اسا قۇرمەتتى اسقار اعا!

مەن  ءسىزدى  وسى  كۇنگە  دەيىن  عىلىمي، قوعامدىق وي-پىكىرلەرىڭىز ءۇشىن اسا قۇرمەت تۇتامىن. فاكتىگە عانا تابان تىرەپ، شىندىق ءۇشىن تايسالمايتىن، عالىمعا ءتان كىسىلىك كەلبەتىڭىزگە قىزىعامىن. ءسىز عىلىم اكادەمياسىن جاپقاندا قاسقايىپ تۇرىپ: «جابۋ  قاتە  بولدى»، - دەپ ايتتىڭىز. سول  كەزدەردە ن.نازارباەۆتىڭ بۇيرىعىنا قارسى كەلۋ ۇلكەن ەرلىك ەدى. سول ەرلىكتى عالىمداردىڭ ىشىنەن ءسىز جاسادىڭىز. عالىمعا عىلىمنان باسقا نە كەرەك ەدى، ءتايىرى. ءسىز: «قازاق ۇلتى تەحنوكرات ۇلتقا اينالۋى  كەرەك. جوعارى مەكتەپتە جاراتىلىستىق عىلىمداردى قازاق تىلىندە وقىتۋ كەرەك»، - دەپ  پىكىر ايتىپ ءجۇرسىز. وتە دۇرىس ءھام وزەكتى پىكىر. «توي ەلۋ بەس-ەلۋ التى  مينۋتتان اسپاۋى كەرەك»، - دەدىڭىز. قازاقتىڭ تويشىلدىعىن ۇناتپايتىندىعىڭىزدى انىق اڭعارتتىڭىز. ۇلتىمىز ءۇشىن وتە  كوكەيكەستى پىكىر. «ءارىپ الماستىرۋ كومپيۋتەرگە جاراتىلستىق ءبىلىمدى جازۋعا قولايلى بولۋى كەرەك»، - دەدىڭىز. وتە ورىندى. قازاق عىلىمىن دامىتۋدى ويلايتىن ادامنىڭ پىكىرى. باسشى ايتتى، قوسشى  ۇقتىردى دەپ، ءوز تالعام-پرينسىپتەرىڭىزدەن باس تارتا بەرمەيتىن بىربەتكە مىنەزىڭىزدى كورسەتىپ  ءجۇرسىز.  بۇل قاي قازاققا بولماسىن ۇلگى بولاتىن قاسيەت دەپ ويلايمىن.

جاقىندا، اعا ءسىز، ۇلتتىق قۇرىلتايدىڭ ۇلىتاۋداعى جينالىسىندا ءسوز سويلەپ، وت باستىڭىز.  ونسىزدا ساياساتتى قۋلىعىنا قۇرىق بويلامايتىن ءىلىم دەپ ايتۋشى ەدى. وتىز جىلدا ساياسات ەمەس تاپ-تازا ساياسي ويىندار بولعان ەلدە، اعا ءسىزدى ساياسات الداپ كەتتى.  ءسىزدى عىلىم ادامى ساياساتقا الدانىپ  قالۋى قالىپتى قۇبىلىس، تۇسىنۋگە بولادى دەپ ويلاۋعا بولار ەدى. بىراق قازاقتىڭ  تاعدىرى تاريحتىڭ  تالقىسىنا تۇسكەن وسىناۋ سىن ساعات وتپەلى كەزەڭدە سىزگە ەرىپ، كوپ ادام اداساتىن بولدى. سودان شىداي الماي، سىزگە ارناپ ءسوز قوزعادىق.

اعا ءسىز ايتقان جانە سىزدەن باسقالار دا ايتىپ جۇرگەن قازاق ەلىنىڭ ەگەمەندىگى مەن وركەندەۋىنە  قاتىستى  وزەكتى وي-پىكىرلەردى ىسكە اسىرۋدىڭ جالعىز جولى بار. ول ساياسي وزگەرىس دەۋگە تۇرارلىق  ساياسي رەفورما. بۇل - سايلاۋ. ساياسي ويىننىڭ باستى مازمۇنى تەك ءار ءتۇرلى، ءار دارەجەلى ءادىل سايلاۋ. سوندىقتان بۇل جول قازىر سىزدەر ايتقان وزەكتى ويلاردان دا ماڭىزدى. ال بۇگىنگى بيلىك وسى ەڭ  ماڭىزدى تاقىرىپتى سيپاي قامشىلاپ، سىزدەر ايتقان وزەكتى تاقىرىپتاردى جىلتىڭداتىپ، ەلدى  الداۋدا. ال سىزدە سول الجاستىرعىشتاردىڭ سابىنان كورىنىپ قالدىڭىز، اعا.

