قازاقستان بيلىگى وتاندىق شيكىزاتتى ساتۋدى سان ءتۇرلى جولىن ىزدەستىرۋ ۇستىندە. سەبەبى رەسەيدىڭ ۋكرايناعا اشىق سوعىس اشۋى ترانزيتتىك جولداردى جابۋدا. قازاقستان شيكىزاتىنىڭ باسىم بولىگى كارى قۇرلىققا رەسەي اۋماعى ارقىلى تاسىمالداناتىن. الايدا رەسەي سوعىس اشقالى ءوز اۋماعىنىڭ ترانزيت جولىن بوپسا ماقساتىندا پايدالانىپ كەلەدى. 

قازاقستان پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقاەۆ يرانعا بارىپ، كەلىسسوزدەر وتكىزدى. رەسەيدىڭ پەتەربۋرگ قالاسىندا وتكەن ەكونوميكالىق فورۋمنان كەيىن بىردەن تەگەرانعا ۇشقان توقاەۆ بىرنەشە ماڭىزدى كەلىسىمدەرگە قول قويدى. قازاقستان يران ەلىمەن ساۋدا قاتىناسىن ارتتىرۋ جاعىن قاراستىرۋدا. ول ءۇشىن ەكى ءتۇرلى مارشرۋت ىسكە اسپاق. ءبىرىنشى باعىت كاسپي ارقىلى سۋ جولى بولسا، ەكىنشى باعىت «قازاقستان - تۇركىمەنستان – يران» تەمىرجولى.

قازاقستان مەن يراننىڭ اراسىنداعى ساۋدا قاتىناسى جىل سايىن قارقىندى دامۋدا. يرانعا باتىستىق سانكتسيالاردىڭ سالىنۋى تەگەرانعا ساتىلاتىن تاۋار تۇرلەرىن ازايتتى، الايدا ازىق-تۇلىك پەن الەۋمەتتىك قاجەتتىلىككە ارنالعان تاۋار تۇرلەرىن ساۋدالاۋ مۇمكىندىگى اشىق. قازاقستان يرانعا استىق، سۇلى، ارپا ونىمدەرىن ساتۋ بويىنشا كوشباسشى ەلدىڭ ءبىرى سانالادى. ەندىگى تاڭدا قوي ەتىن جەتكىزۋ بويىنشا جوسپاردى ەسەلەپ ارتتىرۋ تۇر.

قازاقستان باسشىسى يراننىڭ ءبىز ءۇشىن ماڭىزدى ەلدىڭ ءبىرى ەكەنىن ايتا كەتتى.

«يران – ەجەلگى وركەنيەت وشاعى. سونداي-اق قازاقستاننىڭ يسلام الەمىندەگى ماڭىزدى سەرىكتەسىنىڭ ءبىرى. ايگىلى فيردوۋسي ءوزىنىڭ «شاحناماسىندا» يران مەن تۇراننىڭ ۇلى جىبەك جولىنداعى تاعدىرلاس ەلدەر ەكەنىن اتاپ وتكەن. قازاقتىڭ ۇلى اقىنى اباي ساعديدىڭ، ءجامي مەن ءرۋميدىڭ شىعارمالارىن جاقسى بىلگەن. شىعىس مادەنيەتىنە تەرەڭ بويلاعان. مۇنىڭ ءبارى بايلانىسىمىزدىڭ عاسىرلار بويى جالعاسىپ كەلە جاتقانىن كورسەتەدى. ءبىز وسى ىنتىماقتاستىقتى ودان ءارى دامىتا ءتۇسۋىمىز كەرەك. ءبىز – كاسپي جاعاسىنداعى تاتۋ كورشىلەرمىز. تاريحىمىز تامىرلاس، سالت-ءداستۇرىمىز بەن مادەنيەتىمىز ۇقساس. اشارشىلىق جىلدارىندا تالاي قانداسىمىز يران جەرىن پانالاعان. ولاردى قۇشاق جايا قارسى العان يران جۇرتىنا العىسىمىز شەكسىز. ونى ەشقاشان ۇمىتپايمىز»، – دەدى قازاقستان پرەزيدەنتى.

يراندا 20 مىڭعا جۋىق قازاق بار دەگەن دەرەكتەر كەزدەسەدى. قازاقستان مەن يراننىڭ اراسىنداعى ساۋدا قاتىناسىن بىرنەشە ملرد دوللارعا جەتكىزۋ ماسەلەسى دە كوتەرىلدى. ول تۋرالى يران باسشىسى رايسي بىلاي دەدى:

«قازاقستان پرەزيدەنتىنىڭ بۇگىنگى رەسمي ساپارى اياسىندا جۇرگىزىلگەن كەلىسسوزدەر مەن قول قويىلعان قۇجاتتار ەكى ەل ءۇشىن جاڭا مۇمكىندىكتەرگە جول اشاتىنىنا سەنەمىن. ءبىز ءوزارا تاۋار اينالىمىن 3 ميلليارد دوللارعا دەيىن جەتكىزۋىمىز كەرەك. ءبىزدىڭ وعان الەۋەتىمىز جەتەدى. اسىرەسە، اۋىل شارۋاشىلىعى، كولىك-ترانزيت سالالارىنداعى مۇمكىندىكتەرىمىز مول. سوندىقتان بۇگىنگى كەلىسسوزدەردىڭ ناتيجەسى ەلدەرىمىز اراسىنداعى تىعىز ىنتىماقتاستىقتىڭ بەرىك ىرگەتاسى بولىپ قالاناتىنىنا سەنىمدىمىن».

