(ەسسە)

1959 جىل. جەلتوقسان ايىنىڭ سوڭعى كۇندەرى. قارا سۇر اسپان جاڭبىرسىز، قارسىز تۇنجىراپ، قالتىراتىپ تۇرىپ الدى. الماتىنىڭ سىپتاي ءتۇزۋ ءزاۋلىم تەرەكتەرى جاپىراعىنان ايىرىلىپ، ۇشار باسىندا قوبىراعان ەسكى ۇيالاردا قۇجىناعان قارا قارعالار مەن تىنىمسىز شىقىلىقتاعان شىمشىقتار عانا قالىپتى. ولاردىڭ شۋى تابيعات ۇيلەستىرە قويعان عاجايىپ ءبىر سيمفونيانىڭ قيال تەربەيتىن يىرىمىندەي ءجۇرىپ جاتقان تىرشىلىك تىنىسى، تىلسىم عۇمىر. جۇرت جۇمىسقا اسىققان تاڭعى ءسات...

(ەسسە)

1959 جىل. جەلتوقسان ايىنىڭ سوڭعى كۇندەرى. قارا سۇر اسپان جاڭبىرسىز، قارسىز تۇنجىراپ، قالتىراتىپ تۇرىپ الدى. الماتىنىڭ سىپتاي ءتۇزۋ ءزاۋلىم تەرەكتەرى جاپىراعىنان ايىرىلىپ، ۇشار باسىندا قوبىراعان ەسكى ۇيالاردا قۇجىناعان قارا قارعالار مەن تىنىمسىز شىقىلىقتاعان شىمشىقتار عانا قالىپتى. ولاردىڭ شۋى تابيعات ۇيلەستىرە قويعان عاجايىپ ءبىر سيمفونيانىڭ قيال تەربەيتىن يىرىمىندەي ءجۇرىپ جاتقان تىرشىلىك تىنىسى، تىلسىم عۇمىر. جۇرت جۇمىسقا اسىققان تاڭعى ءسات...

ءشامشى ۇستىندە كونەتوز قارا پالتو، باسىندا ميلىقتىرا كيگەن جۇپ-جۇقا سۇر كەپكا، قوڭىر شالبارىنىڭ ەكى بالاعى دالاق­تاپ، كونسەرۆاتورياعا جۇگىرە باسىپ، دىردەكتەپ جەتتى. سىرت كيى­مىن تەز-تەز شەشىپ، ءوزىن ءدايىم ەركەلەتە سويلەيتىن ۆاحتەر ۆاليا ءتا­تەيگە ۇستاتا سالىپ، ەكىنشى قا­باتقا كو­تەرىلدى. ۇستازى پروفەسسور ءمىن­دەتىن اتقارۋشى ۆاسيلي ۆاسيلەۆيچ ۆەليكا­نوۆ­تىڭ كلاسىنا كىردى (ۆەليكانوۆ 1937 جىلى لەنينگراد كومپوزيتورلارى وداعىنىڭ تاپسىرماسىمەن ال­ما­تىعا كەلگەن ونەر يەسى. اباي اتىنداعى وپەرا بالەت تەاترىندا كوركەمدىك جا­عى­نان جەتەكشى بوپ قىزمەت ەتىپ ءجۇ­رىپ: «تۇتقىن قىز» وپەراسىن، «قال­قامان-ما­مىر»، «قام­بار-نا­زىم» بالەت­تە­رىن، «قا­زاق سيمفونياسىن»، «امان­­گەلدى» سيم­فو­نيا­لىق پوەماسىن، «لەنين­گراد­تىق ورەن­دە­رىم!» حور-پوە­ما­سىن، اباي مەن جامبىل سوزدە­رىنە ءان-رو­مانس­تار، سادىق كا­رىم­باەۆ ءان­دە­رىنىڭ نەگىزىندە سيم­فونيالىق سيۋيتا جازعان عاجاپ جان. ول ارىپتەسى ەۆگەني برۋسيلوۆسكي سەكىلدى قا­زاقتىڭ مۋزىكالىق فولكلورىن تەرەڭ زەرتتەگەن كومپوزيتور ەدى.  - ي.ج.).
-ۆا...ا...ۆاسيل...ۆا-ا-سي­لە­ۆيچ، سالەمەتسىز بە؟ عاپۋ ە...ءتى-ءڭىز، ترامۆاي... كەشىگىپ، - دەگەن ءسوز­دەردى كوزى جىپى­لىق­تاپ، كە­كەش­تەنە تۇتىعىپ، زورعا ايتتى.
ۆەليكانوۆ زاتى جۇمساق، ءۇل­كەن­دى دە، كىشىنى دە: «ءسىز»، - دەپ سويلەيتىن ىزەتتى جان. اقسارى ءجۇزى كۇلىمسىرەپ، ءوزىنىڭ سىپا قال­پىمەن:
- وتىرىڭىز. ەش وقاسى جوق. بۇگىن ۋاقىتىم كەڭدەۋ. باسقا ءشا­كىرتتەرىم ءبىر سەبەپتەرمەن سۇرا­نىپ كەتتى. جاڭا جىلدىڭ الدى. ءبىر شاكىرتىمنىڭ شەشەسى ناۋقاس ەكەن. اۋىلىندا ءبىراز بوگەلەتىن ءتۇرى بار. ال، ءسىز ەكەۋمىز وسى كۇن­دەرى ەمىن-ەركىن ءدارىس وتكىزەمىز. قا­نە، نە جازىپ اكەلدىڭىز؟ - دەدى.
ءشامشى ەلپەكتەي ىزەت ءبىل­دى­رىپ، تەرەزەنىڭ الدىندا تۇرعان ستولعا قومپيعان پاپكىسىنەن ءبىراز نوتالاردى جايىپ سالىپ، ىشىنەن ۇشەۋىن الدى دا ءرويالدىڭ قاق­پا­عىنا قويا باستادى. ۆەليكانوۆ نو­تالارعا ويلانا ءۇڭىلىپ:
- ءوزىڭىز وينايسىز با؟ - دەدى.
ءشامشى ءۇنسىز باس يزەدى. ءسويت­تى دە:
- پەسا دليا فورتەپيانو، - دە­دى ەستىلەر-ەستىلمەس قانا.
ءشامشىنىڭ ەتسىز ارىق، ءجى­ڭىش­كە ساۋساقتارى ءار نوتانى جەپ-جەڭىل باستى. اككوردتار ماقپال ۇنمەن بالبىرادى. ۆەليكانوۆ ءبىر ليريكالى ءان تىڭداپ وتىر­عان­داي سىرلى سەزىمگە بولەندى. سانسىز كوكەك سۇڭقىلداعان توعاي ىشىندە جىلانداي يرەلەڭدەگەن ءجىپ-جىڭىشكە جىل­عالاردان ەركەلەي جۇگىرگەن بۇلاق ءۇنىن ەستىدى. پەسا ءان بولىپ توگىلدى. شى­عار­ما وينالىپ ءبىت­كەندە  ۇستاز ءسال وي­لانىپ وتىرىپ، سويلەي ءجو­نەلدى:
- ءسىزدىڭ جۇرەگىڭىز قايناپ جات­قان مەلوديا كاۋسارى. مەلوديا... سيمفونيانىڭ ۇلى اتاسى گايدن شاكىرتى ۆولفگانگ امادەي موتسارتتىڭ فورتەپيانو وكتاۆالارىنا سىيماي اسىپ ءتو­گى­لەتىن ۇشى-قيىرى جوق مەلودياسىنا تاڭ-تاماشا بوپ: «ۆسيا پرەلەست مۋزىكي ۆ مەلودي»، - دەي­دى عوي. پەندە شىركىن نە دەمەيدى، بىرەۋلەر ءسىزدى «مەلوديست» دەپ بە­كەر جازعىرادى، ونداي وعاش ءسوزدى قاپەرىڭىزگە ال­ماڭىز. ءجۇ­رە­گىڭىز نە دەيدى، سونىڭ دەگەنىن ىستەڭىز.
مەن بەرگەن تاپسىرما وسىلايشا ساۋاتتى جازىلىپ، كور­كەم­دىك دەڭگەيى جوعارى بولسا، بىرتە-بىرتە فورما مەن جانردى مەڭگەرە بە­رە­مىز. كومپوزيتسيادان اقساماي­سىز. گارمونيا مەن سولفەدجيو... وسى ءپاننىڭ كەرەمەت وقۋ­لىعىن جازىپ، مۋزىكا تەو­رە­تيكتەرىنە تاڭىردەي كورىنەتىن پرو­فەسسور يگناتي دۋبوۆسكي ساباقتا قاتال بولعانمەن، نەگىزى جاقسى ادام. بۇل كىسىنىڭ سا­با­عى­نا سالعىرت قاراماڭىز. وتە قيىن ءپان. وعان ەرەكشە كوڭىل ءبولىڭىز. مەنىڭ ءسوزىم ۇستازدىق ءسوز عانا ەمەس، اكەلىك تىلەك. مەن ءسىزدىڭ اكەڭىزبەن جاستىمىن عوي، ەكەۋمىز دە 1898 جىلى تۋىپپىز.
ءشامشى جازىپ اكەلگەن مىنا پە­سا ۆەليكانوۆتى قاتتى تول­قىت­تى. ءبىر جارىم مينۋتقا جەتەر-جەتپەس شاپ-شاعىن پەساعا ۇستاز قالام تيگىزگەن جوق. جۇپار سامالداي جەلپىگەن ليريزمىنە ءسۇي­سىنە بە­رىلىپ: «جاقسى»، - دەدى.
