قازاققا قازاق بولۋ دا وڭاي شارۋا ەمەس، قازاق بولمايىنشا ۇلتتىق مەملەكەت قۇرۋ دا بوس ءسوز. ەندى قازاق بولۋ دەگەنىمىزگە كەلەيىك. مەنىڭشە، مۇسىلماندىقتىڭ بەس پارىزى سياقتى، قازاق بولۋدىڭ دا بىرنەشە ناقتى شارتتارى بولۋى قاجەت. ارينە، بۇل شارتتاردىڭ بەسەۋدەن كوپ تە، از دا بولۋى مۇمكىن، مەنىڭ ماقساتىم سىزدەرگە وي سالۋ عانا. ءوزىمنىڭ پايىمداۋىمشا، ول شارتتار مىنالار:

قازاق ماسەلەسىنىڭ شەشىلمەي جاتقاندىعىنىڭ ءبىر سەبەبى، مۇمكىن، باستى سەبەبى – ءبىزدىڭ قازاقتىقتان الشاقتاپ كەتكەندىگىمىز بولار دەپ ويلايمىن. ءوزىمىز قازاق بولماي جاتىپ، قازاقتىڭ ۇلتتىق ماسەلەلەرىن قالاي شەشپەكپىز؟

ءبارىمىز دە ساۋساعىمىزدىڭ ۇشىن قيمىلداتپاي، قازاق بولعىمىز كەلەدى. مەنىڭ بايقاۋىمشا، بۇل – اقىماقتىڭ ءىسى. وتارشىلدىق تا، توتاليتارلىق يدەولوگيا دا، بىرىنشىدەن، ۇلتسىزداندىرۋعا باعىتتالدى جانە ول ءوزىنىڭ ناتيجەسىن بەرگەن دە سياقتى. سوندىقتان قازاقتىققا قايتىپ كەلمەيىنشە، بۇل قۇرساۋدى بۇزىپ شىعۋ مۇمكىن ەمەس. بۇل، ءسوز جوق، ءوزىن قازاقپىن دەيتىن ءاربىر ادامعا ۇلكەن مىندەت جۇكتەيدى جانە ول مىندەتتى بوس سوزبەن (نەمەسە اباي. كز. سايتىنا كوممەنت جازۋمەن جۇزەگە اسىرا المايسىڭ. قىسقاسى، قازىرگى كەزەڭدە قازاققا قازاق بولۋ دا وڭاي شارۋا ەمەس، قازاق بولمايىنشا ۇلتتىق مەملەكەت قۇرۋ دا بوس ءسوز. ەندى قازاق بولۋ دەگەنىمىزگە كەلەيىك. مەنىڭشە، مۇسىلماندىقتىڭ بەس پارىزى سياقتى، قازاق بولۋدىڭ دا بىرنەشە ناقتى شارتتارى بولۋى قاجەت. ارينە، بۇل شارتتاردىڭ بەسەۋدەن كوپ تە، از دا بولۋى مۇمكىن، مەنىڭ ماقساتىم سىزدەرگە وي سالۋ عانا. ءوزىمنىڭ پايىمداۋىمشا، ول شارتتار مىنالار:

1-شارت
ايلاپ جۇگىرەسىڭ بە، جىلداپ جۇگىرەسىڭ بە، ايتەۋىر تالاي كەڭسەنىڭ تابالدىرىعىن توزدىرىپ ءجۇرىپ، سوتتاسىپ، الىسىپ، جۇلىسا وتىرىپ قۇجاتتارداعى اتا-تەگىڭدەگى ورىستاندىرۋ ماقساتىنداعى جاساندى تۇردە ەنگىزىلگەن «-وۆ» پەن «-وۆالاردان» قۇتىلۋ. «-وۆ» پەن «وۆالاردى» ماڭدايىڭا باسقان قۇلدىقتىڭ بەلگىسى رەتىندە قابىلداۋ! بۇل ىسكە تەك ءوزىڭدى عانا ەمەس، وتباسىڭدى، جورا-جولداستارىڭدى دا تارتۋ. «-وۆ» پەن جۇرگەن ادامنىڭ «مەن قازاقپىن» دەپ كەۋدەسىن قاعۋى اقيقاتقا قارسى قۇبىلىس ەكەنىن سەزىنۋ. ءوزىنىڭ اتا-تەگىنە ورالۋعا شاماسى كەلمەي جۇرگەن ادامداردىڭ ۇلتتىڭ ماسەلەنى كوتەرۋىنىڭ ءوزى ىڭعايسىزدىق تۋدىراتىنىن ۇعىنۋ. ەڭ باستىسى، بۇل شارتتىڭ تالابىنا «وندا تۇرعان نە بار» دەپ ايتا كورمە، قازاقتى قۇرتىپ جۇرگەن ءسوز وسى!

