جۇماعالي مىڭجاساروۆ: «اشىق باسەكەلەستىككە جاعداي جاسايمىز»
«سامۇرىق-قازىنا» ۇلتتىق ءال-اۋقات قورى» اق نەگىزگى ۇلتتىق كومپانيالاردىڭ اكتيۆتەرىن جيناقتايدى جانە قازاقستانداعى ەڭ ءىرى تاپسىرىسكەرلەردىڭ ءبىرى بولىپ تابىلادى. وسىلايشا، جىلدىق ساتىپ الۋلار كولەمى 4 تريلليون تەڭگەنى قۇراپ وتىر. قوردىڭ مەملەكەتتىك ساتىپ الۋلار سالاسىندا قانداي جاڭالىقتاردى ەنگىزىپ جاتقانى تۋرالى «سامۇرىق-قازىنا» اق باسقارۋشى ديرەكتورى جۇماعالي مىڭجاساروۆ ايتىپ بەردى.
- جۇماعالي احمەتقاليۇلى، 10 قىركۇيەكتە ساتىپ الۋلار جونىندەگى جاڭا ەرەجەلەر كۇشىنە ەندى، مۇنىڭ نەمەن بايلانىستى ەكەنىن ايتىپ بەرىڭىزشى؟
- مۇنداي شەشىم قابىلداۋدىڭ نەگىزگى سەبەپتەرى ساتىپ الىناتىن تاۋارلار، جۇمىستار مەن قىزمەتتەردىڭ ەرەكشەلىكتەرىنىڭ ەسكەرىلۋىمەن، مەملەكەتتىك ساتىپ الۋلاردان وزگەشە، جەدەلدىلىگىن قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن ۇلتتىق كومپانيالارعا ساتىپ الۋلاردىڭ الدەقايدا يكەمدى رەجيمىن ۇسىنۋ قاجەتتىلىگىندە جاتىر.
مەنىڭ ويىمشا، قابىلدانعان شەشىم قور كومپانيالارىنىڭ باسىم كوپشىلىگىنىڭ شەتەلدىك ارىپتەستەرمەن ىقپالداسا وتىرىپ، باسقارۋدىڭ حالىقارالىق ستاندارتتارىن بەلسەندى تۇردە ەنگىزۋلەرىمەن دە اقتالىپ وتىر. قازىرگى كەزدە ءبىز بىرىڭعاي ەكونوميكالىق كەڭىستىكتە جۇمىس ىستەپ جاتىرمىز، بسۇ كىرەتىن كەز دە الىس ەمەس. شەتەلدىك سەرىكتەستەرىمىزدىڭ، سونىڭ ىشىندە ساتىپ الۋلار قىزمەتىنە قاتىستى پىكىرلەرى مەن تاجىريبەلەرىن ەسكەرۋىمىز قاجەت.
«سامۇرىق-قازىنا» ۇلتتىق ءال-اۋقات قورى» اق نەگىزگى ۇلتتىق كومپانيالاردىڭ اكتيۆتەرىن جيناقتايدى جانە قازاقستانداعى ەڭ ءىرى تاپسىرىسكەرلەردىڭ ءبىرى بولىپ تابىلادى. وسىلايشا، جىلدىق ساتىپ الۋلار كولەمى 4 تريلليون تەڭگەنى قۇراپ وتىر. قوردىڭ مەملەكەتتىك ساتىپ الۋلار سالاسىندا قانداي جاڭالىقتاردى ەنگىزىپ جاتقانى تۋرالى «سامۇرىق-قازىنا» اق باسقارۋشى ديرەكتورى جۇماعالي مىڭجاساروۆ ايتىپ بەردى.
- جۇماعالي احمەتقاليۇلى، 10 قىركۇيەكتە ساتىپ الۋلار جونىندەگى جاڭا ەرەجەلەر كۇشىنە ەندى، مۇنىڭ نەمەن بايلانىستى ەكەنىن ايتىپ بەرىڭىزشى؟
- مۇنداي شەشىم قابىلداۋدىڭ نەگىزگى سەبەپتەرى ساتىپ الىناتىن تاۋارلار، جۇمىستار مەن قىزمەتتەردىڭ ەرەكشەلىكتەرىنىڭ ەسكەرىلۋىمەن، مەملەكەتتىك ساتىپ الۋلاردان وزگەشە، جەدەلدىلىگىن قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن ۇلتتىق كومپانيالارعا ساتىپ الۋلاردىڭ الدەقايدا يكەمدى رەجيمىن ۇسىنۋ قاجەتتىلىگىندە جاتىر.
