XVII عاسىردىڭ اتاقتى عالىمى بلەز پاسكالدىڭ ءسوزى بار ەمەس پە، "قازىرگى فرانتسيادان 300 ينتەللەكتۋال كەتىپ قالسا، فرانتسيا قۇردىمعا كەتەدى" - دەگەن. سول سياقتى قازاقستاننىڭ دا وزىنە ءتان كوعامىنىڭ ايتۋلى كوعام قايراتكەرلەرى مەن پىكىر قالىپتاستىرۋشى ينتەللەكتۋالدى تۇلعالارى بار. ايقاپ رەداكتسياسىنىڭ تالداۋ-ساراپتاۋ ورتالىعى 100 شاقتى پروفەسسور، كوعام قايراتكەرلەرى، شەنەۋنىكتەر، جۋرناليستەر، كاسىپكەرلەر جانە عالامتور قاۋىمىنا ساۋالناما جاساپ - قازاكستاننىڭ ەڭ ىقپالدى 30 ينتەللەكتۋالدارىنىڭ ءتىزىمىن ۇسىنىپ وتىر. ساۋالناما مەتودولوگياسىن 3 جاقتى قاراستىردىق. الدىمەن تۇلعانىڭ بيلىككە ىقپالىن، ياعني ونىڭ ءىسى مەن ءسوزى بيلىك شەشىمدەرىنە كانشالىكتى ىقپال ەتەدى، ەكىنشىدەن، تۇلعانىڭ كوعامعا، الەۋمەتكە جانە قاراپايىم حالىققا ىقپالى، ۇشىنشىدەن، تۇلعانىڭ عالامتورعا ىقپالى. عالامتوردى قازىرگى زاماننىڭ ەڭ ىقپالدى اقپاراتتىق قۇرالى دەپ ەسەپتەسەك، تۇلعالاردىڭ عالامتورعا ىقپالى قوعامدا ۇلكەن ءرول وينايدى.

ەلىمىزدەگى پىكىر قالىپتاستىرۋشىلاردىڭ ىقپالىن 3 جاقتى 10 باللمەن ەسەپتەدىك. بارلىعى 30 ادام. ەسەپتەۋ قورىتىندىسى بويىنشى 30 تۇلعانىڭ قورىتىندى ۇپايى 406. ياعني بارلىعى 900 باللدىڭ 45% پايىزىن جيناعان. بۇل دەگەنىڭىز، پايىمداۋىمىزشا، ءبىزدىڭ ينتەللەكتۋالدار بەلگىلى ءبىر ىقپال ەتۋ ءۇشىن ءوز مۇمكىندىكتەرىنىڭ تەك قانا 45% عانا جۇزەگە اسىرادى. قالعان مۇمكىنشىلىكتەر ءار-ءتۇرلى ينديۆيدۋالدى سەبەپتەرگە بايلانىستى جۇزەگە اسىرىلمايدى.

وعان مىناداي سەبەپتەر بار:

XVII عاسىردىڭ اتاقتى عالىمى بلەز پاسكالدىڭ ءسوزى بار ەمەس پە، "قازىرگى فرانتسيادان 300 ينتەللەكتۋال كەتىپ قالسا، فرانتسيا قۇردىمعا كەتەدى" - دەگەن. سول سياقتى قازاقستاننىڭ دا وزىنە ءتان كوعامىنىڭ ايتۋلى كوعام قايراتكەرلەرى مەن پىكىر قالىپتاستىرۋشى ينتەللەكتۋالدى تۇلعالارى بار. ايقاپ رەداكتسياسىنىڭ تالداۋ-ساراپتاۋ ورتالىعى 100 شاقتى پروفەسسور، كوعام قايراتكەرلەرى، شەنەۋنىكتەر، جۋرناليستەر، كاسىپكەرلەر جانە عالامتور قاۋىمىنا ساۋالناما جاساپ - قازاكستاننىڭ ەڭ ىقپالدى 30 ينتەللەكتۋالدارىنىڭ ءتىزىمىن ۇسىنىپ وتىر. ساۋالناما مەتودولوگياسىن 3 جاقتى قاراستىردىق. الدىمەن تۇلعانىڭ بيلىككە ىقپالىن، ياعني ونىڭ ءىسى مەن ءسوزى بيلىك شەشىمدەرىنە كانشالىكتى ىقپال ەتەدى، ەكىنشىدەن، تۇلعانىڭ كوعامعا، الەۋمەتكە جانە قاراپايىم حالىققا ىقپالى، ۇشىنشىدەن، تۇلعانىڭ عالامتورعا ىقپالى. عالامتوردى قازىرگى زاماننىڭ ەڭ ىقپالدى اقپاراتتىق قۇرالى دەپ ەسەپتەسەك، تۇلعالاردىڭ عالامتورعا ىقپالى قوعامدا ۇلكەن ءرول وينايدى.

