بۇكىل الەمنىڭ نازارىن وزىنە اۋدارعان رەسەيدىڭ ۋكرايناعا باسقىنشىلىق سوعىسى جاقىن ارادا تولاستايتىن ءتۇرى جوق. پۋتين ولەرمەندىكپەن كيەۆتى الماي، كوڭىلى جايلانبايتىن سەكىلدى.

اقش پەن ەۋروپا سالعان سانكتسيالار رەسەيدىڭ ەكونوميكاسىن قۇلدىراتقانىمەن، وعان ءپۋتيننىڭ مۇرتى دا قيسايار ەمەس. ويتكەنى ول ورىس مۇجىعىنىڭ مەنتاليتەتىن تەرەڭ زەرتتەپ، ولاردىڭ وسال تۇستارىن ءدوپ باسقان جىرىندى. ورىستىڭ كوشەدە ماس بولىپ جاتقان مۇجىعىنا «ءاي، سەن ۇلى ەمەسسىڭ بە؟ نەعىپ جاتىرسىڭ؟ انە، جاۋ كەلىپ قالدى»، - دەسەڭ مىلتىعىن ىزدەپ، جان-جاعىن قارمانىپ، ەلىرىپ شىعا كەلەدى. وسىنى بىلەتىن پۋتين كىمنەن قىمسىنسىن؟.. قاتارداعى سولداتتاردىڭ قۇنى ول ءۇشىن بەس تيىن، قارا باقىر. وزدەرى كەرەمەت قولباسشى سانايتىن اناۋ جۋكوۆ دەگەنىڭ سول ورىستىڭ ۇلى وتان سوعىسىندا ەش شىمىركەنبەستەن: «رۋسسكيە بابى ەششە ناروجايۋت» دەپ، ورىس مۇجىقتارى ميلليونداپ قىرىلسا دا بەتى بۇلك ەتپەگەن. مۇنى ورىستاردىڭ نيەتى دۇرىس زيالى قاۋىمى دا مويىندايدى. ماسەلەن، سولاردىڭ افاناسەۆ دەگەن تاريحشىسى: «مى يح، نەمتسەۆ، زاكيدالى ترۋپامي» دەپ، شىندىقتى تايسالمايتىن ايتقان. ءبىر وكىنىشتىسى، قازىر مۇندايلاردىڭ اۋزىن اشتىرمايدى، بىردەڭە دەسە نە شەتەلگە قۋادى، نە تۇرمەگە قامايدى.

مىنەكەي، قانشا قاشساق تا قۇتىلا المايتىن كورشىمىزدىڭ قازىرگى جىرتقىشتىق سيقى وسى. ال ەندى امالسىز تاعدىرى بىرگە ورىلگەن وسىنداي الپاۋىت ەلگە دەگەن كوزقاراسىمىز قانداي بولماق؟

بىرىنشىدەن، ءبىزدىڭ اناۋ باسقىنشىلىق سوعىستان جاپا شەككەن ۋكراينا حالقىنا بۇيرەگى بۇراتىندىعى ءسوزسىز. قولىمىزدان كەلگەنشە كومەك تە كورسەتىپ جاتىرمىز. سونان سوڭ، بۇل بۇلىنشىككە بەيتاراپ ساياسات ۇستانعانىمىز دا تۇسىنىكتى جايت. ءبىز 45 ميلليون حالقى بار، ارتىندا ەۋروپا وداعى سەكىلدى مىقتى تىرەنىشى بار تەگەۋرىندى ەل ەمەسپىز. ىرگەمىزدەگى قىتاي دا الىپ يمپەريا. ونىڭ ءوز مۇددەسى، ءوز ساياساتى بار. «تۇران وداعى» دەگەن قاعاز جۇزىندەگى ۇعىم عانا. بۇعان ەندى ەشبىر ەلدە جوق، رەسەيمەن ارامىزداعى ۇلان-قايىر، ۇزىندىعى 7,5 مىڭ شاقىرىمدىق شەكارا اۋماعىن قوسىڭىز. سوندا عانا ءبىزدىڭ نە سەبەپتى كوپ ۆەكتورلىق ساياسات ۇستاناتىنىمىزدىڭ سىرى بەلگىلى بولادى.