ءشامشى ەندى پرەليۋدياعا كىرىس­كەندە ساۋساقتارى كلاۆيش بەتىندە شاپشاڭ جۇگىردى. سول قولى اك­كورد­تاردى ءۇيىرىپ، وراي باسقاندا تا­عى دا جاڭاعى پەساداعىداي شۋاق­تى، سەرگەك، ساۋلەلى يىرىمدەر ءموپ-ءمول­دىر كۇمىس ءۇن توكتى. ۆەليكانوۆتى ءبىر ءتاتتى قيال لەنينگراد كونسەرۆاتورياسىنا قاراي تارتتى. ستۋدەنت كەزى. ەكى پروفەسسوردا ەكى ما­مان­دىق بويىنشا وقىپ ءجۇر. 1930 جىلى ول ۆ.ششەرباچەۆتىڭ كلاسىندا كوم­پوزيتسيادان، ال، 1931 جىلى ۆ. ي. ميكلاشەۆسكيدىڭ كلاسىندا فور­تەپيانودان ءبىتىرىپ شىعىپ ەدى. ستۋدەنتتىك جىلداردا وسى ەكى پروفەسسوردىڭ الدىندا ءدال وسىنداي پەسا، پرەليۋديا، نوكتيۋرنگە ماشىقتانعانى ەسىندە ءالى كۇنگە دەيىن ساقتالىپ قالعان. ءشامشىنىڭ بۇگىنگى كورسەتكەن شى­عار­مالارىن تاپ ءوزى جازعانداي ءبىر ساۋلەلى ويمەن تامىلجىدى. ءشا­كىر­تى سوڭعى اككوردتى ەستىلەر-ەس­تىل­مەس ءلۇپ ەت­كىزىپ قانا توق­تا­عان­دا، ۆەليكانوۆ تاعى دا: «جاقسى»، - دەدى.
ءشامشىنىڭ ءجۇزى نۇرلانا ءتۇستى. ىشتەي شيراپ، سەرپىلىپ وتىردى. ۆە­ليكانوۆ نوتالاردان كوز الماي:
- سيرەك تالانتتى كومپوزي­تور­دىڭ باعى - سول، ونىڭ ءار نوتاسى، ءار اككوردىنان ءوز ۇلتىنىڭ مۋزىكا كو­لوريتى جارقىراعان گاۋھار­داي، نە­مەسە، ءوز دالاسىنىڭ قىر­مىزى گۇلىندەي قۇلپىرادى. مىسالى، و، شىركىن، اناۋ ارميان ارام حا­چا­تۋ­رياننىڭ، ازەربايجان كارا كا­راەۆ­تىڭ، قازاق مۇقان تولە­باەۆ­تىڭ شى­عارمالارىنداعى تۇ­ما­داي تۇ­نىق مەلوديا ادامدى ەرىكسىز ەلەڭ ەتكىزىپ، تىلمەن بەينەلەپ جەتكىزۋگە بولمايتىن قۇ­دى­رەت­تى اسەردىڭ تىلسىم كۇشىمەن باۋرايدى عوي! جا­ڭاعى فور­تەپيا­نو­لىق پەساڭىز بەن مىنا پرەليۋ­دياڭىز ماعان وسى ءسوز­دى ايتقىزىپ وتىر. ويىڭىز سونداي ايقىن، ءارى جيناقى. مۇنداي شاعىن فورما سالدىراعان، سۋسىلداعان، نە بولماسا ەشبىر اسەرسىز دىكىلدەگەن جاداعاي تاكتىلاردىڭ اۋەزدەن جۇ­تاڭ، رەڭسىز جيىنتىعى ەمەس. ءسىزدىڭ دىتتەگەن سەزىم شارىق­تاۋى­ڭىز بەن يدەياڭىز ماعان كوركەم مەلوديامەن جارقىن تۇردە كورىندى. وزىڭىزبەن بىرگە وقۋعا ءتۇسىپ، برۋسي­لوۆسكيدىڭ كلاسىندا ءدارىس الىپ جۇرگەن قىر­عىز جىگىتى التىنبەك جانىبەكوۆ مۇن­داي پەسا، پرەليۋديا، ۆارياتسيالاردى سول ءوزى وقىپ بىتىرگەن مۇرات كۇرەڭكەەۆ اتىن­داعى مۋزىكا ۋچيليششەسىنىڭ قابىر­عاسىندا-اق ەركىن يگەرىپ كەلىپ، ءدال قازىر اسا كۇردەلى جانر - سوناتاعا باتىل كىرىستى. جاقسى. تاڭعا­لار­لىق قۇبى­لىس. پروفەسسور دۋبوۆسكي جانى­بە­كوۆتى وتە جاقسى كورەدى. گارمونيا مەن سولفەد­جيوعا العىر ەكەن، - دەپ ءوز پىكىرىن جانعا جايلى سوزدەرمەن قيىردان قايىرىپ، ويلاندىرا ءبىتىردى.
نەگە ەكەنى بەلگىسىز، ءشامشى ءبىر قىزارىپ، ءبىر سۇرلانىپ، بەيمازا حالدە قوزعالاقتاي قوبالجىدى. ۆە­ليكانوۆتىڭ بايسالدى ءۇنىن تىڭ­داپ وتىر، تىڭداماي وتىر. ءتىل ۇشىندا ماقپالداي جۇمساق اۋەز: «كوزىڭنەن كۇن كۇلىپ، جايناتتىڭ الەمدى»، - دەگەن ءسوز.
بۇل ەش اقىننىڭ ءسوزى ەمەس، ءوز ءسوزى. ءبىرازدان بەرى ءدىلى مەن ءدىتىن بيلەپ العان ءسوزى. تەبىرەنىس وتىنا كۇيدىرە باستاپ، تاعى ءبىر ءاننىڭ باس­تاۋى، قاينار كوزىندەي سەزىلگەن جۇرەگىنە ىستىق ءسوز. ون ەكى تاك­تىعا تۇزىلە قالعان وسى ءسوز، و، توبا، سو­ناۋ شاۋىلدىرگە، «تەمىر» سوۆ­حو­زىنا قاراي ەلەڭدەتىپ، اناسى سا­قىپ­جامالدىڭ اق جۇزىنە ەمى­رەن­تەدى. ۆەليكانوۆتىڭ الگى ءبىر سوزدەرى بىرتە-بىرتە باسەڭدەپ، باياۋلاپ بارىپ بىتكەن مايدا قوڭىر اككوردتاي، ەندى مۇلدە ەستىلمەي قالدى. ءشامشى ءاپ-ساتتە قۇلازىپ، كوزىنە مۇڭ تۇنىپ، الدىنداعى نوكتيۋرندى ءۇن-ءتۇنسىز ويناي باستادى. جاڭاعى فورتەپيانولىق پەسا مەن پرەليۋدياداي ەمەس، نوكتيۋرن جان تۇك­پىرىنىڭ تۇڭعيىق تەرەڭىنەن شىمىرلاپ، جۇرەك سىزداتتى. نوكتيۋرندى ءۇش كۇندەي جازىپ ەدى، ءا دەپ باس­تالعان ساتتە بيىل قايتىس بولعان اناسىنىڭ قازاسىنا بارا الماي، ەش ۋاقىتتا... ەش ۋاقىتتا كەشۋگە بولمايتىن ىجداعاتسىز، بولىمسىز قى­لىعى ابدەن قورىن­تىپ، ەزىلىپ، ەگىلىپ جۇرگەن-ءدى. سول دارمەنسىزدىگى جانىن جەگىدەي جەدى. كۇللى قازاق دالاسىنا ەركىن جا­يىلعان «قارا­كوز»، «جۇرەك سىرى»، «قايىقتا» اندەرىنىڭ بۋىنا ماستانىپ، رەستوران جاعالاپ، وقىس وتىرىستار مەن داراقى، داڭعازا جيىنداردىڭ ماق­تا­نىنا اينالىپ بارا جاتقان ءاۋ­لەكى ءىسى ەرىكسىز وكىندىردى. جانە ءار كەز ۇمىتىلىپ، الماعايىپ قايتا ورالىپ: «قايران دۇنيە... ەسىل اپام!» دەگىزىپ، ۇھىلەتكەن ءاننىڭ الگى ەكى جولعا سىيعان ون ەكى تاكتىسى وكسىگى باسىلمايتىن وكىنىشتى قاي­عى­سىنىڭ ازابىن اۋىرلاتا بەردى. نوكتيۋرن باياۋ اككوردتارمەن اياق­تا­لا بەرگەندە ۆەليكانوۆتىڭ كۇر­سى­نىسىن سەزدى. ويناپ بىتكەن سوڭ ۇستاز الدىنداعى نوتاعا قادالعان كۇيى:
- نوكتيۋرندى جازباعان كومپوزيتور جوق. بۇل ءوزى ادام سەزىمىن تەرەڭ قوزعايتىن اۋەزى اۋىر، تۇڭ­عيىق سىرعا بۋلىققان وتە تە­بى­رەنىستى، تولعانىستى ءبىتىمى بار فورما. جاقسى مەڭگەرىپسىز. اياق­تالعان شىعارما. كونسەرۆاتوريادا ءار كەز ءوتىپ جاتاتىن كونتسەرتتەردە پيا­نيس­تەرگە ويناتۋىڭىزعا ابدەن بولادى. وسىنداي نوكتيۋرن، پەسا، پرەليۋديا، سوناتالارى ءۇشىن كە­زىن­دە فرەدەريك شوپەندى: «فورتەپيانو اقىنى»، - دەپ اتادى عوي. ءوزىنىڭ وتە شاعىن پەسالارى كەيدە ءشوپ باسىنا ءىلىنىپ تۇرعان تاڭعى شىق­تاي مولدىرەيدى. قايسىبىرى قۇسالى جۇرەكتىڭ كوز جاسىنداي كلاۆيشتىڭ بەتىنە بىرت-بىرت ءۇزى­لىپ ءتۇسىپ جاتادى. شوپەننىڭ قاي سۋرەتىنە قا­راساڭىز دا قاباعىنىڭ استىنداعى كولەڭكەلى تۇڭعيىق جانارىنان جىلت ەتكەن ءۇمىت ساۋلەسىن كورە المايسىز. ال، ول وسى شەرلى كەيپىمەن «جەتىنشى ءۆالسىن» فورتەپيانودا قالاي شالقىتتى! ءبىر ويدى ءبىر وي جەتەلەيدى. مىنا نوكتيۋرنىڭىز جاڭا ءانىڭىزدى قوزعاپ ءجۇر ەكەن. سونى سەزدىم، -دەدى.