ەلىمىزدەگى پىكىر قالىپتاستىرۋشىلاردىڭ ىقپالىن 3 جاقتى 10 باللمەن ەسەپتەدىك. بارلىعى 30 ادام. ەسەپتەۋ قورىتىندىسى بويىنشى 30 تۇلعانىڭ قورىتىندى ۇپايى 406. ياعني بارلىعى 900 باللدىڭ 45% پايىزىن جيناعان. بۇل دەگەنىڭىز، پايىمداۋىمىزشا، ءبىزدىڭ ينتەللەكتۋالدار بەلگىلى ءبىر ىقپال ەتۋ ءۇشىن ءوز مۇمكىندىكتەرىنىڭ تەك قانا 45% عانا جۇزەگە اسىرادى. قالعان مۇمكىنشىلىكتەر ءار-ءتۇرلى ينديۆيدۋالدى سەبەپتەرگە بايلانىستى جۇزەگە اسىرىلمايدى.

وعان مىناداي سەبەپتەر بار:

1) ساياسي ىقپال نەمەسە ءسوز بوستاندىعىنىڭ بەلگىلى-ءبىر مەجەدە شەكتەۋلى بولۋى.

2) تۇلعانىڭ كىزمەتى.

3) تۇلعانىڭ جاس مولشەرى

4) تۇلعانىڭ تەحنولوگيالىق مۇمكىنشىلىكتەرى.

5) باسقا سەبەپتەر

ساۋالناما بارىسىندا تەك قانا ىقپال ەتۋ ولشەمى عانا الىندى، دەمەك، ينتەللەكتۋالدى تۇلعالاردىڭ ينتەللەكتۋالدى ءورىسى نەمەسە كوعامداعى ورنىنا سالىستىرمالى ءمان بەرىلگەن جوق.

ساۋالناما قورىتىندىسى بويىنشى، قازىرگى ۋاقىتتا ەڭ ىقپالدى ينتەللەكتۋالدى تۇلعا ەرلان قارين بولىپ تابىلىپ وتىر. ساۋالناما جاۋاپتارى جانە ايقاپ رەداكتسياسىنىڭ كوزقاراسى بويىنشا ەرلان قاريننىڭ ينتەللەكتۋالدى بەلسەندىلىگى وتە جوعارى، سونىمەن قاتار قوعامداعى جانە بيلىكتەگى ىقپالى دا باسىم بولىپ وتىر. ءبىر جاعىنان، كوشباسشى پارتيانىڭ باس حاتشى قىزمەتى دە ەرلان قارينگە سالىستىرمالى تۇردە ىقپال ەتۋگە كوپ مۇمكىندىك بەرىپ وتىر. ءوز مۇمكىندىگىن بەلسەندىلىكپەن قولدانىپ، ەكىنشى ورىندى يەلەنىپ وتىرعان بۇل - اقىن، كوعام قايراتكەرى مۇحتار شاحانوۆ. جاس شاماسىنا قاراماستان اقىننىڭ ساياسي بەلسەندىلىگى جوعارى، سوعان بايلانىستى ىقپالى دا وزگەلەرگە قاراعاندا باسىم. 3-ءشى ورىندا ساياساتكەر جانە پرەزيدەنت كەڭەسشىسى ەرمۇحامەت ەرتىسباەۆتىڭ تۇرۋى ونىڭ بيلىك تەتىكتەرىن كەڭ پايدالانا الۋ مۇمكىندىگىندە. ەرتىسباەۆتىڭ پرەزيدەنتكە جاقىندىعى، ونىڭ ساياسي ساحناداعى بەلسەندىلىگى، عالامتورداعى ىقپالى ونى 3-ءشى ورىنعا شىعارىپ تۇر.