مىنە سوندىقتان دا قاشاندا ىرگەمىزدى بەكىتىپ، «ساقتانساڭ- ساقتارمىن» دەگەن ۇستانىمدى بەرىك ۇستانعان ءجون. ەڭ الدىمىن ءبىزدىڭ ىشكى بىرلىگىمىزدىڭ ورنى بولەك. ويتكەنى سىرتتان كەلگەن جاۋدان گورى، ءوز ىشىمىزدەگى رەسەي تەلەديدارىن عانا كورىپ، سولاردىڭ سۋداي وتىرىگىنە سەنىپ، ابدەن زومبيلانعان ادامدارىمىز اسا قاۋىپتى. جانە وسىلاردىڭ اراسىندا وزگە ۇلت وكىلىنەن گورى ءوزىمىزدىڭ قاراكوزدەرىمىزدىڭ ءجيى كەزدەسەتىندىگىن كورىپ، ەل بولاشاعى ءۇشىن امالسىز الاڭدايسىڭ.

وزگە وڭىرلەردى بىلمەيمىن، ءدال وسى قوستاناي سەكىلدى تەرىستىك ايماقتاردا ءپۋتيننىڭ ساياساتىن قولدايتىندار جەتىپ ارتىلادى. قازىر ءبىر باس قوسۋلاردا بىرەۋلەرى: «ويباي، ۋكرايندار سونداعى ورىستاردى بومبالاعان ەكەن عوي» دەپ، باسقىنشىلاردى اقتاسا، ەكىنشى بىرەۋلەرى: «وزدەرىنە دە سول كەرەك. ناتو-عا مۇشە بولعىسى كەلەتىن كورىنەدى» دەپ، ناتو دەگەننىڭ نە ەكەندىگى مۇرنىنا ءيسى بارماسا دا، وزىنشە ساۋەگويسيدى، ال ۇشىنشىلەرى: «ولار تازا ناتسيستەر مەن فاشيستەر عوي. مۇندايلاردى مۇلدە اياماۋ كەرەك» دەپ، وزىنشە ورەكتەپ جاتقانى. جانە، بۇلاردىڭ بارلىعى دەرلىك ەرتەڭ بىردەڭە بولسا، ەلىمىزدى قورعايدى عوي دەپ سەنىپ جۇرگەن ءوزىمىزدىڭ قازاقتار. بۇدان كەيىن ەرتەڭگى كۇنىڭە امالسىز كۇدىكپەن قارايسىڭ.

بۇدان كەيىن بىزدەگى ورىس ۇلتىنىڭ كەيبىر وكىلدەرىنىڭ «قازاقتاردان قىسىم كوردىك» دەپ، پۋتيننەن كومەك سۇراعاندىعىنا تاڭ قالۋعا دا بولماس. ال ەندى مۇنى از دەسەڭىز، ەلىمىزدە تۇراتىن وزگە ۇلت وكىلدەرىنىڭ كوڭىل-كۇيى قانداي، ولاردىڭ نە ويلاعانى بار ەكەندىگىن دە وي تارازىسىنان وتكىزگەن ەشكىم جوق. ولاردىڭ بارلىعى دەرلىك قازاقتارعا جانى اشيدى، قازاقستاندى وتانىمىز دەپ ساناپ، مۇددەسى ورتاق بولار دەگەن ۇستانىم ۇستايتىندىعىنا ۇلكەن كۇمانىم بار. ولاي دەيتىنىمىز، كەشەگى قاڭتار قىرعىناندا: «اۋ، ءبىز دە قازاقتارعا كومەكتەسەيىك. ءسويتىپ، ءبىرىمىز دە دەموكراتيالىق، ءادىل قوعامدا ءومىر سۇرەيىك» دەگەن، ۇرانمەن نەگە بىزبەن بىرگە ميتينگىگە شىقتپادى؟ الدە ولارعا مۇنداي قوعامنىڭ قاجەتى جوق، ەسكىسىن ماقۇل كورە مە؟ نەمەسە، مۇنىڭ استارىندا «سەندەر كۇل بولماساڭ ءبۇل بول، بىزگە ءبىرىبىر» دەگەن جىمىسقى ساياسات ۇستاندى ما؟ مەن بۇلاي ويلامايىن دەسەم، وزگەسىن بىلاي قويعاندا، انا دۇنگەندەر مەن ۇيعىرلار بالالارىن نەگە قازاق مەكتەبىنە ەمەس، ورىس مەكتەپتەرىنە قاراي سۇيرەلەيدى؟ «ورتاق وتانىمىز» دەپ ويلايتىندار وسىلاي ىستەي مە؟ ءتۇبى قازاق ءتىلى ەمەس، ورىس مەكتەپتەرىنەن شىققان تۇلەكتەردىڭ رەسەيگە قاراي ىنتاسى اۋىپ تۇرماسىنا كىم كەپىل؟ سوسىن كۇنى ەرتەڭ ءپۋتيننىڭ ەسكى اۋرى قوزىپ «قازاقستانداعى ورىس تىلدىلەردىڭ قۇقىقتارىن قورعايمىز» دەپ، اسكەرىن سامساتىپ جەتىپ كەلسە، جاڭاعى قالىڭ جۇرت ەكى ەلدىڭ قاي جاعىنان شىعادى؟ بۇل دا ۇلكەن ويلانارلىق جايت.