ۇستازىنىڭ وسى ءسوزى جەلپىنتىپ جىبەرگەندەي بولعان  ءشامشى:
- ۆا-ۆا-ۆاسيلەۆيچ! سىزگە سول جاڭا ءانىمنىڭ باستاپقى تاكتىلارىن كورسەتەيىنشى، - دەدى قىم­سى­نا قىزارىپ.
- جاقسى، ويناپ كورىڭىز، - دەدى ۆەليكانوۆ باس يزەي قوشتاپ.
ءشامشى لىپ ەتە تۇرەگەلىپ، ستول ۇستىندە جاتقان پاپكىسىنەن جارتى بەت نوتا قاعازىن الدى دا رويال قاقپاعىنا قويىپ، وعان ۇز-ا-اق قا­رادى. بىرتە-بىرتە كوزىنىڭ جان-جا­عى قوڭىرقاي تارتىپ، قابا­عى­نان كىر­بىڭ كولەڭكەسى سەزىلدى. ساۋساعىن كلا­ۆيشقا سالۋى مۇڭ. ءاپ-ساتتە جان-دۇنيەسىنە نە بوپ كەتتى، قۇ­داي-اۋ؟ ءشامشى ۆەليكانوۆتىڭ كوز الدىندا وقىس قۇبىلدى. ۇستاز تاۋ قوزعالسا، قوزعالا قويمايتىن سابىرلى جان. ۇندەمەدى. ءشامشى نو­تاعا قادالعان كۇيى:
- ۆاسيل... ۆا-ا-اسيلەۆيچ، - دەدى ءۇنى دىرىلدەپ.
ۆەليكانوۆ ءشامشىنىڭ يىعىنا قو­لىن سالىپ:
- نە... نە جاعداي بولدى؟ - دەدى اڭ-تاڭ بوپ.
ءشامشى ىشتەي جىلاي-جىلاي شەر كۇيىگىن تارتىپ، دىڭكەلەتكەن وك­سىك تاماعىن قىرىلداتىپ، ءۇنىن شى­عارماي قويعان جان ازابىن ۇس­تازىنىڭ الدىندا ويدا جوقتا سەز­دىرىپ الدى. ىستىق جاس كىل­كىل­دەگەن كوزىنەن ەكى-ءۇش تامشى تىرس-تىرس ەتىپ ەدەنگە ءۇزىلىپ ءتۇستى. ۆەليكانوۆ:
- ايتىڭىزشى، نە جاعداي؟.. -دەپ كۇمىلجىدى.
ءشامشى ەكى يىعى ءبۇرىسىپ، مۇڭ قۇرساعان كەۋدەسى ءدىر-ءدىر ەتىپ:
- بۇرىن وزىڭىزگە ايتقام، ۆاسيل ۆاسيلەۆيچ. اكەم قولىنان بالعا، بالتاسى تۇسپەگەن ەز بەي­نەتتىڭ ادامى. ۇستا. شەشەم سا­قىپ­­جامال اكەمىزدەن سەگىز جاس كىشى. وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسىندا سوزاق اۋدانى بار. سول جەردە اعايىندى ءشادى، بۇقارباي ەسىمدى تورە تۇقىمىنىڭ بەلگىلى، بە­دەلدى ادامدارى بولعان. ءشادى كە­زىندە بۇقارا مەدرەسەلەرىندە ءدا­رىس العان، ءدىني ساۋاتى تەرەڭ، بولمىسىندا كول-كوسىر اقىندىق دارىنى بار جانە ون ساۋساعىنان ونەرى توگىلگەن زەرگەر، شالقار سەزىمدى ءبىر عاجايىپ ادام ەكەن. وسى ءشادىنىڭ تۋعان ءىنىسى بۇقارباي - شەشەمنىڭ تۋعان اكەسى. بۇل كىسى دە زەرگەر، ۇستا. ءدۇر­بە­لەڭدى جيىرماسىنشى جىلداردىڭ اياعى. بۇ­قاربايدىڭ ايەلى قايتىس بوپ، ءشۇ­پىر­لەگەن بەس-التى بالامەن قالا­دى. تاعدىردىڭ مىنا بۇي­رى­عىن قاراڭىز، اكەم قالداياق وتى ءسونىپ، قايعى جۇگىن ارقالاعان بۇ­قاربايعا تۋعان قارىنداسىن قو­سا­دى. بۇ­قار­بايدىڭ سونگەن وتى قايتا جانادى. تۇرمىسى، داستارقانى ءتۇ­زەلەدى. ءۇيدىڭ شىرايى كىرەدى. اكەم ءشادى مەن بۇقاربايدىڭ زەرگەرلىك ىسىنە دەن قويىپ، قيسسا-جىرلارىنا ءبىر­دە دومبىراسىن، بىردە قوبىزىن قو­سىپ، ءبىر-بىرىنە ىقىلاس-پەيىلى جا­راسىپ، اندەتىپ، ساۋىق قۇرىپ ءجۇرىپ، انشىلىگى جان-جۇرەگىن تەربەگەن ساقىپجامالعا قوسىلىپتى. شەشەم اجارلى، اقىلدى... جۇرەگى مولدىرەگەن ءانشى ەدى... ءانشى ەدى، - دەدى دە كەمسەڭدەپ. ءسويتىپ زورعا ايتىپ وتىرعان ءسوزى ءۇزىلىپ كەتتى.
- سابىر ەتىڭىز، - دەدى ۆەليكانوۆ. - بىلەم... بيىلعى جىل اۋىر، سىزگە. سول تاماشا اناڭىزدان اي­رىلعانىڭىزدى ايتقانسىز... قاي­تە­سىز، جازمىش ءىسى عوي بۇل.
ءشامشى ءالى دە سول سولىقتاعان قالپى:
- ءبىر باسىمدا كوپ قاتەلىك بار، ۆاسيل ۆاسيلەۆيچ... ءسىزدىڭ ال­دىڭىز­دا دا كىنام جەتەرلىك. ءبى­رىن­شى كۋرستان ءالى كوشە الماي، ءبار-ءبارىڭىزدى ۇياتقا قالدىرىپ، راديودان تىنىمسىز بەرىلىپ جاتقان اندەرىم ابدەن اۋەيى قىلىپ... جۇرت مەنى سوكسە دە، سوكپەسە دە جاع­دايىم وسىلاي بوپ تۇر، - دەدى دە تاعى دا كىلت سىندى.
ۆەليكانوۆ ءشامشىنىڭ وسى ءبىر سوزدەرى نە ءۇشىن ايتىلىپ، نەگە تىرەلەتىنىنە ءۇن-ءتۇنسىز ويلاندى دا وتىردى. ءشامشى كۇيزەلە تۇن­جى­رادى. «انامنىڭ ارۋاعى الدىندا ەشۋاقىتتا وتەلمەيتىن، ورىنداي المايتىن قارىزىم بار. قازاسىنا بارىپ، توپىراق سالا الماعان ءدار­مەنسىز باسىم... ەندى وسى وكى­نىش­پەن وتەتىن شىعارمىن»، - دەپ ايتا بە­رەتىن كولگىر ءسوزىن بۇگىن دە قاي­تا­لا­عانداي بوپ، رويال قاق­پا­عىندا تۇر­عان جارتى بەت نوتا قاعازىنداعى ون ەكى تاكتى قوڭىر اۋەز ويدا جوق­تا ىشكى دۇنيەسىن شاي­قاپ-شايقاپ جىبەردى.
ءشامشى ەندى وسى سوزدەرىنەن ىڭعايسىزدانىپ، الدىنداعى نوتانى جايلاپ ويناي باستادى. ون ەكى تاكتى وينالىپ بىتكەندە ءشامشى كۇرسىنە توقتادى:
- ءارى قاراي قولىم جۇرمەيدى، ۆاسيل ۆاسيلەۆيچ... بىراق وسى فرازا ەسىمنەن شىعار ەمەس، انام­نىڭ مەيىرلى ءجۇزىن كورەم، قوڭىر ءۇنىن ەستيمىن. ءاننىڭ باستالۋى، وسى، ۆاسيل ۆاسيلەۆيچ... وسى ون ەكى تاكتىدان ءارى اسا الار ەمەسپىن.
ۆەليكانوۆ: «تەرەڭ تولعانىس­تىڭ لەبى سەزىلەدى، - دەدى باياۋ ءۇن قاتىپ. - مۇڭعا باتىرساڭىز اۋىرلاپ كەتەدى. «ورەنبۋرگسكي پۋحوۆىي پلاتوك» انىندە اناعا دەگەن ىزگى وي ادام جانىن ءتىل جەتپەس نازىك ليريزممەن كەرەمەت تەربەيدى عوي، ليۋدميلا زىكينانىڭ جان راحاتى دەرلىك ۇنىندە. تىڭداڭىز:
ۆ ەتوت ۆيۋجنىي نەلاسكوۆىي ۆەچەر،
كوگدا سنەجنايا مگلا ۆدول دوروگ،
تى ناكين، دوروگايا، نا پلەچي
ورەنبۋرگسكي پۋحوۆىي پلاتوك.
يا ەگو ۆەچەرامي ۆيازالا،
دليا تەبيا، مويا دوبرايا مات،
يا گوتوۆا تەبە، دوروگايا،
نە پلاتوك، داجە سەردتسە وتدات...
