قۋعىن-سۇرگىن قۇرباندارىن ەسكە الۋ: اكىمدەر نە ىستەدى؟
31 مامىر – ساياسي قۋعىن-سۇرگىن قۇرباندارىن ەسكە الۋ كۇنى. وتكەن عاسىردىڭ باسىنان باستاپ ەلۋىنشى جىلدارىنا دەيىن سوزىلعان ءتۇرلى ساياسي ناۋقاندار، زۇلمات-سۇرگىندەردىڭ اششى زاردابىن بارشا كەڭەس حالقى تاتتى دەگەنىمىزبەن، ءدال قازاق حالقى سياقتى رۋحاني، دەموگرافيالىق اپاتقا، ورنى تولماس قاسىرەتكە ۇشىراعان بىردە ءبىر ۇلت جوعى جانە راس. ون التىنشى، جيىرما ءبىرىنشى، وتىز ەكىنشى جىلعى سۇرگىندەر مەن اشتىقتا ۇلتىمىزدىڭ ۇشتەن ەكى بولىگى وپات بولدى. جيىرماسىنشى، وتىزىنشى، قىرقىنشى جىلدارداعى جازىقسىز جازاعا ۇشىراپ قىرشىن كەتكەن مىڭداعان ۇلت قايماقتارىنىڭ تاعدىرىن ويلاعاندا جان تۇرشىگەدى.
سوۆەت وكىمەتىنەن كەلگەن قانقۇيلى قاسىرەتتى جىلداردى ايتتىق. ال، سول جىلداردىڭ وتەمى، جاۋاپكەرشىلىگىن كىم موينىنا الماق؟ يۋششەنكونىڭ تۇسىندا ۋكراينا «گولودوموردى» حالىقارالىق دەڭگەيدە كوتەرىپ، رەسەيدىڭ ۋكراين حالقىنان كەشىرىم سۇراۋىن تالاپ ەتكەنى بار. ءبىزدىڭ بيلىك ارينە، ونداي باتىرلىققا بارعان جوق.
بۇگىن ساياسي قۋعىن-سۇرگىن جانە اشارشىلىق قۇرباندارىن ەسكە الۋ كۇنى. ءبىز قاندى جۇيەنىڭ، قاسكوي جۇيەنىڭ، ورىس بيلىگىنىڭ، سوۆەت بيلىگىنىڭ قازاققا جاساعان قاستىعىن ەشقاشان ۇمىتپايمىز! كۇللى الەم جۇرتى بۇل زۇلماتتى «گەنوتسيد» دەپ تانيتىن ۋاقىت جەتتى!
ال، بۇگىن قازاقستاننىڭ ءوڭىر-وڭىرلەرىندە قانداي شارالار اتقارىلدى؟ 9 مامىر مەن 31 جەلتوقسانعا اي بۇرىن دايىندالاتىن وبلىس، قالا باسشىلارى بۇگىن نە ىستەدى؟ ءبىز شولىپ شىقتىق...
پرەزيدەنت نە ىستەدى؟
مەملەكەت باسشىسى حازىرەت سۇلتان مەشىتىنە بارىپ، قۋعىن-سۇرگىن جانە اشارشىلىق قۇرباندارىنىڭ رۋحىنا ارناپ قۇران وقىتتى. سوسىن ەلورداداعى «1932-1933 جىلدارداعى اشارشىلىق قۇرباندارىنا تاعزىم» مونۋمەنتىنە گۇل شوعىن قويدى.
الماتى
«بۇگىن الماتى قالاسىندا ساياسي قۋعىن-سۇرگىن قۇرباندارىن ەسكە الۋ كۇنىنە ارنالعان ءىس-شارا ءوتتى. ءىس-شاراعا ساياسي قۋعىن-سۇرگىن جانە اشارشىلىق قۇرباندارىنىڭ تۋىستارى مەن جاقىندارى، مادەنيەت قايراتكەرلەرى، قوعام وكىلدەرى قاتىستى. نوسەر جاڭبىرعا قاراماستان، ەسكە الۋ كۇنى راسىمىنە قالانىڭ 100-دەن استام تۇرعىنى جينالدى. ولار قازا بولعانداردى ءبىر مينۋت ۇنسىزدىكپەن ەسكە الىپ، ەسكەرتكىشكە گۇل شوقتارىن قويدى»، - دەپ جازدى قالا اكىمدىگىنىڭ سايتى.
