قازىرگى اعا بۋىن اقىن-جازۋشىلار وزىنەن كەيىنگى جاس بۋىنعا، قالامداسىنا نەگە نازار اۋدارماي كەتتى دەگەندى ءجيى ويلايمىن. ءتىپتى كوپتەگەن ۇلكەن قالامگەرلەرگە وسى ساۋالدى قويدىم، ءبارىنىڭ ايتاتىنى ءبىر عانا جاۋاپ – «ۋاقىت جوق». كەزىندە ۇلكەن تۇلعالار وزىنەن كەيىنگى جاستارعا كوڭىل ءبولىپ، سولاردىڭ جازعاندارىمەن تانىسۋ ءۇشىن ارنايى شىعارماشىلىق كەڭەستەر وتكىزىپ، تالانتتاردىڭ تاسادا قالماۋىنا جول ىزدەگەن.

ال قازىر ءبارى باسقاشا. اركىم وزىنشە اقىن، وزىنشە جازۋشى. ۇلكەنى كىشىسىن، جاستارى جاسامىسىن وقىمايدى. سودان كەلىپ، ءبىر-ءبىرىن كىنالاۋ باستالادى. شىندىعىندا، قازىر پوەزيادا دا، پروزادا دا ەڭبەكتەنىپ جۇرگەن جاستار وتە كوپ. ولار ءتىپتى ەشكىمنەن قولپاشتاۋ كۇتپەي-اق العا تارتىپ بارادى. سولاردىڭ ءبىرى – جاس اقىن اسەل كارىباي. ونىڭ جازعان جىرلارى ۇلى عابەڭنىڭ، عابيت مۇسىرەپوۆتىڭ «ولەڭ ءوندىرىسىن قويىپ، شىن مانىندە پوەزيا جاز دەر ەدىم» دەگەن پايىمىنا دۇرىس جاۋاپ بەرە الاتىن قۋات­تى تۋىندىلار ەكەنىن ايتاتىن كەز كەلدى. اقىن مويىندالۋ ءۇشىن 40-50 جاستى كۇتىپ وتىرۋدىڭ ەش قاجەتى جوق. «كۇش اتاسىن تانىماس» دەگەندەي، قالامگەرلىك تە جاس پەن كارى دەپ بولىنبەسە كەرەك. بۇعان دالەل اسەلدىڭ اسەم جىرلارى.

ول ءبۇي دەيدى:

«ءسابي شاعىمدا سانسىز
قۇمىرسقا ءولتىردىم
جاڭبىر جاۋسىن دەپ…
جانارى ما ەدى سۋالعان كورشى كەمپىردىڭ؟
مەن كۇتكەن وسى ماۋسىم با ەد؟

جاڭبىرىڭ قايدا،
تاعدىرىم قايدا، قاراشا؟
تۇنىڭنەن ەمەس،
جالعىزدىعىمنان جاۋرادىم.
قاي ساتتەرىڭە قالدىردى مەنى وڭاشام؟
قاي تۇكپىرىڭە اكەتتى مەنى اۋلاعىم؟

اق شاربى بۇلتتان اق كويلەك تىگىپ كيسەم بە؟
ءوزىم-اق، بالكىم، جاۋارمىن.
قىپ-قىزىل ەرنىم – ورتەنبەس
ەندى سۇيسەڭ دە،
جاپ-جاسىل جانىم – جاراڭا تاڭعان داۋام بۇل».

بۇل تارماقتار تابيعاتتى ءسوز ەتتى دەسەك، قاتەلەسەمىز. اسەلدىڭ قالامى تابيعاتپەن قاتار تازالىقتى، ادالدىقتى، سوسىن ۇلى جالعىزدىقتى سۋرەتتەپ تۇر. «اق شاربى بۇلتتان اق كويلەك كيگىسى» كەلگەن اقىنعا ەندىگى جەردە قالاي جىر جازسا دا جاراسادى. مۇمكىن، ونى جالعىزدىقتىڭ اۋىلىنا ەرتە باردى دەپ «كىنالاۋدىڭ» دا قاجەتى شامالى. سەبەبى ول – اقىن. لي بايدىڭ «مەن جەردە قۇلازيمىن جالعىزسىراپ، ال اسپاندا تۇر، انە، ايىم قاراپ» دەگەنى ءبىزدىڭ اقىننىڭ «تۇنىڭنەن ەمەس، جالعىزدىعىمنان جاۋرادىم» دەۋىمەن ۇندەسىپ كەتپەسە دە، سارىنداس دەر ەدىك. ءبىزدىڭ بايقاۋىمىزشا، اسەل كارىباي – بوس شيمايدى قۇپتامايتىن قالامگەر. ونىڭ ويى مەن ساناسى شالقار شابىتقا عانا ەرىك بەرە الماق.

«جانارى جوق جارىمجان جانداي عارىپ،
تاڭ اتادى تاعدىرعا تاڭداي قاعىپ.
الماتىنىڭ اعىتىپ بەت پەردەسىن،
الاتاۋ تۇر الدىمدا اردا ويلانىپ.