مۋزىكادا كۇردەلى جانردىڭ قۇر­ساۋىنان شىعا المايتىن ءبىز سياقتى كومپوزيتورلارعا پوناما­رەن­كونىڭ بۇل ءانى ارمان عوي... ارمان... مىنا ون ەكى تاكتى تول­عا­نىستى سەزىممەن قوڭىرلاپ باستالىپتى، وعان «ورەنبۋرگسكي پۋحوۆىي پلاتوك» انىندەگى ساۋلەلى ليريزم نۇرىن قۇيساڭىز... سوندا بۇل ءانىڭىز اۋىرلامايدى دا، جەڭىل­دەمەيدى دە. اناعا دەگەن ماحاب­با­تى­ڭىز ءار جۇرەكتى مامىردىڭ قو­ڭىر كەشىندەگى جىبەك سامالداي ايالايدى، وبەكتەيدى، تەبىرەنتەدى... ءسوي­­تىپ اناعا دەگەن ىڭكار جۇرەكتىڭ قۇشتارلىعى اھ دەگىزەدى. قازاقتىڭ ارعى، بەرگى اندەرىندە انا بەينەسىن الپەشتەگەن اندەردى كەزدەستىرە قويعام جوق. ال، قازاق فولك­لورىن­دا انانىڭ مەيىرلى ۇنىنەن شىققان «بەسىك جىرىنىڭ» جۇرەك­تى ەلجىرەتەر تاماشا نۇسقالارى كوپ-اق... كوپ. ونىڭ لەبى دە وسى انىڭىزگە اسەر ەتەر، دەپ ويلايمىن. انا جۇرەگىنىڭ ءلۇپىلى، ول!
ۆەليكانوۆ ءشامشىنىڭ ءار جاڭا ءانىن تىڭداعاندا ءدايىم وسىلاي شەشىلىپ، ءوز بولمىسىنا مۇلدە كە­رەعار سەرگەك ويلى ليريك بوپ شىعا كەلەدى. شامشىدەن بۇرىنعى ءشا­كىرتى ءابىلاحات ەسپاەۆتىڭ ءان­دە­رىنە ىقىلاس بىلدىرگەندە ءدال وسى ءسات­تەگىدەي توگىلەتىنى بولۋشى ەدى.
ءشامشىنىڭ مۇڭدى جۇرەگىن جىلى لەبىزبەن جەلپي سويلەگەن ۆەليكانوۆ: «ءبىر تەبىرەنىستى ءاندى وسىلايشا باستاعان ەكەنسىز، ەندىگى گاپ -مۋزىكالى لوگيكادا. ول ەش­ۋاقىت­تا ءوز جۇرىسىنەن اينىمايدى. مىنا تاكتىلارداعى تىڭ ويدى ءارى قاراي جەتەلەي بەرەدى»، - دەپ ويلانا توق­تادى.
وسى ساتتە نە قۇدىرەت بيلەدى، ءشامشى الدىنداعى نوتاعا شۇيىلە ءۇڭىلدى دە قىرىلداعان ۇنىمەن:
كوزىڭنەن كۇن كۇلىپ،
جايناتىپ ءومىردى.
كوزىڭنەن اي كۇلىپ،
كوركەيتىپ كوڭىلدى، - دەپ يم­پرو­ۆيزاتسيا جاساپ، اۋزىنا قي­سىن­سىز ىلىككەن وسى ءبىر «رىبانى» (كوم­پوزيتورلاردىڭ ءبىر داعدىسى -جاڭا جازا باستاعان ءان، رومانس­تىڭ، ءتىپتى، كانتاتا، وراتوريا ءسوز­دەرىن دە بۋىن ولشەمىنە وراي «رىبا» دەي سالادى. بۇعان ابدەن ءۇي­رەنىپ العان اقىندار كومپو­زيتور­لارعا: «قانە، رىباڭدى» كورسەت دەپ، قاعازىنا ءتۇرتىپ الىپ جاتادى - ي.ج.) ەمىن-ەركىن قايتالادى. ەش كىبىرتىكتەمەي مولدىرەپ توگىلدى. وسى قۇبىلىسقا تاڭعالىپ: «بوگەپ جۇرگەن وي قيسى­نىن تاپتى»،- دەدى ىشىنەن ۇستاز.
- ۆاسيل ۆاسيلەۆيچ... - دەدى ءشام­شى دە وسى كەزدە شابىت قى­زۋىن انىق سەزىپ.
- بايقاپ وتىرمىن. ون ەكى تاكتىنى دامىتىپ جىبەردىڭىز. قىرىق سەگىز تاكتى بولىپ ءتۇزىلدى.
- ءسىز ايتقان مۋزىكالى لوگيكا ما، بۇل، ۆاسيل ۆاسيلەۆيچ؟ - دەپ ءشامشى كۇلىمسىرەپ، تۇتىعا بۋ­لىق­تى.
- ءيا... ءيا. قايىرماعا كەپ ءتى­رەل­دىڭىز. مامىرلاتا قوزعاعان ويىڭىز قايىرمادا شارىقتاۋى ءتيىس. لوگي­كالىق ويدىڭ جان-جۇرەكتى تەبى­رەن­تەتىن ءتۇيىنى، ول! موتسارتتىڭ الدىندا ون التى جاسار بەتحوۆەننىڭ قولما-قول يمپروۆيزاتسيا جاساعا­نىن ەلەستەتتىم. يمپروۆيزاتسيا شال­قۋى قازاقتىڭ ءوز جاراتىلىسىندا بار تاڭعا­جا­يىپ قۇبىلىس قوي. ءبىز كۇنى كەشە يسا بايزا­قوۆ­تىڭ كەز-كەلگەن تا­قىرىپتا اعىلعان يمپروۆيزاتسياسىن كوردىك. سونىڭ سيقىرلى قۇ­دىرەتى بولار، ەۆگەني گريگورەۆيچ برۋسيلوۆسكي يسا­نىڭ اتاقتى «جەلدىرمەسىن» قۇر­مان­عازى اتىن­داعى ۇلت اسپاپتار وركەسترىنە كلاس­سيكالىق فانتازيا عىپ ءتۇسىردى عوي. سىزدە دە سونداي يمپرو­ۆي­زا­تسيانىڭ تاۋسىلمايتىن، ەش سۋىنبايتىن قىزۋلى لەبى بار. بۋ­لىقتىرىپ، شەشىلمەي جۇرگەن ءانىڭىزدىڭ ءتۇيىنىن تاپتىڭىز - دەپ جىميدى ۆەليكانوۆ. - بۇل ءاندى نە دەپ اتايسىز؟
- ۆاسيل ۆاسيلەۆيچ، ءسىز مەنى «ورەنبۋرگسكي پۋحوۆىي پلاتوك» انىمەن قوزعاپ جىبەردىڭىز. مەن بۇ... بۇل ءا...ءاندى «انا تۋرالى جىر» دەپ اتايمىن. باسقا بىردە ءبىر ءسوز ويعا ورالار ەمەس...
- ال، قايىرما... ول اندەگى وي­دىڭ - مايەگى.
- قايىرمانىڭ سۇلباسى الىس­تان بۇلدىراپ، ءار كەز ەلەڭ ەتكىزەدى. قۇبىلا بەرەدى. ءازىر ۇستاتار ەمەس.
- ءاننىڭ ءبىتىمى قانداي انشىگە كەلەدى، دەپ ويلايسىز؟ - دەدى ۆەليكانوۆ ءار ءسوزى سىناپ وتىرعانداي سەزىلىپ.
- ريشاد ءابدۋلليننىڭ ويلى ءۇنى وزىنە قاراي تارتا بەرەدى. ول كىسىگە وسى جىلدىڭ باسىندا ابايدىڭ:
بۋىنسىز ءتىلىڭ،
بۋلى ءسوزىڭ،
اسەرلى ادام ۇعلىنا.
كىسىنىڭ ءسوزىن،
ۇققىش-اق ءوزىڭ،
قيسىعىن تۇزەپ تۇعرىعا، دەپ باس­تالاتىن بار بولعانى ون ەكى جول ولەڭىن بىلايشا تولعادىم، - دەدى دە جايلاپ قانا اندەتتى.
ۆەليكانوۆ ءوز ويىن ىشكە ىرىكتى دە:
- ابدۋللين بۇل ءاندى قالاي قا­بىلدادى؟ - دەدى.
ءشامشى باسىن شايقاپ، ءسال ءۇن­سىز وتىردا دا:
- مەن - ابايمىن، بالا! ابايمىن! اباي سوزىنە ءان، رومانس جاز­عان كومپوزيتورلار سول دۇنيە­لەرىن ماعان ابايشا تولعانىسپەن جازىپ اكەلەدى. ولار كىمدەر؟ مۇقان ءتو­لە­باەۆ، سىدىق مۇحامەدجانوۆ، نۇر­عيسا تىلەنديەۆ، ءابىلاحات ەس­پاەۆ! وسى تورتەۋى عانا. ال، سەن­دەردىڭ قا­تارلارىڭ ابايعا جولاي الماي ءجۇر. ءشامشى شىراعىم، سەن دە سو­لار­دىڭ ىشىنەن تابىلىپ قا­لىپ ءجۇر­مە. مىنا ءانىڭدى ىج­دا­عات­تى سە­زىممەن اسىقپاي قارايمىن. ازىرشە ۋاقىتىم تار دەدى، -دەدى.
- ارينە، قالاي دەسە دە اباي­دىڭ ءانىن بيىك پروفەسسيونالدىق دەڭگەيگە كوتەرىپ، ابدۋلليندەي تول­عاعان ءانشى جوق. بۇل - شىندىق. جۇسىپبەك ەلەبەكوۆ دالا تابيع­ا­تى­نىڭ ءداستۇرلى ۇلگىسىمەن شىر­قا­دى. سوندىقتان، اباي سوزىنە جا­زىلعان ءان، رومانستارعا بۇل ەكى ءانشىنىڭ تاكاپپار كوڭىلمەن قا­راۋى زاڭدى دا. باسقا نە دەۋگە بولادى، جاڭاعى ءانىڭىز بەن مىنا ءانىڭىزدىڭ باعىن اشاتىن ابدۋللين بولعانى جاق­سى... وتە جاقسى. كوكەيىمدە ءبىر حا­لىق ءانى تاقى­رى­بىنا ۆارياتسيا جازىپ كورسەڭىز دەگەن تۇيتكىل بار...