قالا باسشىسى ەربولات دوساەۆ 1931-1933 جىلدارداعى اشارشىلىق قۇرباندارىنا ارنالعان ەسكەرتكىشكە گۇل شوقتارىن قويۋ راسىمىنە قاتىسقان. دوساەۆ كەلىپ قاتىسقان شارادا جازۋشى سماعۇل ەلۋباي، قر ۇلتتىق عىلىم اكادەمياسىنىڭ اكادەميگى، ساياسي قۋعىن-سۇرگىن قۇرباندارىن تولىق وڭالتۋ جونىندەگى مەملەكەتتىك كوميسسيانىڭ مۇشەسى حانگەلدى ءابجانوۆ، كينورەجيسسەر گەننادي زەمەل ءسوز سويلەگەن.
اتىراۋ
اتىراۋدا وبلىس اكىمى سەرىك شاپكەنوۆ «جەڭىس» ساياباعىندا ورنالاسقان ساياسي قۋعىن-سۇرگىن قۇرباندارىنا ارنالعان مەموريالعا گۇل شوقتارىن قويۋ راسىمىنە قاتىسقان. بۇل تۋرالى وبلىس سايتى حابارلاعان.
جيىنعا قاتىسۋشىلار ەسكەرتكىشكە گۇل شوعىن قويىپ، ناۋبەت جىلدارى قۇربان بولعانداردىڭ رۋحىنا تاعزىم ەتىپ، قۇران باعىشتادى. سونداي-اق، شاراعا ازاپتى جىلدارى زارداپ شەككەن اتىراۋلىقتاردىڭ جاقىندارى مەن تۋىستارى قاتىستى.
باتىس قازاقستان وبلىسى
«باتىس قازاقستان وبلىسىنىڭ اكىمى عالي ەسقاليەۆ قالا تۇرعىندارىمەن بىرگە ساياسي قۇرباندارعا ارنالعان ەسكەرتكىش باسىنا بارىپ، قۋعىن-سۇرگىن جانە اشارشىلىق قۇرباندارىنىڭ رۋحىنا تاعزىم ەتتى»، - دەپ جازادى باتىس قازاقستان وبلىسىنىڭ «رۋحاني جاڭعىرۋ» Facebook پاراقشاسى.
قاراعاندى
ساياسي قۋعىن-سۇرگىن جانە اشارشىلىق قۇرباندارىن ەسكە الۋ كۇنى قاراعاندىدا ميتينگ-رەكۆيەم ۇيىمداستىرىلدى. ءداستۇر بويىنشا ءىس-شارا سپاسسك مەموريالدىق كەشەنىندە ءوتتى.
ميتينگكە قاراعاندى وبلىسىنىڭ اكىمى جەڭىس قاسىمبەك قاتىستى. سونداي-اق، زارداپ شەككەندەرگە قۇرمەت كورسەتۋ ءۇشىن ەلشىلىكتەر مەن ديپلوماتيالىق ميسسيالاردىڭ وكىلدەرى كەلدى.
مۇندا ءتۇرلى مەملەكەتتەر قۋعىن-سۇرگىنگە ۇشىراعان حالىقتارعا 28 ەسكەرتكىش بەلگى ورناتقان. ميتينگكە قاتىسۋشىلار ولارعا گۇل شوقتارىن قويدى.
اقتوبە
ال، اقتوبە قالاسىنىڭ تۇرعىندارى جينالعان «ارايلى اقتوبە» Facebook پاراقشاسىندا ساياسي قۋعىن-سۇرگىن جانە اشارشىلىق قۇرباندارىن ەسكە الۋ كۇنىنە وراي ۇيىمداستىرىلعان ءىس-شاراعا شاقىرتۋ جاريالانىپتى.
«قۇرمەتتى اقتوبە قالاسىنىڭ تۇرعىندارى مەن قوناقتارى! ساياسي قۋعىن-سۇرگىن جانە اشارشىلىق قۇرباندارىن ەسكە الۋ كۇنىنە وراي 31 مامىر ساعات 10.00-دە «تۇيەتوبە» ەسكەرتكىشىنە گۇل شوقتارىن قويۋ ءراسىمى وتەدى.