2-شارت
بالالارىڭدى، نەمەرەلەرىڭدى قازاق بالاباقشاسىنا، قازاق مەكتەبىنە بەرۋ. بۇل جەردە دە كەلىنمەن ىرىلداسىپ، بالاڭمەن ايقايلاسىپ، كەرەك دەسەڭ توسەكتەگى ايەلىڭنىڭ دە تەرىس قاراپ جاتاتىنداي جاعدايلارعا قالارسىڭ. بىراق، ءبىر قادام كەرى شەگىنبەي، بۇل شارتتىڭ قازاقتىڭ بولاشاعىنا بەرەتىن پايداسىن ۇستامدىلىقپەن تۇسىندىرە ءبىل. قازاق مەكتەبىن بىتىرمەگەن قازاق – بولشاقتا ناعىز قازاق بولا المايدى. بالالارىن ورىس تىلىندە وقىتقان ادامداردىڭ قازاق ءتىلىنىڭ بولاشاعى، ۇلتتىڭ ماسەلەسى تۋرالى «جۇرەگى اۋىرا» سويلەۋى – ناعىز ەكىجۇزدىلىك بولىپ تابىلادى. (بىردە قازاق تىلىنە قاتىستى كەزەكتى ءبىر كوميسسيا قۇرىلاتىن بولعاندا، قاراپ وتىرماي: «بالالارى، نەمەرەلەرى قازاق مەكتەبىندە وقىمايتىن جاندار بۇل كوميسسياعا مۇشە بولماۋى كەرەك» دەگەنىم بار. كوميسسياعا كىرەيىن دەپ وتىرعان اعالارىمىزدىڭ باسىم كوپشىلىگى ماعان دۇرديە قارادى...). كەز كەلگەن ورتادا بالالاردى قازاقتىلدى مەكتەپكە بەرۋدىڭ قاجەتتىگىن ناسيحاتاۋ، تالاپ ەتۋ – ازاماتتىق مىندەت بولىپ سانالۋى كەرەك. بالالارىن نە نەمەرەلەرىن ءالى كۇنگە دەيىن ورىس مەكتەبىنە بەرىپ جۇرگەندەردى ماسقارالاپ، سىناپ وتىرعاننىڭ دا ارتىقشىلىعى جوق. بۇل باعىتتى دا ۇستانامىن دەسەڭ، قازاقتى قۇرتىپ جۇرگەن «وندا تۇرعان نە بار» دەگەن ءسوزدى ايتپا!

3-شارت
بارلىق جەردە، بارلىق جاعدايدا تەك قانا قازاق ءتىلىن قولدان. باستىعىڭنان ۇرىس ەستىرسىڭ، كەيبىر جولداستارىڭ تەرىس قاراپ كەتەر، العاشقى كەزەڭدە ءتىپتى بالالارىڭ دا سەنىڭ بۇل «قىرسىقتىعىڭدى» تۇسىنبەس، بىراق ۇلتتىق ەرەكشەلىك تولىق ساقتالماعان جەردە ۇلت تا، قازاق تا بولمايدى. بىرەۋلەردىڭ جاعاسىنان الىپ، «قازاقشا سويلە» دەۋگە بولمايدى، بىراق ءوزىڭ دە دا جان ادامعا «ورىس تىلىندە جاز، سويلە» دەگەن ءسوزدى ايتقىزبا! انا تىلىندە جازۋ، سويلەۋ – ءبىزدىڭ كونستيتۋتسيالىق قۇقىعىمىز. ەگەر بۇل قۇقىقتى ءوزىمىز ۇستانباساق، مەملەكەتتىك ءتىلىمىزدى ەشكىم دە مويىندامايدى. بالتىق جاعالاۋى ەلدەرى وسى ۇستانىممەن ورىس ءتىلىنىڭ ۇستەمدىگىن جەڭە ءبىلدى. باسقالاردىڭ اۋزىنا جارماسىپ، ولاردان قازاق تىلىندە سويلەۋدى تالاپ ەتپەي-اق قويالىق. بىراق ءوزىمىز ولارعا تەك قانا انا تىلىمىزدە (مەملەكەتتىك تىلىمىزدە) جاۋاپ بەرەلىك. بۇل شارتتىڭ ادام قۇقىعى مەن ەركىنىدىگىنە نەگىزدەلگەنىن ەستەن شىعارمايىق. بارلىق قازاقتىلدى ازاماتتار وسى شارتتى ورىنداۋعا كوشكەندە عانا مەملەكەتتىڭ ءتىلىمىز ءوزىنىڭ كۇشىنە ەنەدى.

4-شارت
ءوزىڭنىڭ اتا-بابالارىڭنىڭ ءدىنىن – يسلام ءدىنىڭ ۇستان. ارينە، ءدىننىڭ جولىنا بىرەۋلەر ەرتە، ەندى بىرەۋلەر كەش كەلەدى. بىراق ءدىندى تولىق ۇستانۋعا ءالى كەلمەسەڭ دە، مۇسىلمان ەكەنىڭدى ۇمىتپاۋعا تىرىس. قۇران وقۋدى ۇيرەنۋ مەن جۇما نامازعا بارۋدان باستا. ءدىن ۇلتتىڭ بىرلىگىنىڭ وزەگى عانا ەمەس، يماندىلىقتىڭ كوزى جانە ۇلتتىق قايسارلىقتىڭ، رۋحتىڭ دا كوزى ەكەندىگىن ۇمىتپالىق

5-شارت
قازاق ماسەلەسى كوتەرىلگەندە، ءسوز..