ۆەليكانوۆ شامشىمەن وتكىزگەن بۇگىنگى ساباعىن وسىلايشا ويلاندىرا ءتامامدادى.

<!--pagebreak--><!--pagebreak-->

ءشامشى دەگبىرسىز، تاعاتسىز جان. ەسىل-دەرتى ريشاد ابدۋللين! ءاندى وسى تۇرىندە قالايدا سول كىسىگە كور­سەتۋى كەرەك. وسىنى ويلاپ، ىشتەي تىپىرشيدى دا: «وۋ، ءشامشى شى­را­عىم، بۇل ءانىڭ ءالى بىتپەگەن ءان عوي، ا گدە پريپەۆ؟» دەسە، نە دەي­دى؟» جانە اباي سوزىنە جازىلعان «بۋىنسىز ءتىلىڭ» ءانى قوزعاۋسىز جاتىر. ودان ەش حابار جوق. قانشا مازاسىزدانسا دا ابدۋللينگە باتا الماي، امالسىز توسىلدى.
... ءوستىپ ءارى-ءسارى بوپ جۇرگەندە ءبىراز ۋاقىت ءوتتى. ءشامشى كوڭىلسىز. ءبىر كۇنى جامال وماروۆانىڭ ۇيىنە كەلدى. ەكەۋى جايباراقات شاي ءىشىپ وتىردى. جامال جىگىتتىڭ جۇدەۋ ءال­پە­تىنە ويلانا قاراپ: «ءشامشى اينالايىن، «قايىقتانى» جۇرت­تان بۇرىن مەن شىرقادىم. قان­داي ءان ەكەنىن ەل تانىپ-ءبىلدى. مەرەيىڭ اۋە­لەپ بارادى. قاناتى تالمايتىن ءان عوي «قايىقتا»، ۇزاققا... تىم ۇزاققا سامعاي بەرەدى. ونى الەمنىڭ الىس-الىس تۇكپىرىنە ءبيبىش... ءوزى­مىز­دىڭ بيبىگۇل تولە­گە­نوۆاداي بۇل­بۇل اۋەزدى ءانشى عانا جەتكىزەدى. «قايىقتانى» ەندى ءوز قولىممەن بيبىشكە بەرەمىن»، - دەدى.
ول كەزدە ءشامشىنىڭ بيبىگۇل­مەن ەش قارىم-قاتىسى جوق. مىنا سوزگە ەلەڭ ەتە ءتۇستى. سودان كوپ ۇزاعان جوق، قۇرمانعازى اتىنداعى مەملەكەتتىك ۇلت اسپاپتارى ور­-كەس­تر­ىنىڭ كەزەكتى ءبىر كون­تسەر­تىندە بيبىگۇل تولەگەنوۆا «قايىقتانى» سىزىلتتى. بۇرىن جامال وما­رو­ۆانىڭ ورىنداۋىندا بىردەن ەل جۇرەگىنە ۇيالاي قالعان «قايىقتا» بيبىگۇلدىڭ كاۋسار ۇنىمەن مۇلدە جاڭا... ءبىتىمى وزگەشە شۋاقتى ءان بوپ قۇلپىردى. كۇللى كولو­رو­تۋ­رالىق سوپرانولاردى ىشقۇستا   قىل­عان ارمانعا اينالدى.
ءشامشى سول كۇندەردە وركەستر­دىڭ باس ديريجەرى شامعون قاجى­عاليەۆپەن تانىستى. بۇل كىسى كەز-كەلگەن جانمەن شۇيىركەلەسە بەر­مەيتىن كىرپياز، تاكاپپار جان-تىن. «مەنمىن» دەگەن كومپو­زيتورلار­دىڭ ءوزى قايمىعاتىن ماەسترو ءجى­بەكتەي سىزىلعان جۇمساق ۇنىمەن: «بىلتىر وركەسترىمىزگە كونفەرانسە ەتىپ، تاماشا اكتريسا نۇكەتاي مىشباەۆانى الدىم. شاشى جەرگە تۇسكەن، كورىكتى قىز. كونتسەرت ءجۇر­گىزگەندە ساحناعا ەرەكشە ءسان بەرەدى. داۋىسى ادەمى. وسى ءنۇ­كەتاي ءبىر وتىرىستا «قايىق­تانى» ايتتى. تول­قىتىپ ورىنداعانى سون­داي اسەر­لى بولدى. مەن: «بۇل كىمنىڭ ءانى؟» دەدىم. نۇكەتاي: «ءشامشى قال­داياقوۆتىڭ ءانى» دەدى. بۇعان دەيىن مەن سەن جايىندا ەش نارسە بىلمەيدى ەكەم، «قايىقتا» ماعان قاتتى ۇنادى. وركەس­ترى­مىز­دىڭ ءبى­لىك­تى ديريجەرى گلەب سافونتسەۆكە تاپسىرىپ، وركەستروۆكا جاساتتىم. مىنە، ەندى، بيبىگۇلدىڭ رەپەر­تۋا­رىن­داعى كونتسەرتتىك ءان­دەر­دىڭ ءىشىن­دەگى ەڭ شىرايلىسى - وسى «قايىق­تا». العاش رەت ونى رەپەتيتسيا باستالعاندا بيبىگۇلدىڭ تەز ءۇي­رەن­گەنى سونداي، گلەب سا­فون­تسەۆتىڭ شالقىتا ديريجەرلىك ەتۋىنە شاتتانىپ: «براۆو، ءشامشى قال­داياقوۆ - ۆالس كورولى!» دەپ قۋانا قول سوق­تىم. وركەسترانتتار ءماز بولىسىپ، دۇرىلدەپ قويا بەردى. قال­قام، ەسىڭدە بولسىن، «ۆالس كورو­لى» دەگەن ءسوز مىنا مەنەن شىقتى. مەنەن! وعان وركەستر ۇجىمى كۋا! بيبىگۇل كۋا! ال، قازاق مۋزىكاسىنا ۆالس جانرىن ەنگىزىپ، «قازاق ۆالسىندەي» شەدەۆردى جازعان لاتيف حاميدي ناعىز - ۆالس كورولى! الدىڭدا سون­داي قۇدىرەت بار، ءشامشى! سەنەن بۇرىن «ماحاببات ۆالسىمەن» تەربەتكەن بەكەن جاما­قاەۆ­قا دا ايتار ءسوزىم وسى، ءشام­شى. بۇرىنعى جاز­عان­دارىڭدى، جا­ڭا اندەرىڭدى اكە­لىپ، كورسەتىپ تۇر»، - دەدى.
شامعوننىڭ ءىلتيپاتتى ءسوزى ءشامشىنى وي ءبىر جادىراتتى دەي­سىز. كونسەرۆاتورياداعى كۇندەلىكتى سا­با­عىنا كەلۋى سۇيىلايىن دەدى. ول راديو مەن «قازاقكونتسەرتتە»، «قا­را­كوز» ءانىن رەپەرتۋارىنا الىپ، رە­پەتيتسيا وتكىزە باستاعان حور-كاپەللاسىنىڭ بۋى ەدى. كومپوزيتور مىنە، وسىلاردىڭ اراسىندا دەدەك قاعىپ، جورتاقتادى دا ءجۇر­دى.
* * *
قىسقى سەسسيا باستالدى. پروفەسسور دۋبوۆسكي رەكتوراتتىڭ الدىنا: «قالداياقوۆ ءبىرىنشى كۋرس­تا تاعى نەشە جىل وتىرۋى كەرەك. مۋزىكا تەورياسىنان نول. بۇل قاي كونسەرۆاتوريانىڭ تاريحىندا بول­عان ءىس؟ قالداياقوۆتى كونسەرۆاتو­ريا­دان شىعارۋلارىڭىزدى ءوتى­نە­مىن»، - دەپ ماسەلە قويدى. دۋ­بوۆسكيدىڭ بۇل پىكىرىنە رەكتور قۇدىس قو­جا­مياروۆ كەلىسپەدى. اشۋ­لى ۇستازدىڭ ۋ-شۋىن ەلەۋسىز قالدىردى.
ءشامشى ءوزى ءۇشىن دۇنيەدەگى ەڭ اياۋسىز، قاتال ادام دەپ وسى دۋ­بوۆسكيدى كىنالايتىنداي. بىراق بارىنە كىنالى ءوزى ەكەنىن بىلمەيدى ەمەس، بىلەدى دە. وزىمەن بىرگە كومپوزيتسيا كلاسىنا وقۋعا تۇسكەن قىز-جىگىتتەردىڭ لەگىنە ىلەسە الماي، سول ءبىرىنشى كۋرستا وتىرعان كۇيى ءوز قاتارلارىنان قالىپ بارا جاتتى. ءجۇرىس-تۇرىسى ولپى-سولپى. جەكە باسىنىڭ قۇنتى جوق. تۇرمىس-ءتىر­شى­لىگى بەرەكەسىز. جاتىن جەرى دە تۇراقسىز. ستيپەنديا المايدى. اۋىلدان كەلەر قايرانى دا بولىمسىز. ءاننىڭ بۋى دەدەكتەتكەن كەربەز كەدەي. شىعارمالارىن ءباز بىرەۋ­لەر قولپاشتاسا بولدى، لەپىرەدى. الماعايىپ جولىعا كەتكەن پەندەلەرگە ەش ويلانباي ىلەسە جونەلەدى. كەۋ-كەۋلەپ دۋىلداعان ورتادان شىعا الماي، كەز-كەلگەن ۇيگە قونا سالادى. سانالى باسىن سەرگەلدەڭگە سالعان قانداي عانا بەيوپا ءومىر، بۇل؟ ءوزى قىزىعا اندەتەتىن: «كاتيتسيا، كاتيتسيا گولۋبوي ۆاگون»، - بوپ كەتە بەرە مە؟ ايتەۋىر  ءبىرى ەسىندە، ءبىرى ەسىندە جوق تۇرلاۋسىز، دايەكسىز كۇندەر؟
جامال وماروۆا اندا-ساندا ۇيىنە شاقىرىپ الىپ، بىردە: «مەن گاسترولگە كەتىپ بارا جاتىرمىن. مىنا «پاپانيانىڭ» قاسىندا بول (جۇپار ەسىمدى كەنجە قىزىن ەركەلەتىپ «پاپانيا» دەپ اتايتىن-دى -ي.ج.) بۇل كىشكەنتاي عوي، ءالى. ساباعىنا قارا، مەكتەبىنە اپار. وسى ءۇي - سەنىڭ ءۇيىڭ. قارنىڭ اشپايدى. سىرعاقتاپ جۇگىرە بەرمەي، انا قارا پيانينودا اندەرىڭدى جاز»، - دەسە، ەندى بىردە: «وي، قۇداي-اي، ءۇستى-باسىڭ نە بوپ كەتكەن، ا؟ ءما، الشى، مىنا اقشانى! بار دا كيىم ال... باس كيىمىڭ مەن باتەڭكەڭ ۇناماي-اق قويدى، ماعان. سۇلۋ اندەردى شىعارعان سۇيكىمدى جىگىت بوپ ءجۇرشى، كوكەتاي! مەنىڭ نۇرعيسام مەن ءابىلاحاتىمدى اۋەيى قىلعان انا ءبىر ىشكىش اقىن­دار سەنى دە وڭدىرمايدى. ول قۇر­عىرلارمەن سۋسىلداعان ءجۇرىسىڭدى توقتات. اينالىپ كەتەيىن احاڭ... ءيا... ءيا، سول جۇبانوۆتى العا سالىپ، قو­جامياروۆپەن سەن ءۇشىن ءالى كۇنگە دەيىن قيىلا سويلەسۋمەن كەلەمىز. وقۋىڭدى تۇزە! قىسقارت ءبارىن!» دەپ زىرك ەتە تۇسەدى.