اتالعان شاراعا ساياسي قۋعىن-سۇرگىن جانە اشارشىلىق قۇرباندارىنىڭ ۇرپاقتارىن، تۋما-تۋىسقاندارى مەن قالا تۇرعىندارىن شاقىرامىز!
ەسكە الۋ شاراسىنا قاتىسۋشىلار ءۇشىن 31 مامىر ساعات 7.30-دان باستاپ تۇرىپ، 8.15 -تە «اينا» ساۋدا ءۇيىنىڭ (ابىلقايىر حان 42) جانىنان 3 اۆتوبۋس، ت.احتانوۆ اتىنداعى اقتوبە وبلىستىق دراما (تاحاۋي احتانوۆ كوشەسى 52) تەاترى الدىنان 2 اۆتوبۋس «تۇيەتوبە» ەسكەرتكىشىنىڭ باعىتىنا قاراي جۇرەدى.
ەسكە الۋ جانە بابالار رۋحىنا تاعزىم جاساعىسى كەلەتىن ازاماتتاردى ەسكە الۋ شاراسىنا قاتىسۋعا شاقىرامىز»، - دەلىنگەن شاقىرتۋدا.
قىزىلوردا
قىزىلوردا وبلىسىندا ساياسي قۋعىن-سۇرگىن قۇرباندارىن ەسكە الۋ كۇنىنە ارنالىپ قىزىلوردا وبلىستىق ارحيۆتەرى مەكەمەسىنىڭ ءماجىلىس زالىندا «ۇلت تاريحىنداعى زۇلمات جىلدار جاڭعىرىعى» تاقىرىبىندا دوڭگەلەك ۇستەل وتكەن. بۇل تۋرالى ايماقتىڭ مادەنيەت باسقارماسى Facebook پاراقشاسىندا جازىلدى.
ماڭعىستاۋ وبلىسى
ماڭعىستاۋ وبلىسىندا 31 مامىردا ساياسي قۋعىن-سۇرگىن قۇرباندارىن ەسكە الۋ كۇنىن اتاپ وتۋگە قالا تۇرعىندارى جينالعان. بۇل تۋرالى ماڭعىستاۋ وبلىستىق اسسامبلەياسىنىڭ الەۋمەتتىك جەلى پاراقشاسىندا جازىلدى.
«بۇگىن ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرلەر، وبلىس باسشىلىعى، ءوڭىر بەلسەندىلەرى، ەتنومادەني بىرلەستىكتەردىڭ وكىلدەرى مەملەكەت قايراتكەرى جالاۋ مىڭباەۆ ەسكەرتكىشىنىڭ جانىندا جىل سايىنعى ءداستۇرلى اكتسيا وتكىزدى.
ەسكەرتكىشكە گۇل قويىلىپ، جازىقسىز قازا تاپقان ميلليونداعان ادامداردى ەسكە الۋ قۇرمەتىنە يە بولدى»، - دەپ جازدى ايماق اسسامبلەياسىنىڭ Facebook پاراقشاسىندا.
جامبىل وبلىسى
جامبىل وبلىسىنىڭ اكىمى نۇرجان نۇرجىگىتوۆ ساياسي قۋعىن-سۇرگىن جانە اشارشىلىق قۇرباندارىنىڭ ەسكەرتكىشىنە گۇل شوقتارىن قويۋ راسىمىنە قاتىسقان. بۇل تۋرالى وبلىس اكىمدىگىنىڭ رەسمي سايتىندا جازىلعان.
«شاراعا قاتىسۋشىلاردىڭ قاتارىندا وبلىستىق جانە قالالىق ءماسليحاتتاردىڭ، ارداگەرلەر كەڭەستەرىنىڭ، قوعامدىق كەڭەستەردىڭ، «Amanat» پارتياسى وبلىستىق فيليالىنىڭ، ەتنومادەني بىرلەستىكتەردىڭ، مەملەكەتتىك جانە قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىنىڭ وكىلدەرى، قايعىلى كەزەڭدە قازا تاپقان مارقۇمداردىڭ تۋىستارى مەن جاقىندارى دا بولدى»، - دەلىنگەن.