جۇمباق كۇيىن قالدىرىپ ءار عاسىرعا،
ءبىر ءومىر مەن ءبىر ءومىر جالعاسۋدا.
قىزدىڭ جاسى سەكىلدى تارامدانىپ،
ەسەنتاي دا جىلايدى ارناسىندا.

كۇلسە داعى گۇل كوكتەم بالاق ءتۇرىپ،
اڭساعان جوق جانىم دا تاعات قىلىپ،
جالعىزدىعىم جازىقسىز مۇڭايادى،
جۇرەگىمنىڭ جىرتىعىن جاماپ تۇرىپ».

اقىندار ءۇشىن ءوزى ءومىر سۇرگەن قالانىڭ ولەڭ بولىپ اق قاعازدا ساپار شەگۋى قالىپتى قۇبىلىس دەسەك تە، ولەڭدەگى «الماتىنىڭ اردا ويلانۋى» ەرىكسىز نازار اۋدارتادى. ءبىر ساتتىك ويدىڭ جەمىسى ۇلكەن قالانىڭ ءتىپتى ايباتتاندىرىپ تۇر. وسى جىردى وقىپ وتىرىپ كوز الدىڭىزعا قارت الماتى كەلە قالادى. ارينە، اسقاق قالپىمەن. ءتىپتى ونىڭ باسقا جىرلارىنداعى توسىن تەڭەۋلەر مەن وزىندىك وقشاۋ ويلار كوپتەپ كەزدەسەدى.
«ەكەۋمىز
ب.ز.ب. مىڭجىلدىقتا دا،
ب.ز.ب. ەكىمىڭجىلدىقتا دا،
ب.ز.ب. ۇشمىڭجىلدىقتا دا
كەزدەسپەگەن شىعارمىز.

ەكەۋمىز
بوسقىندار لاگەرىنەن قاشىپ شىققان كۇننەن باستاپ تاعدىرلاسپىز –
سەنىڭ مەنەن وزگە ەشكىمىڭ جوق سەكىلدى،
مەنىڭ سەنەن وزگە ەشكىمىم جوق…».

پوەزيا قاسيەتىنىڭ ءبىرى – ويلاندىرۋ. ال وسى جىرلاردان كەيىن ويلانباۋ، نە وزىڭىزگە نەمەسە باسىڭىزعا سىن. جاس قالامنان شىققان ولەڭدەردەگى ءبىر تىلسىم كۇش «تاعى وقي بەرەيىنشى» دەگەن كۇيگە جەتەلەيدى. «وتىرعان ورنىڭنان ۇشىرىپ تۇرعىزاتىن سەزىم — پوەزيا» دەيدى جازۋشى عابيت مۇسىرەپوۆ، ءبىز سول سەزىمدى، سول بۇلقىنىستى اسەل اقىننىڭ جىرلارىنان كورىپ تۇرمىز.
* * *
ساعات 17:00
مەن سەنى قۇشاقتاعىم كەلگەن.

قاسىڭا بارۋ ءۇشىن ءۇش اتتاعىم كەلگەن،
بىراق سەن الىستاسىڭ:
مۇحيتتىڭ، تاۋلاردىڭ ارعى بەتى،
كارتادان كەتە المادىم قارعىپ ءوتىپ.
سودان بەرى
مامىر، ماۋسىم، شىلدە، تامىز،
قىركۇيەك، قازان، قاراشا، جەلتوقسان اۋىستى
كۇنتىزبەنى جاۋدىرەتىپ…».

بۇگىندە وقىرمانى كوپ جاس اقىننىڭ ءبىرى رەتىندە ونىڭ ەسىمى ءجيى اتالادى. ەگەر ول ءبىر بيىككە كوتەرىلدى دەپ ەسەپتەسەك، ونى سول بيىككە الىپ شىققان – ولەڭدەرى. ادەبيەتتى قورعاۋ ەجەلدەن بەرى قولىنا قالام ۇستاعانداردىڭ باستى مىندەتى بولدى. بۇل وزىنە-ءوزى سەنىممەن قارايتىن، كۇماننان ادا ەڭبەكقورلاردىڭ شارۋاسى. ال اقىندار ءۇشىن پوەزيانى قورعاۋ – باستى جۇمىس. قالاي قورعاماق؟ ارينە، جاقسى ولەڭدەر ارقىلى. ولەڭ – ۇلى كوش. باق پەن بايانسىزدىقتىڭ ورتاسىنداعى بۇل كوشتە قالامى قۋاتتىلار عانا ءومىر سۇرە الادى. سىرشىل اقىن اسەل كارىبايدىڭ قازاق پوەزياسىنىڭ كوشىندە جۇرەرى داۋسىز. ول ءۇشىن ءومىر – ولەڭ، ال ولەڭ – ءومىر ەكەنىن دە وقىرمان ەسكەرە جاتار. شىنايى ولەڭدەردىڭ شىراعى سونبەيدى، كەرىسىنشە، جانادى. قولىندا قالامى بار اقىن ءۇشىن سونىڭ ءوزى – ءبىر باقىت.

دۇيسەنالى الىماقىن

Abai.kz