جالپى جيىنتىعى قازاقستان مەن يران اراسىندا بىرنەشە كەلىسىمگە، قۇجاتتارعا قول قويىلدى. ولار كەلەسىدەي:

1. قازاقستان رەسپۋبليكاسى سىرتقى ىستەر مينيسترلىگى جانىنداعى سىرتقى ساياسي زەرتتەۋلەر ينستيتۋتى مەن يران يسلام رەسپۋبليكاسى سىرتقى ىستەر مينيسترلىگىنىڭ ساياسي جانە حالىقارالىق زەرتتەۋلەر ينستيتۋتى اراسىنداعى ىنتىماقتاستىق جونىندەگى ءوزارا تۇسىنىستىك تۋرالى مەموراندۋم;

2. قازاقستان رەسپۋبليكاسى مادەنيەت جانە سپورت مينيسترلىگى مەن يران يسلام رەسپۋبليكاسى مادەنيەت جانە يسلامدىق باعدار مينيسترلىگى اراسىنداعى 2022-2025 جىلدارعا ارنالعان مادەني الماسۋ باعدارلاماسى;

3. قازاقستان رەسپۋبليكاسى ساۋدا جانە ينتەگراتسيا مينيسترلىگى مەن يران يسلام رەسپۋبليكاسى ونەركاسىپ، تاۋ-كەن جانە ساۋدا مينيسترلىگى اراسىنداعى تالدامالىق زەرتتەۋلەر جانە تاجىريبە الماسۋ سالاسىنداعى ىنتىماقتاستىق تۋرالى مەموراندۋم;

4. قازاقستان رەسپۋبليكاسى مەن يران يسلام رەسپۋبليكاسى اراسىنداعى ەكىجاقتى ساۋدانى ارتتىرۋ بويىنشا ىنتىماقتاستىق جونىندەگى ءوزارا تۇسىنىستىك تۋرالى مەموراندۋم;

5. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ اۋىل شارۋاشىلىعى مينيسترلىگى مەن يران يسلام رەسپۋبليكاسىنىڭ اۋىل شارۋاشىلىعى دجيحادى مينيسترلىگى اراسىنداعى اۋىل شارۋاشىلىعى سالاسىنداعى ىنتىماقتاستىق جونىندەگى ءوزارا تۇسىنىستىك تۋرالى مەموراندۋم;

6. اۋىل شارۋاشىلىعى ونىمدەرىنىڭ ساۋداسى مەن ترانزيتىندەگى قازاقستان-يران ىنتىماقتاستىعى تۋرالى مەموراندۋم;

7. «حابار» اگەنتتىگى» اكتسيونەرلىك قوعامى مەن يران يسلام رەسپۋبليكاسى تەلەراديو حابارلارىن تاراتۋ كومپانياسى اراسىنداعى ىنتىماقتاستىق جونىندەگى ءوزارا تۇسىنىستىك تۋرالى مەموراندۋم;

8. «قازمۇنايگاز» ۇلتتىق كومپانياسى» اكتسيونەرلىك قوعامى مەن يران يسلام رەسپۋبليكاسى ۇلتتىق مۇناي كومپانياسى اراسىنداعى ءوزارا تۇسىنىستىك تۋرالى مەموراندۋم;

9. «قازاقستان تەمىر جولى» ۇلتتىق كومپانياسى» اكتسيونەرلىك قوعامى مەن يران يسلام رەسپۋبليكاسىنىڭ تەمىر جولدارى اراسىنداعى ىنتىماقتاستىق تۋرالى مەموراندۋم.

قازاقستان ءوز تاراپىنان يران ەلىنىڭ ازاماتتارىنا 14 كۇندىك ۆيزاسىز رەجيم ەنگىزەتىنىن مالىمدەدى. اتالمىش شارانىڭ بارلىعى دا ترانزيتتىك جولدى كەڭەيتۋ جانە ەۋروپاعا اپاراتىن وزگە جولدى ىزدەستىرۋ ەكەنىن ءتۇسىنۋ قيىن ەمەس. قازاقستان بيلىگى رەسەي اۋماعىن اينالىپ وتەتىن جول ىزدەۋدە، بالاما قاراستىرۋدا...

كا مىرزا

Abai.kz