4-ءشى ورىندى سوڭعى كەزدە مينيسترلەردى سۇراق-جاۋاپ استىندا قالدىرۋدى ادەتكە اينالدىرعان ءماجىلىس دەپۋتاتى داريعا نازارباەۆا السا، 5-ءشى ورىنعا مەملەكەت حاتشىسى مۇحتار قۇل-مۇحاممەد جايعاستى. 6-7 ورىنداردا جۋرناليستيكا سالاسى ارقىلى عالامتورعا جانە تەلەارنا قاۋىمىنا جويقىن ىقپال جاساپ جۇرگەن گۇلجان ەرعاليەۆا مەن ارتۋر پلاتونوۆ تۇر. 7-ءشى ورىندى قالىڭ بۇقاراعا تانىمال "جاس الاش" گازەتىنىڭ باس رەداكتورى رىسبەك سارسەنبايۇلى السا، 8-ءشى ورىندا كوعامعا ۇلكەن ىقپال ەتىپ جۇرگەن «اباي» اقپارات پورتالىنىڭ باسى-قاسىندا جۇرگەن ساياساتتانۋشى ايدوس سارىم ىقپالدى ينتەللەكتۋال بولىپ تانىلدى.

9-شى ورىندا بەلگىلى ەكونوميست، كەدەندىك وداق ساياساتىنىڭ جۇيەلى قارسىلاسى مۇحتار تايجان, ال 11, 12, 13, 14-ءشى ورىنداردا جۋرناليستەر، "ايقىن" گازەتىنىڭ باس رەداكتورى نۇرتورە ءجۇسىپ, تاۋەلسىز جۋرناليست سەرگەي دۋۆانوۆ, "اباي.كز" اقپارات پورتالىنىڭ باس رەداكتورى داۋرەن قۋات, ورىس ءتىلدى قوعام اراسىندا ەرەكشە بەدەلگە يە "ۆزگلياد" گازەتىنىڭ باس رەداكتورى يگور ۆينياۆسكي ىقپالدى بولىپ تانىلىپ وتىر. كەلەسى ورىندا كوعامعا عىلىم تاراپىنان ىقپال ەتىپ، ءتۇرلى كوركەمفيلمدەر مەن دەرەكتى فيلمدەردىڭ كەڭەسشىسى بولىپ جۇرگەن بەلگىلى عالىم-تاريحشى مامبەت قويگەلدى بولسا، 16 ورىندا بۇكىل قازاقستان قوعامىنا جان-جاقتى ىقپال ەتۋ مۇمكىندىگىنە يە بەلگىلى جازۋشى، قوعام قايراتكەرى گەرولد بەلگەر جايعاستى.