مەنىڭ ويىمشا، قابىلدانعان شەشىم قور كومپانيالارىنىڭ باسىم كوپشىلىگىنىڭ شەتەلدىك ارىپتەستەرمەن ىقپالداسا وتىرىپ، باسقارۋدىڭ حالىقارالىق ستاندارتتارىن بەلسەندى تۇردە ەنگىزۋلەرىمەن دە اقتالىپ وتىر. قازىرگى كەزدە ءبىز بىرىڭعاي ەكونوميكالىق كەڭىستىكتە جۇمىس ىستەپ جاتىرمىز، بسۇ كىرەتىن كەز دە الىس ەمەس. شەتەلدىك سەرىكتەستەرىمىزدىڭ، سونىڭ ىشىندە ساتىپ الۋلار قىزمەتىنە قاتىستى پىكىرلەرى مەن تاجىريبەلەرىن ەسكەرۋىمىز قاجەت.
سونداي-اق، ساتىپ الۋلار ەرەجەلەرىنىڭ جاڭا رەداكتسيادا قابىلدانۋىنا قور مەن بيزنەس-قاۋىمداستىقتىڭ ساتىپ الۋ ۇدەرىسىن ارى قارايعى جەتىلدىرۋ باستامالارى ىقپال ەتتى.
ەرەجەلەردى ازىرلەۋ ۇدەرىسىنە ۇلتتىق كومپانيالاردىڭ جەتەكشى ماماندارى تارتىلىپ، 16 قوعامدىق ۇيىم مەن وتاندىق كاسىپكەرلەردىڭ كەڭ اۋقىمىنىڭ ۇسىنىستارى ەسكەرىلدى. ايتار بولساق، جۇمىس توبىنىڭ 20 استام وتىرىستارى وتكىزىلدى، ەرەجە نورمالارىن جاقسارتۋ جونىندەگى 200 استام ۇسىنىستار قارالدى. ناتيجەسىندە، وسى ساتىپ الۋلار تۋرالى ەرەجەلەردە باياندالعان 143 تارماقتىڭ 80 استامىنا تۇزەتۋلەر ەنگىزىلدى.
مۇنىڭ ءبارى، قابىلدانعان جاڭالىقتاردىڭ جاعىمدى اسەر بەرەتىندىگىنەن ۇمىتتەندىرەدى.
- ساتىپ الۋلار تۋرالى جاڭا ەرەجەلەر قازاقستاندىق تاۋاروندىرۋشىلەردى يمپورتالماستىرۋشى وندىرىستەردى قۇرۋعا نەمەسە دامىتۋعا ىنتالاندىرا ما؟
- يا، ەرەجەلەردىڭ جاڭا رەداكتسياسىندا ەسكىرگەن وندىرىستەردى جاڭاشالاندىرۋ مەن قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ اۋماعىندا بۇرىن-سوڭدى وندىرىلمەگەن تاۋارلاردىڭ شىعارىلۋىن رەتتەۋگە باعىتتالعان بىرقاتار جاڭالىقتار كوزدەلگەن.
وسىلايشا، حولدينگتىڭ وتاندىق تاۋاروندىرۋشىلەرى تاۋارلاردىڭ قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا سەريالىق ءوندىرىسىنىڭ ۇيىمداستىرىلۋىن قامتاماسىز ەتسە، جانە بۇل رەتتە، مۇنداي تاۋارلار ەل اۋماعىندا سوڭعى ءۇش جىل ىشىندە وندىرىلمەگەن بولسا، تاپسىرىسكەر قاجەتتى تاۋارلاردىڭ جالپى كولەمىنىڭ جارتىسىن ساتىپ الۋعا مىندەتتى. حولدينگتىڭ تاۋاروندىرۋشىلەرى رەتىندە اكتسيالاردىڭ (قاتىسۋ ۇلەستەرىنىڭ) جيىرما بەس جانە ودان ارتىق پايىزى تىكەلەي نەمەسە جاناما تۇردە تاپسىرىسكەرگە تيەسىلى كاسىپورىنداردى تۇسىنەمىز.
يمپورتالماستىرۋشى ءونىم ءوندىرىسىن ىنتالاندىرۋدىڭ قوسىمشا شاراسى رەتىندە تاۋارلاردىڭ قازاقتاندىق وندىرۋشىسىنە مەرزىمى 10 جىلدى قۇرايتىن ۇزاقمەرزىمدى شارتتىڭ جاسالۋى كەپىلدەندىرىلەدى. بۇل ۋاقىت ارالىعى ءتيىمدى جايعاسىمداردى يەلەنىپ، تاۋارلار ءوندىرىسىن ۇيىمداستىرۋدىڭ تولىق تسيكلىن ىسكە اسىرۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. بۇل رەتتە، ءوندىرۋشىنىڭ ۇزاقمەرزىمدى شارت جاسالعان سوڭ بىردەن تاۋاردى جەتكىزۋ مۇمكىندىگىنە يە بولمايتىندىعىن تۇسىنە وتىرىپ، ساتىپ الۋلار تۋرالى ەرەجەلەرگە تاۋاردىڭ كاسىپورىن ىسكە قوسىلىپ، ءوندىرىستىڭ جوسپارلانعان كولەمىنە قول جەتكىزىلگەن سوڭ جەتكىزىلۋىن كوزدەيتىن نورمالار قاراستىرىلعان.