بۇل سوزدەردى ءمۇلايىمسىپ تىڭ­داعان ءشامشى ەتەك-جەڭىن جيناپ، كيىمىن جاڭارتىپ، مۇنتازداي تازا بوپ، بىرازعا دەيىن جامالدىڭ ۇيىندە جۇرەدى، كەلەڭسىز تىرلىك­تە­رىنەن ارىلعانداي بوپ. «انا تۋرالى جىر»، دەپ جازا باستاعان ءانىن اۋىق-اۋىق قارايدى، جۇرەكتى بالبىراتا، ويلاندىرا قوزعايتىن «زا­پەۆىنە» قايىرما جالعاساتىن ەمەس. اناسىنا دەگەن بار قۇشتارلىق سەزىمى وسى قايىرمادا اھىلاعان اڭ­ساۋلى كوڭىلدىڭ ەمىن-ەركىن توگىل­گەن ءتاتتى لەبىزى بوپ، شارىقتاپ، كۇللى الەمدى تەربەپ، شارلاپ كەتۋى ءتيىس. سول كەرەمەت قۇبىلىستى ەلەس­تەتەدى، ال كلاۆيشتا ساۋساعى جۇرمەيدى. سوندا عانا... سوندا عانا كوزىنە جاس كىلكىلدەپ: «اپا، ءبىر ءتىل قاتشى، اپا!» دەيدى قابىرعاسى سوگىلە دارمەن تىلەپ. اناسى ءۇن­دەمەيدى...

<!--pagebreak--><!--pagebreak-->

1960 جىل. ءشامشىنىڭ سىرداڭ تىرلىگى وڭالمادى. بۇل كەزدەردى ونىڭ جارى ءجاميلا: «مەنىڭ شەشەم - قاراكەسەك رۋىنىڭ ءبىر بەلدى، ىقپالدى، باي اۋلەتىنەن. ءوزى جاس كەزىندە ورىنبوردا وقىعان. ءانشى كىسى. اكەم - تولەڭگىت رۋىنان، قوس­تاناي جاعىندا ۆوەنكوم بولعان. ول كەزدە مەن ىشتە ەكەم. اكەم سەرىلەۋ بوپ، ءبىر تاتار كەلىن­شەگىمەن جەلىگىپ، شەشەمدى تاستاپ كەتىپتى. كەيىن ساندالىپ، قايتىپ كەلىپتى، بىراق، شەشەم سونداي ارلى كىسى، اكەمنىڭ وپاسىزدىعىن كەشىر­مەي، قوسىلماي قويىپتى. ول كىسىنى مەن «اكە» دەپ ەسەپتەمەيمىن. شەشەم بايعۇس جىلاپ-سىقتاپ، ەكى جاسار مەنى جەتەكتەپ ءجۇرىپ، الماتىدا نەگىزى ۇزىناعاشتان، قاسقاراۋ رۋىنىڭ ءبىر ءيمانجۇزدى كىسىسىنە قوسىلىپ، مەن سول ەكىنشى اكەمنىڭ ايالى الاقانىندا ءوستىم. زايىبى قايتىس بولىپ، شۇپىرلەگەن بالا-شاعامەن قالعان سونداي مەيىربان جان. شەشەم كەلە-كەلە ۇستامالى ناۋقاسقا ۇشىرادى. قانتبالا دەگەن ءسىڭلىسى بار، سونىڭ ۇيىندە ءشا­م­­شى ەكەۋىمىز تانىسىپ، سول 1960 جىلى قوسىلدىق قوي»،- دەپ ەسكە الادى.
* * *
1961 جىل. الماتىدا كۇزدىڭ لە­بى سەزىلدى. قۇستار ءالى قايتا قويعان جوق. كوك اسپاندا تىرنالاردىڭ تىراۋلاعان ءۇنى ەستىلمەيدى. اعاش باسىنان التىن جاپىراقتار سۋدىراي توگىلىپ، جۇپار سالقىن جەل­پىگەن، جانعا راحات، تامىلجىعان تىلسىم شاق. لەۆيتاننىڭ «التىن كۇزى» دەرلىك تىپ-تىنىش شۋاق.
ءشامشى سول كۇنى ۆەليكانوۆتىڭ ساباعىنا ءبىر ساعات بۇرىن ەرتە كەلدى. ۇستازىنىڭ وتكەن ءدارىس­تەر­دە: «ۆارياتسياعا دەن قويىڭىز»، - دەگەن ءسوزى ەسىنە ءتۇستى دە، ءارى ويلانىپ، بەرى ويلانىپ سىدىق مۇحا­مەد­جانوۆتىڭ «بالقاديشا» ءانى تاقىرىبىنا جازعان ۆارياتسياسىن قايتا-قايتا ويناپ كوردى. ويناعان سايىن «اقان سەرىنىڭ» تۇڭعيىق جۇرەگىنە قالاي-قالاي ساۋلە، شۋاق بەرگەن... عاجاپ»، - دەپ ەمىرەندى. ءسوي­تىپ وتىرىپ، وقىس قالعىپ كەت­كەنىن سەزدى. ەكى-ءۇش كۇن قايداعى ءبىر شۋلى ورتاعا تاپ بولىپ، ابدەن سىلىكپەسى شىعىپ، ءجاميلانىڭ رە­نىشتى سوزدەرىن ەستىپ، نە ىستەرىن ءبىل­مەي، داعدارىپ، شارشاپ ءجۇر­گەن-ءدى. قاجىپتى، قالجىراپتى. ۇسقىنى ءورت سوندىرگەن جاننىڭ رەڭىندەي سۇپ-سۇر. كوزى كىرتيىپ، قۇر سۇلدەسى وتىر. سولاي مۇجىلە ءمۇل­گىپ، تاعى دا كىرپىگى كىرپىگىنە شالىنىستى. ورنىنان سۇيرەتىلە تۇرىپ باردى دا، ستولعا جاتا جابىسىپ، ۇيىقتاپ كەتتى. ەزىلىپ جاتىپ، ءتۇس كوردى... ءتۇس...
اناسى... اق ءشالى جامىلىپ تۇر، اپپاق ءجۇزى ۇلبىرەپ. قاراقات كو­زىنەن مەيىرنۇرى توگىلىپ: «شار­شا­دىڭ-اۋ، قۇلىنىم!» دەيدى. ءشامشى بۋلىعىپ: «ءيا... ءيا... جو-جوق، اپا، مەن بۇل دۇنيەنى تاڭعالدىرۋعا كەلدىم عوي، سول جولدا شارشاۋىم كەرەك پە؟» دەيدى. «و، جارقاناتتاي عانا بولعان قۇلىنىم، ەسىڭدە مە، سەن الماتىعا كەلىپ، وقۋعا تۇسكەن جىل... ءدال وسىنداي تامىزعا بەرگىسىز ماۋجىراعان قىركۇيەك؟»... «ەسىمدە، اپا، سول جولى قارا باسىپ، ۇمىتىپ كەتىپ، كۇتىپ الا المادىم عوي، اپا!»... «ە، قۇلىنىم، ونداي-وندايدى ەلەپ قايتەسىڭ، ودان بەرى دە ءبىراز جىل ءوتىپتى. زى­مىراعان ۋاقىت... قۇلىنىم، ساعىن­دىم سەنى. سەن شىر ەتىپ دۇنيە ەسى­گىن اشقاندا، سىردىڭ بويى، كىندىك قانىڭ تامعان سارىكول... سول ءتو­ڭى­رەكتە جامىراسقان قالىڭ ەل قال­داياق پەن ساقىپجامالعا قۇداي بەر­دى... ۇلدى بولدى، وۋ، جاراندار، كەلىڭدەر، كەلىڭدەر، تۇگە... دا­ريا­نىڭ جاعاسىندا قاۋىن-قاربىز ەگىپ، سۋعا اۋ سالىپ، قويانعا تۇزاق قۇرىپ، وۋ، ءوستىپ قانا جانىن جالداپ، كۇن كورگەن ءبىر جاعالبايلىنى جالعىز­سىراتپايىق، اعايىن، دەسكەن شۋلى ءدۇبىردى ەستىدىڭ بە، سەن؟ سەن تۋا سالا شىرقىراپ جىلاي بەردىڭ، قۇ­لى­نىم. سوندا قوڭىراتتىڭ ءبىر ەستى قارياسى: «بۇل باتىر جىلاپ جات­قان جوق، ءان سالىپ جاتىر... ءان!» دەپ كوڭىلىمىزدى كوتەرە سويلەپ، جۇرت­تىڭ ءبارىن كۇلدىرىپ ەدى.