الماتى وبلىسى
تالدىقورعاندا 31 مامىر – ساياسي قۋعىن-سۇرگىن قۇرباندارىن ەسكە الۋ كۇنىنە ارنالعان ميتينگ ءوتتى. شارا ءى.جانسۇگىروۆ اتىنداعى جەتىسۋ ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ جانىنداعى جانسۇگىروۆ ەسكەرتكىشىنىڭ الدىندا ۇيىمداستىرىلدى. بۇل تۋرالى وبلىس اكىمدىگى Facebook جەلىسىندە جازدى.
«وبلىس اكىمى قانات بوزىمباەۆ، ءى.جانسۇگىروۆتىڭ نەمەرە قارىنداسى نۇرپان جانسۇگىروۆا باستاعان رەسمي قوناقتار ەسكەرتكىشكە گۇل شوقتارىن قويىپ، قۋعىن-سۇرگىن قۇرباندارىنىڭ رۋحىنا تاعزىم ەتتى.
مۇنان سوڭ پروفەسسور، «ءىلياستانۋ» عىلىمي-زەرتتەۋ ورتالىعىنىڭ مەڭگەرۋشىسى مۇراتبەك يمانعازينوۆ تاريحي دەرەكتەردى مىسالعا كەلتىرە وتىرىپ، قۋعىن-سۇرگىن زوبالاڭىنا قىسقاشا توقتالدى.
اتاپ وتسەك، بۇگىن وسىنداي ءىس-شارا تالعار اۋدانىنداعى جاڭالىق اۋىلىندا دا وتۋدە. وعان وبلىس اكىمىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى لاززات تۇرلاشوۆ قاتىستى.
جىل سايىن وسى كۇنى زۇلمات جىلداردىڭ قۇربانى بولعان ازاماتتاردى ەسكە الۋ شارالارى تۇراقتى ۇيىمداستىرىلادى»، - دەلىنگەن رەسمي اقپاراتتا.
پاۆلودار وبلىسى
ءبىز ماقالامىزدى جاريالاپ بولعاننان كەيىن، پاۆلودار وبلىسى اكىمدىگىنىڭ ءباسپاسوز حاتشىسى حابارلاسىپ، پاۆلودار وبلىسىندا ساياسي قۋعىن-سۇرگىن قۇرباندارىن ەسكە الۋ كۇنىنە ارنالعان ءىس-شارا وتكەنىن حابارلادى. وبلىس اكىمى ابىلقايىر سقاقوۆ جينالعان كوپشىلىكپەن بىرگە 1927-1933 جىلدارداعى اشارشىلىق قۇرباندارىنا ارنالعان مەموريالعا گۇل شوقتارىن قويىپ، ەسكە الۋ ءراسىمىن وتكىزدى.
ۇيىقتاپ جاتقان اكىمدەر...
بۇگىن، 31 مامىر ساياسي قۋعىن-سۇرگىن قۇرباندارىن ەسكە الۋ كۇنى. ءتۇس اۋدى. ساعات ءتىلى 15:30-دان وزدى. ءبىز بىرقاتار وبلىس اكىمدىكتەرىنىڭ رەسمي سايتتارىنان 31 مامىر – ساياسي قۋعىن-سۇرگىن مەن اشارشىلىق قۇرباندارىن ەسكە الۋ كۇنىنە قاتىستى اقپارات ىزدەپ تابا المادىق.
شىعىس قازاقستان وبلىسى
دانيال احمەتوۆ تىزگىنىن ۇستاعان شىعىس قازاقستان وبلىسى اكىمدىگىنىڭ رەسمي سايتىندا بۇگىنگى كۇنگە قاتىستى بىردە-ءبىر اقپارات جاريالانباپتى.
نۇر-سۇلتان قالاسى
ەلوردا اكىمدىگىنىڭ رەسمي سايتىندا جاڭالىقتار انونسى جاريالانىپتى. وندا 31 مامىر كۇنى وتەتىن ءىس-شارالار رەتى باياندالعان.