- وتاندىق تاۋاروندىرۋشىلەردىڭ باسەكەگە قابىلەتتىلىگىن قانداي شارالار ىنتالاندىرماق؟
- بۇل ماقساتتار ءۇشىن قازاقستاندىق وندىرۋشىلەردەن تاۋارلاردى ۇزاقمەرزىمدى ساتىپ الۋلاردى جۇزەگە اسىرۋدىڭ ارنايى ءتارتىبى ازىرلەندى، وعان سايكەس، ساتىپ الۋ كولەمى 50/30/20 قاتىناسىندا ءۇش ءوتو اراسىندا نەمەسە 70/30 قاتىناسىندا ەكى ءوتو اراسىندا ۇلەستىرىلە الادى. ەگەر سالىستىرۋ كەزىندە، جەتكىزۋشىلەر ۇسىنىپ وتىرعان باعالاردىڭ ءبىر دەڭگەيدە ەكەندىگى انىقتالسا، ساتىپ الۋلاردىڭ جالپى كولەمى ولاردىڭ اراسىندا تەڭ ۇلەستەرگە بولىنەدى. بۇل رەتتە، ۇزاقمەرزىمدى شارتتاردىڭ ارەكەت ەتۋ كەزەڭىنىڭ ىشىندە جىل سايىن، بۇعان دەيىن تاپسىرىس ءبولىنىپ قويعان كاسىپورىنداردىڭ اراسىندا شاعىن-تەندەرلەر وتكىزىلەتىن بولاتىن. تۇسىندىرە كەتەيىن، وتكەن جىلى جالپى كولەمنىڭ 20% نەمەسە 30% العان ءوندىرۋشى سايكەس ساپانىڭ ساقتالۋىمەن ءوزى وندىرەتىن ءونىمنىڭ جەرگىلىكتى قۇرامىنىڭ الدەقايدا جوعارعى ۇلەسىن نەمەسە الدەقايدا تومەن باعا ۇسىنسا، ۇلكەن كولەمدە تاپسىرىس الۋعا ۇمىتكەر بولا الادى.
بۇل وندىرۋشىلەردىڭ اراسىندا باسەكەلەستىك ءۇشىن جاعدايلار جاساۋعا مۇمكىندىك بەرەدى، وسى ارقىلى جەرگىلىكتى ءونىمنىڭ باسەكەگە قابىلەتتىلىك دەڭگەيى كوتەرىلەدى.
سونىمەن قاتار، ايتا كەتەتىن جايت، قور كومپانيالارىمەن ۇزاقمەرزىمدى شارتتىڭ جاسالۋى كەپىلدەندىرىلگەن ۇزاقمەرزىمدى تاپسىرىس قانا ەمەس، سونداي-اق جەتكىزۋشىنىڭ جاڭا تەحنولوگيالاردى ەنگىزۋ مەن ەڭبەك ونىمدىلىگىن ارتتىرۋ ەسەبىنەن ءوندىرىستى جاڭاشالاندىرۋ جونىندەگى بەلگىلى ءبىر مىندەتتەمەلەرى.
مۇنىمەن قاتار، قور ءوز شىعىندارىن قىسقارتاتىن بولادى.
- ءوزىڭىز بىلەتىندەي، ساتىپ الۋلار ۇدەرىسى جوسپارلاۋدان باستالادى. بۇعان قاتىستى جاڭا ەرەجەلەرگە قانداي وزگەرتۋلەر ەنگىزىلدى؟
- جوسپارلاۋمەن بايلانىستى نەگىزگى نورمالار ايتارلىقتاي وزگەرتىلگەن جوق.
ۇزاقمەرزىمدى ساتىپ الۋلاردى ىنتالاندىرۋ ءۇشىن، تاپسىرىسكەردىڭ ۇزاقمەرزىمدى ساتىپ الۋلاردىڭ جەكە جوسپارىن بەكىتۋ جونىندەگى مىندەتتەمەسى ەنگىزىلەدى، مۇنداي جوسپاردا بىرنەشە جىلعا ەسەپتەلگەن قاجەتتىلىكتىڭ سوماسى مەن كولەمى، سونداي-اق جەتكىزۋ ورنى مەن شارتتارى جانە ساتىپ الۋ ءادىسى كورسەتىلەدى.
وسى ارقىلى ءبىز وتاندىق بيزنەس وكىلدەرىنىڭ تاۋارلاردىڭ، جۇمىستار مەن قىزمەتتەردىڭ بەلگىلى ءبىر تۇرلەرىنە دەگەن قور كومپانيالارىنىڭ ۇزاقمەرزىمدى سۇرانىسى تۋرالى حاباردارلىعىن ارتتىرۋعا، جانە جاڭا وندىرىستەردىڭ دامىتىلۋى مەن قولدانىستاعىلاردىڭ جاڭاشالاندىرىلۋىنا العىشارتتار جاساۋعا ۇمىتتەنەمىز.