"ساياساتتان پايدا جوق، عىلىم قۋىپ، شاكىرت تاربيەلەيمىن" - دەپ اندا-ساندا رەسپۋبليكالىق باسىلىمداردان ءسوز ايتىپ تۇراتىن الەمدىك دەڭگەيدەگى عالىم اسقار جۇمادىلداەۆتىڭ ىقپالى ستۋدەنتتەر مەن عالىمدار اراسىندا جوعارى. شىڭعىس ايتماتوۆتىڭ فرانتسيادا ساباق بەرىپ جۇرگەن اسقار مىرزانى كورىپ قالىپ: "قازاققا ساباق بەرگەن فرانتسۋزدى كورگەنمىن، بىراق فرانتسۋزدارعا ساباق بەرىپ تۇرعان قازاقتى العاش كورۋىم" دەگەنى قوعام ويىنا دالمە-ءدال كەلىپ تۇر. ياعني اسقار جۇمادىلداەۆتىڭ عىلىمي قوعام الدىنداعى بەدەلى - ونىڭ ىقپالدىعىنىڭ بىردە-ءبىر سەبەبى. ينتەللەكتۋالدى قابىلەتى مەن شىعارماشىلىق قابىلەتىن قوس قاناتىنداي ۇستايتىن ەرمەك تۇرسىنوۆتىڭ كينوكورەرمەنگە تيگىزەر ىقپالى، ونىڭ وسى تىزىمدە 18-ءشى ورىن الۋىنا مۇمكىندىك بەردى. عاريفوللا ەسىم سەناتتاعى ورنىمەن، عىلىمي ورتاداعى بەدەلى ءھام تاربيەلەگەن شاكىرتتەرىمەن قوعامعا ىقپالى بولسا، 20-شى ورىندا قازاقستان جۋرناليستەر وداعىنىڭ توراعاسى سەيتقازى ماتاەۆ ىقپالدى بولىپ تانىلدى. 21-ءشى ورىندا سوڭعى كەزدە جۋرناليستيكانىڭ قىر-سىرىن پايدالانىپ ساپالى شىعارماشىلىق ونىمدەرىمەن تانىلىپ جۇرگەن گەننادي بەنديتسكي, 22-ءشى ورىندا بەلگىلى ساياساتتانۋشى دوسىم ساتپاەۆ, 23-ءشى ورىندا سوناۋ چەحيادان شىعارماشىلىعى ارقىلى ء"وزىن تۇسىنبەگەن" كوعامعا سالەم جولداپ تۇراتىن مۇحتار ماعاۋين, 24-ءشى ورىندا "الاشورداتانۋعا" وراسان زور ۇلەس قوسقان عالىم، پىكىر قالىپتاستىرۋشى، جاڭا زامانعى اعارتۋشى تۇرسىن جۇرتباي, 25-ءشى ورىندى - جازۋشى، ساياسي ارەنادا ءسوز سويلەپ، ەل مۇددەسىن قورعاپ جۇرگەن قابدەش ءجۇمادىلوۆ, 26-شى ورىندى ابايدى قازاققا تانىتۋدا شەكسىز ۇلەس قوسقان بەلگىلى عالىم، پۋبليتسيست، پىكىر قالىپتاستىرۋشى مەكەمتاس مىرزاحمەتوۆ, 27-ءشى ورىندى كينو ونەرىنىڭ مايتالمان شەبەرى، كەلەشەگى زور رەجيسسەر، ءوز سالاسىنىڭ ۇزدىگى، قوعامعا كينو ارقىلى ىقپال ەتىپ جۇرگەن احان ساتاەۆ, 28-ءشى ورىندى، جاسىنا قاراماستان ەلدىك مۇددەگە كەلگەندە ايانىپ قالمايتىن قوعام قايراتكەرى مۇرات اۋەزوۆ, 29-شى ورىندى ءوز سالاسىنىڭ كوشباسشىسى، «كوكا-كولا» پرودۋكتسياسىن حالىق مۇددەسى ءۇشىن قازاق تاعامتانۋ اكادەمياسىنىڭ اتىنان ماقۇلداماي اتى شىققان، عالىم تورەگەلدى شارمانوۆ يەلەندى. سوڭعى 30-شى ورىندى يەلەنگەن ادام تۋراسىندا ءبىر جاقتى پىكىرتالاس شىقپايتىنى بىزگە انىق. دەسەك تە، باس بوستاندىعىنان ايىرىلعان مۇحتار جاكىشەۆ مىرزانىڭ ينتەللەكتۋالدى قابىلەتى قوعامعا جاقسى بەلگىلى. وسىناۋ باسىنا كۇن تۇسكەن زاماندا مۇحتار جاكىشەۆ زامانۋي عىلىمنان شەت قالىپ قويمايتىنى، ەلى ءۇشىن وڭاشادا شاكارىم ايتقانداي "جوبا ويلايتىنى" - ونىڭ كوعامداعى ىقپالىن تەك ارتتىرا تۇسپەك.

"ايقاپ" اقپاراتتار پورتالىنىڭ تالداۋ-ساراپتاۋ ورتالىعى.

aikap.kz