«31 مامىر – ساياسي قۋعىن-سۇرگىن جانە توتاليتاريزم قۇرباندارىن ەسكە الۋ كۇنى «جاستار» سارايى الەۋمەتتىك جەلىدەگى اككاۋنتتارىندا ارنايى بەينەروليك جاريالايدى. كۇندىز ساعات 10:00-دە قالالىق امفيتەاتر ساحناسىندا «BALAPAN الەمى» اتتى كونتسەرتتىك باعدارلاما-فەستيۆال وتەدى. 3 ماۋسىم ساعات 11:00-دە سارايدىڭ كونتسەرت زالىندا م. گوركي اتىنداعى مەملەكەتتىك اكادەميالىق ورىس دراما تەاترىنىڭ ارتىستەرى «براتەتس ليس ي براتەتس كروليك» ەرتەگىسىن قويادى. سول كۇنى ساعات 19:00-دە امفيتەاتردا قازاق ۇلتتىق ونەر ۋنيۆەرسيتەتى «شابىت شاتتىعى» كونتسەرتتىك باعدارلاماسىن ۇسىنادى»، - دەپ جازىلعان.
شىمكەنت
شىمكەنت قالالىق اكىمدىگىنىڭ رەسمي سايتىندا دا ەشبىر اقپارات جاريالانباعان.
اقمولا وبلىسى
اقمولا وبلىسى اكىمدىگىنىڭ رەسمي سايتىندا سوڭعى جاڭالىق 18 مامىر كۇنى جاريالانعان ەكەن.
قوستاناي وبلىسى
ارحيمەد مۇحامبەتوۆ تىزگىنىن ۇستاعان قوستاناي وبلىستىق اكىمدىگىنىڭ رەسمي سايتى دا ءۇنسىز. 27 مامىردان كەيىن بۇگىن ءبىر ماتەريال جاريالانعان. وندا وبلىس اكىمىنىڭ «نۇرلى جەر» باعدارلاماسىن تالقىلاعانى جازىلعان.
سولتۇستىك قازاقستان وبلىسى
قۇمار اقساقالوۆ باسقاراتىن سولتۇستىك قازاقستان وبلىسى اكىمدىگىنىڭ رەسمي سايتىندا سوڭعى رەت 30 مامىر كۇنى ءبىر ماتەريال جاريالانعان. ال، ساياسي قۋعىن-سۇرگىن قۇرباندارىن ەسكە الۋ كۇنىنە قاتىستى بىردە-ءبىر جاڭالىق جوق.
تۇركىستان وبلىسى
ومىرزاق شوكەەۆ تىزگىندەپ وتىرعان تۇركىستان وبلىسى دا بۇگىن ءۇنسىز جاتىر ەكەن. اكىمدىكتىڭ رەسمي سايتى بۇگىن بىردە-ءبىر ماتەريال جاريالاماعان.
ءتۇيىن:
وبلىس اكىمدىكتەرىنىڭ رەسمي سايتى – ايماقتاعى ەل تىزگىنىن ۇستاعان اكىم مىرزالاردىڭ باستى مەديا الاڭى ەكەنىن ەسكەرسەك، اقوردا اماناتىن ارقالاعان اق جاعالىلاردىڭ نە ىستەپ، نە قويعانىن دا جۇرت اۋەلى وسى الاڭداردان ىزدەيتىنى ءسوزسىز.
بۇگىن حح عاسىردىڭ باسىندا تالايدى سارساڭعا سالىپ، قاسىرەت شەكتىرگەن ساياسي قۋعىن-سۇرگىن قۇرباندارىن ەسكە الۋ كۇنى ءوتتى. ءدال وسى كۇندى كەيبىر اكىم-قارالار مۇلدەم ەستەن شىعارىپ العان سەكىلدى. اكىمدەردىڭ وزدەرى دە، اقپارشىلارى دا (رەسمي سايتتارى) قالىڭ ۇيقىعا كەتكەن بە دەرسىز. دەسە دە، كۇن ءالى اياقتالعان جوق. ءار ىستە كەشىگىپ جۇرەتىن اكىمدىكتەردىڭ رەسمي سايتتارىن ەرتەڭ دە ءبىر شولىپ شىعارمىز...
ايجان تەمىرحان
Abai.kz