قازاقستانعا تونەتىن تاعى ءبىر قاۋىپ - تازا ەكونوميكالىق تۇرعىدان. دۇنيەجۇزىنىڭ بارلىق ەلدەرى دەرلىك رەسەيگە بەت قاراتپاس سانكتسيا سالىپ جاتقاندىعى بەلگىلى. ەندى بۇلار شەتەلدەردەن كەلەتىن اسا ساپالى تاۋارلار مەن زاماناۋي وزىق تەحنولوگيا ونىمدەرىنەن مۇلدەم قاعىلدى. ەگەر دە باسقا دا ەلدەر، ونىڭ ىشىندە قازاقستان دا بار، سول سانكتسيا تىزىمىنە ەنگەن، الايدا وزىمىزگە دەپ العان تاۋارلاردى رەسەيگە بەرەتىن بولساق، سانكتسيانىڭ كوكەسىن سوندا كورەمىز. ال ەندى مۇنى كىم باقىلايدى؟ كۇنى ەرتەڭ رەسەيگە قاراي بۇيەگى بۇرىپ تۇرعان وزگە ۇلت وكىلدەرىنەن تۇراتىن كاسىپكەرلەر وسىناۋ قات دۇنيەلەرگە كورشىمىزگە قاراي استىرتىن تۇردە توعىتىپ جاتسا، قايتەمىز؟ ماسەلەن، وسى قوستاناي وبلىسىنداعى اسا ءىرى كومپانيالاردىڭ تىزگىنىن نەگىزىنەن ورىس ۇلتىنىڭ وكىلدەرى ۇستاپ وتىر. كۇنى ەرتەڭ بىردەڭە بولسا، سول رەسەيىنە قاراي تايىپ تۇرادى. سوسىن - «ءىس ءبىتتى، قۋ كەتتى». بۇلارعا پايداعا قۇنىققان ءوز ۇلتىمىزدىڭ دا ازاماتاتارى قوسىلىپ كەتۋى دە ابدەن مۇمكىن. مۇندايلاردىڭ الگىندەي ساسىق قۋلىعى بۇكىل ەلىمىزگە اسا زور زيانىن تيگىزەتىندىگى كىم باجايلاپ جاتىر؟.. ولار ءۇشىن بار ماقساتى مەن ىنتاسى-تەك مىنا الاساپىراندى پايدالانىپ، ءبىر قارپىپ قالۋ. سوسىن ءبىز «جاۋ كەتكەن سوڭ، قىلىشىڭدى تاسقا شاپتىڭ» كەيپىن كيەرىمىز ءسوزسىز.

مىنە، وسىناۋ اسا قاۋىپتى جايدى بىزدەگى قاۋىپسىز كوميتەتى ەرەكشە نازارعا العانى ءجون. بۇل مارعۇلان سەكىلدى ۇلتجاندى ازاماتتاردى قۋدالاۋدان گورى الدەقايدا كۇردەلى دە جاۋاپتى.

بەيبىت ءومىردىڭ قادىرىن ءبىلىپ، ىشكى ىنىتماعىمىزدى نىعايتايىق، اعايىن! قازاقتىڭ قازاقستاننان باسقا وتانى جوق.

جايبەرگەن بولاتوۆ

Abai.kz