سەنىڭ الدىڭدا اينالىپ كە­تەيىن، تۇمارگۇل بار، تۇلىمشاعى جەل­كىلدەگەن. سىردىڭ جاعاسىندا جەركەپەدە «تاڭعى تاماق تاڭىردەن» دەپ، سول تىرلىگىمىزگە ءماز بولىسىپ وتىردىق. قۇدايدىڭ تاڭى اتادى، التىن شاپاق شاشىپ، كوكجيەكتەن كوتەرىلىپ كەلە جاتقان كۇنگە قول سوزىپ، «الىپ بەرەيىن بە، ساعان، ا؟» دەيمىن سەنى تال بەسىكتە ەمى­رەنە ەمىزىپ. سەن تەرلەپ-تەپشىپ، ەزۋ تارتاسىڭ.
ماقپال تۇندە تولىقسىپ اي قالقيدى، ءدۇن-دۇنيەنى جارىق قىپ. وعان دا ۇمسىنىپ، ساعان الىپ بەرگىم كەلەدى. سەن تال بەسىككە سىي­ماي، بۇلقىناسىڭ، قۇلىنىم، اپ­پاق ايعا جاۋتاڭ قاعىپ.
ءتاي-ءتاي باستىڭ، تالپىنىپ. سىر­دىڭ جاعاسىندا تاڭ نۇرىمەن اشىلعان قىرمىزى گۇلدىڭ ەڭ ادەمىسىن ءۇزىپ بەرۋشى ەدىم، سوندا، ا، قۇلىنىم!..»
«ايت، اپا، ايتا بەر...»
«كوكتەمدە سىر بويىنا جىلى جاقتان كوك اسپاندى انگە بولەپ، قۇستار قايتادى ءتىزىلىپ. سولارعا قاراپ، قۇشاعىڭدى جايا جىعىلا-ءسۇرىنىپ ۇمتىلۋشى ەدىڭ، قۇلىنىم! سوندا... سوندا ساعان سول قۇس­تار­دىڭ ءانىن... ءتىپتى قاناتىن الىپ بەر­گىم كەلگەن دارمەنىمدى نە دەۋگە بولادى، ا؟»
«اپا، دۇنيەدە نە ءدامدى، نە ءتاتتى، سونىڭ ءبارىن اۋزىما سالدىڭ، سىلەكەيىمدى شۇبىرتىپ. ال، اق ءسۇتىڭ... و، اپا، وعان نە جەتەدى، نە؟ ونى اقتاۋ مۇمكىن بە، اپا، مۇمكىن ەمەس! اپا... اپا، قايدا باراسىڭ، كەتپەشى... كەتپەشى! توقتا-ا-ا، ا-پا-ا-ا!»
ءشامشى باستىرىلىعىپ، شوشىپ وياندى. كوزىن، بەتىن ۋقالاپ، ءبىر نارسە شالىقتاعان جانداي ەلەۋ­رەپ، تالتىرەكتەي تۇردى. ۇيقىلى-وياۋ شايقالاقتاعان كۇيى رويالگە كەپ وتىردى. جان-جاعىنا قارادى. ءبىر ءوزى. ەپتەپ سەرگىپ قاپتى. جۇپار لەبى جەلپىگەن سالقىن باقتا ۇيىق­تاپ، شارشاۋى باسىلعان جانداي. و، توبا! ەندىگى ءبىر ساتتە الگى ءتۇس قاز-قالپىندا كوز الدىندا تاڭ-تاماشا عىپ، وزىنە ەلجىرەتە تارتىپ، ىشتەي تامىلجىتتى. ءوڭى مە، ءتۇسى مە؟ اناسى... كۇلىمسىرەيدى... وسى ءسات نە قۇدىرەت بيلەدى، ءشام­شىنىڭ ساۋساعى كول بەتىندەگى بالا تولقىنداي ءدىرىل قاعىپ، «انا تۋرالى جىردىڭ» زاپەۆىن مامىرلاتا جەتەلەپ، قايىرماعا جالعاستىردى. قايىرما بىردەن قانات جايا اۋەلەپ، اناعا دەگەن ىنتىزار كوڭىلدىڭ قۇشتار لەبىن كاۋسار سەزىمنىڭ تۇپ-تۇنىق نۇرى عىپ مولدىرەتتى. جاڭا عانا ستولدى جانشىلا قۇشىپ، قۇددى ءبىر ۆوكزالدا جاتقان شارشاۋلى جولاۋشىداي ەزىلە تىنىم العان ءشامشى، ەندى مىنە، جار­قىل­داعان جاي وتىنداي ىستىق قۇشتار­لىقپەن قايىر­مانىڭ ءار جولىنا بار مەيىرىمىن، جان ءلاززاتىن توكتى. قايىرمانى قايتا-قايتا قۋالاي شالقىتىپ، بار دۇنيەنى ۇمىت­قان­داي بوپ سەرپىپ وتىرعاندا سىقىر ەتىپ، ەسىك اشىلدى. ۆەليكانوۆ كى­رىپ كەلدى. ءشامشى ساسقالاقتاپ، ۇشىپ تۇرەگەلدى.
- وتىرىڭىز... وتىرىڭىز. مەن ەسىك الدىندا ويىڭىزدى بولمەي، تىڭدادىم دا تۇردىم. جاڭا ءانى­ڭىز­دى جەرىنە جەتكىزدىڭىز. كەرەمەت! ريشاد ءابدۋلليننىڭ تەرەڭنەن تولعاپ، اۋەلەتە كوتەرىپ، قيىردان قايىرا­تىن، ءيا، انا جۇرەگىندەي كەڭ، ءارى بيازى، بالبىراعان مەيىرلى ءۇنىن ەلەستەتىپ كورىڭىز. بۇل ءاندى تەك ابدۋللينگە عانا بەرگەنىڭىز ءجون. م­ە­نىڭ اقىلىم وسى...
ءشامشىنىڭ ءجۇزى ءون بويىندا دۋىلداعان قىزۋلى قاننىڭ نۇرى­مەن الاۋلاپ، كەۋدەسىن قۇرساپ ءجۇر­گەن قىرىس-تىرىسى جازىلا ءتۇسىپ، بىردەمە دەۋگە ءتىلى كۇرمەلىپ، الا­بۇرتا تولقىپ، كىرپىگىندە قۋانىش­تى سەزىمنىڭ مارجان تامشىسى جىلت-جىلت ەتتى.
* * *
ءشامشىنىڭ كوپ ءانى و باستا وسىلايشا ءسوزسىز تۋادى. ونى ءوز كو­ڭىلىندەگى الماعايىپ قيىسا سالاتىن «رىباسى» ىشتەي «سويلەپ» تۇرتپەكتەپ، شابىت وتىنا جەل بەرىپ، ۇرلەپ، جەتەلەپ وتىرادى. بۇل - كومپوزيتورلاردىڭ بولمىسىندا بولا بەرەتىن قۇپيا قۇبى­لىس. ءشامشى ءدال وسى انگە دەيىن قانشا ءان جازدى، سونىڭ ءبىرى -«بۋىنسىز ءتىلىڭدى» عانا اباي سوزىنە بارىنشا ءۇڭىلىپ وتىرىپ شىعارعان ەدى. ودان كەيىن مۇنداي داعدىعا كوندىككەن جوق. اقىنعا «تاۋەلدى» بولماي، ءوز جۇرەگى نە دەيدى، سونىڭ ءدىتى، سونىڭ امىرىمەن تولعاندى. «انا تۋرالى جىر» دا وسىنداي تەبىرەنىسپەن دۇنيەگە كەلدى. ەندى، جان-جۇرەگىن بىردە سىزداتا ۇيى­تىپ، بىردە مولدىرەي قالىپ، اۋىر تولعانىسقا سالعان ماحابباتىن ويلى دا اسقاق سەزىممەن بەرەتىن اقى­نى كىم بولماق؟
ءشامشى وسى ويدىڭ ۇستىندە ءىش­تەي مازاسىزدانىپ جۇرگەندە «انا تۋرالى جىردى» وپەرا تەاترىنىڭ ءبىر رەپەتيتسيا بولمەسىندە جانىنداي جاقسى كورەتىن، ءار انىنە قى­زى­عا قارايتىن اعاسى ءابىلاحات ەس­پاەۆ­قا ايتىپ بەردى. ول كىسى قاتتى تولقىدى. وتە ۇستامدى، بايسالدى جان بوتالاعان بادانا كوزىندە كىل­كىلدەگەن ىستىق تامشى... ءوز انا­سى­نىڭ ديدارىن كورگەندەي ءبىر پاك سەزىمنىڭ شۋاعىنا بولەندى. ءبى­رەۋ­لەر سەكىلدى قازىمىرلانا سويلە­مەي­تىن ءابىلاحات:
- «اناما كەرەمەت مازار تۇرعى­زا الماسپىن، بالالىق ماحابباتىمدى بىلدىرەتىن ءبىر ءان جازسام»، - دەيتىن تىلەگىڭ ورىندالىپتى، -دەدى اقىرىن عانا.
ءشامشى بۇل سوزگە ءۇنسىز باس يزەپ، جەڭىل كۇرسىنىسىن ىشكە تارتىپ:
- ءسوزىن قاي اقىنعا جازدىرام؟ - دەدى كوڭىلى ءالى دە الاڭ كۇيدە ءبى­راز اقىندى ەلەستەتىپ.
ءابىلاحات ۇندەمەدى. بىردەن نە دەسىن؟
* * *
سول كۇنى كەشتە ءشامشى ءابى­لا­حات ەسپاەۆ، اقىن عافۋ قايىر­بەكوۆ ۇشەۋى «الماتى» رەستورانىندا وتىردى. ءابىلاحات اسپاي-ساس­پاي «انا تۋرالى جىردىڭ» ءمان-جايىن، اناسى ساقىپجامالدى كور­گەنىن ايتتى. عافۋ شەشەك داعى تورلاعان قوڭىرقاي ءجۇزىن قايتا-قايتا سيپالاپ:
- ە، ءشامشى، سەنىڭ جۇرەگىڭدەگى ول مۇڭ مەنىڭ جۇرەگىمدە دە بار. انا... انا... ول - جايناعان جارىق دۇنيە! - دەدى قارلىعىڭقى ءۇنى كۇ­تىر-كۇتىر ەتىپ. - مىنا ءابىلاحات وسى رەستورانعا كەلگەنشە، مەنى سول جاڭا انىڭمەن بالاشا وبەكتەپ كەلدى. جاي عانا اندەتىپ كورشى.
ءشامشى بىرسىدىرعى باياۋ ءۇن­مەن تەبىرەنە ايتتى. عافۋ شامىر­قانا قوزعالاقتاپ:
- ءابىلاحات اعاڭ مەنى: «پويۋششي پوەت»، - دەيدى. سەنىڭ اندەرىڭە ءسوز جازىپ جۇرگەن اقىندارىڭنىڭ بىردە-ءبىرى مەن سەكىلدى اندەتە المايدى. مەن ەش اقىنعا دەس بەرە قويمايتىن قاسىم امانجولوۆتىڭ «داريعا، سول قىز» ءانىن ءوز اۋزىنان ۇيرەنىپ، ولە-ولگەنشە ءتانتى قىلعان جانمىن، - دەدى. - ول ءاندى، ءابىل­احات، سەن مەنىڭ ايتۋىممەن نوتاعا ءتۇسىردىڭ عوي. ءان شىركىننىڭ نە ەكەنىن بىلەم، مەن! كەز-كەلگەن انگە ءسوز جازبايمىن. ارقانىڭ كلاسسي­كالىق انىمەن وسكەن جاننىڭ ءسوزى دەپ ءبىل، ءشامشى بۇل ءسوزىمدى! جاڭا ءانىڭ كوڭىلىمە قوندى. انا... ءدال قازىر جاسىمىز نەشەدە؟ انا الدىندا ءالى دە بولسا ءسابيمىز، بالامىز...
عافۋ وسىلاي دەي بەرگەندە ءشام­شى كوزىندە تۇنجىر وي بۇل­دىراپ، انا جولى كورگەن ءتۇسىن، اناسىمەن «تىلدەسكەنىن» قاز-قالپىندا ەزىلىپ وتىرىپ ايتتى. عافۋ مەن ءابىلاحات سەلت ەتپەي تىڭدادى.

<!--pagebreak--><!--pagebreak-->

ارادا ءۇش كۇن ءوتتى مە، وتپەدى مە، عافۋ «انا تۋرالى جىردىڭ» ءسوزىن جازىپ ءبىتىردى.
الەمنىڭ جارىعىن،
سىيلادىڭ سەن ماعان.
دالانىڭ ءار گۇلىن،
جينادىڭ سەن ماعان.
سەن بەردىڭ قۇستاردىڭ،
قاناتىن سامعاعان.
بالالىق قۇشتارىم،
وزىڭە ارناعان.
قايىرماسى:
الديلەپ ايالاپ،
وسىرگەن جەمىسىڭ.
سامال جەل، سايا باق،
قۇشاعىڭ مەن ءۇشىن.
ەسەيىپ كەتسەم دە،
مەن ساعان ءسابيمىن،
كوڭىلدى كوكتەمدەي،
كوزىڭنەن تانيمىن.

وتەۋگە بورىشىم،
اناشىم، جان سىرىم،
ىزدەدىم سەن ءۇشىن،
الەمنىڭ اسىلىن.
الەمنىڭ بايلىعىن،
سىيلار ەم، كەش مەنى،
سىيلار ەم اي، كۇنىن،
قولىما تۇسپەدى.

ەتە گور قاناعات،
ازىرگە بەرەرىم -
بالالىق ماحاببات،
بالالىق جۇرەگىم.
بول ريزا، اناشىم،
قولداعى وسى بار.
وزىڭە ارناعان،
ءانىمدى قوسىپ ال.
وسى ءسوزدى قايتا-قايتا وقىعان ءشامشى ءبىر سوزىنە: «مىنا جەرى قالاي؟» دەي المادى. رويالدا وسى سوزبەن اندەتە باستاعاندا، كلا­ۆيش­قا ىستىق تامشى تىرس-تىرس ەتىپ تامىپ تۇردى.
* * *
ءشامشى ءۇشىن ءتاڭىر يگەن ءبىر جاقسى كۇننىڭ قيسىنى وپەرا تەاترىندا ۇيلەسە كەتتى. ءابىلاحات، عافۋ، ءشامشى ۇشەۋى الدىن الا حابارلاسپاي، ريشاد ءابدۋلليننىڭ رەپەتيتسيا بولمەسىنە كەلدى. مەزگىل ۇلى ساسكە ەدى. ريشاد ۇلبىرەگەن اق كويلەگىنىڭ جاعاسىن ايقارا اشىپ، تەرشىگەن ماڭدايىن الاقانىمەن جەلپىپ وتىر ەكەن. قوڭىرقاي ءجۇزى قىزىل نۇرمەن البىراپ، ەپتەپ القىنعانى سەزىلەدى. بۇلار ەلپەك قاعىپ، سالەمدەسىپ جاتقاندا:
- ءا، سەرىلەرىم كەلىڭدەر، -دەدى مايدا قوڭىر ماقپال ءۇنى جىلى سەزىممەن باۋراپ.
امانداسىپ، ءجون سۇراسىپ بول­عان سوڭ، ءابىلاحاتتىڭ ىمداۋىمەن ءشامشى «انا تۋرالى جىردىڭ» نوتاسى مەن ءسوزىن ءۇن-ءتۇنسىز رويال قاقپاعىنا قويا بەردى. ريشاد ءشام­شىنىڭ مىنا تىرلىگىنە تاڭ­عالىپ:
- الگى «بۋىنسىز ءتىلىڭ» دەيتىن ءانىڭنىڭ تاعدىرىن بىلمەي جاتىپ، تاعى ءبىر ءان اكەلدىڭ بە؟ ال... ال... كورەيىك، - دەپ مىرس-مىرس كۇلدى. -ءابىلاحات، مەن ساعان ۇيرەنگەن جانمىن، بۇل ءاندى سەن وينا. سولاي ەت... كونتسەرتمەيستر قىزىم سەندەردىڭ الدارىڭدا وسى قازىر عانا سۇرانىپ كەتتى.
ءابىلاحاتتىڭ باربيعان جۇمساق ساۋساعى «انا تۋرالى جىردى» بالبىراتا باستاعاندا، ەكى كوزى قارا بۇلاقتاي تۇنىپ، نوتاعا قادالا قاراعان ريشاد قالاي قوسىلا كەتكەنىن سەزبەدى. ءبىر شۋماعى بىتە بەرگەندە:
- يگراي... يگراي... دالشە... دال­شە! -دەپ ورنىنان تەبىرەنە، تولقىپ تۇرەگەلە بەردى.
«انا تۋرالى جىر» جارتى ساعات بويى وپەرا تەاترىن سۇتتەي ۇيىتىپ، تەربەدى دە تۇردى.
شالقار سەزىمنىڭ نۇرىنا ءبو­لەنگەن ريشاد ابدۋللين:
- ءبارىمىزدى جارىق دۇنيەگە اكەل­گەن قۇدىرەت - انا... انا! وعان دەگەن ماحابباتىڭ، ءشامشى، مىنا انگە قالاي عانا قۇيىلىپ تۇسكەن؟ گەنيالنو! باسقا ءسوز تىلىمە ورالار ەمەس! ال، «بۋىنسىز ءتىلىڭ» انىندە ابايدىڭ جۇرەك كىلتىن تابا الماي، ەلپەكتەگەن تۇرىڭە قاراپ: «ۇستا­را­نىڭ جۇزىندەي لىپىلداي بەرمە، ابايعا تەرەڭ ءۇڭىل. قۇي­رىعىڭا ءبىر پۇت كىردىڭ تاسىن بايلا دا، مۇقان تولەباەۆ، سىدىق مۇ­حامەدجانوۆ، مىنا ءابىلاحات ەسپاەۆ سياقتى اباي جۇرەگىنىڭ پەر­نەسىن تەرەڭنەن تارتىپ، ويلانا باسىپ كور. ءسويتىپ، جازعان ءان-رومانسىڭدى كورەيىك. ال، مى­ناۋىڭ جەڭىل جەلپى ءبىر­دە­مە... بولماي تۇر. ابايعا ماڭاي­لاي­تىن ءتۇرىڭ جوق»، - دەگەن ءسوزىمدى كو­ڭىلىڭە الما. «انا تۋرالى جىر» - انا قۇدىرەتىن اسپانداتقان اسقاق گيمن! گەنيالنو! -دەپ ءشامشىنى كوكىرەگىنە باسىپ تۇرىپ، جەڭىل كۇر­سىنگەندە، وي بۇلدىراعان جانارىنان ىپ-ىستىق جاس سىزىلىپ بارا جاتتى.
انا جۇرەگىندەي كەڭ، انا سە­زىمىندەي شۋاقتى، انا ويىنداي تە­رەڭ مۇنداي تولعاۋلى ءان بۇرىن-سوڭ­دى تۋعان ەمەس. ول ريشاد اب­دۋلليننىڭ ەشبىر انشىدە جوق قو­ڭىر ۇنىمەن ساعىمداي بۇلدىراعان بولاشاققا قانات قاعىپ، ۇزاپ بارادى... ۇزاپ!
يليا جاقانوۆ.
اتىراۋ.

"ەگەمەن قازاقستان" گازەتى