ءبىز وتىز جىل تاۋەلسىزدىكتى ساقتاۋ ءۇشىن دەپ، تىنىش وتىرۋعا شاراسىز ءماجبۇر بولعان حالىقپىز.  حالىق شاراسىز تىنىش وتىرعاندا، بيلىكتىڭ نە ىستەپ، نە قويعانىن بىزدەن جاقسى بىلەسىز، ايتىپ تا  ءجۇرسىز.  حالىق وتىز  جىل  وتىرىككە  الداندى.  «اۋزى  كۇيگەن  ءۇرىپ  ىشەدى»،  «قازانعا  جۇعىسساڭ  كۇيەسى  جۇعادى»، «وتىرىكشىنىڭ شىن ءسوزى زايا» دەگەن حالىقتىڭ سان مىڭ جىلدىق ءومى  امالياتىنان قورىتقان  دانا ءسوزى بار ەمەس پە؟..  پرەزيدەنت بولعان ءۇش جىلعا دەيىن ن.نازارباەۆتىڭ ىقپالىنان شىعا  الماعان ق.توقاەۆقا حالىق بىردەن قالاي سەنۋى، ارتىنان ەرۋى كەرەك؟!. ەل سەنەتىندەي ق.توقاەۆ ءدال  بۇگىنگە دەيىن نە ىستەدى؟. بولماعاندا تەرگەۋ يزاليوتورىندا پوليتسيالار جاعىنان ازاپتالىپ  ولگەندەر ءۇشىن اشىنىپ، ءبىر  اۋىز  ءسوز  ايتتى  ما؟  سوندا قازاقستاندا ادام  ءولىمى  وسىنداي  اۋىزعا  الۋعا دا تاتىماي ما؟ وندا اتا زاڭعا «ەڭ قۇندى نارسە ادام ءومىرى مەن تىرشىلىگىنىڭ بوستاندىعى» دەپ  نەگە جازىپ قويعان؟ سول اتا زاڭعا قولىن قويىپ  تۇرىپ،  «حالقىما زاڭ بويىنشا ادال قىزمەت ەتەمىن»، - دەپ سەرت بەرمەپ پە؟.. جوق، بۇل سۇراقتار ق.توقاەۆقا قويىلماۋعا ءتيىس پا ەدى. وندا، ءسىز  جاۋاپ بەرىپ كورىڭىز. اعا، كەم بولعاندا ق.توقاەۆقا سەنۋگە ەرتە. ماقتاۋعا، ءتىپتى ەرتە.

وتىز جىلدا قالىپتاسقان بىلىق پەن شىلىقتىڭ تارقاتار ءتۇيىنى ءادى پرەزيدەنتتى سايلاۋ. ن.نازارباەۆ  تۇسىندا سايلاۋ ءادىل وتكەن جوق.اسىرەسە، 2005 جىلداردان كەيىن. داۋلى داۋىس ۇرلاۋدى ايتپاعاندا، بۇنىڭ انىق ايعاعى ن.نازارباەۆقا قارسى ساياسي سالماعى بار، ەل تانيتىن قارسىلاستىڭ بولماۋى.  اشىق ايتساق، ن.نازارباەۆتىڭ قاسا-قانا بولدىرماۋى. ن.نازارباەۆ اشىق دەباتقا تۇسكەن جوق. بۇل  قازاقستاننىڭ ساياسي ومىرىندەگى سايلاۋشىلاردى سيلاماعاندىق. حالىقتى مەنسىنبەۋشىلىك. بولماسا  ارتى اشىلۋدان قورىققاندىق. ق.توقاەۆ 2019 جىلعى پرەزيدەنت سايلامىندا قارسىلاسىمەن اشىق  دەباتقا شىققان جوق. پرەزيدەن كانديدانىتتار  اراسىنداعى اشىق دەبات ساياسي باسەكەلەستىكتىڭ  انىق كورىنىسى. ساياسي باعدارلامالار اراسىنداعى باسەكەنىڭ باستالۋى. ءبىز بۇل ساياسي تىرلىكسىز  ەشقانداي ق.توقاەۆتىڭ ءوزى ايتقان جاڭاساياسي  مادەنيەتتى دە قالىپتاستىرا المايمىز. جاڭا ساياسي  مادەنيەت جوق جەردە ساياسي جاڭعىرۋدا بولمايدى. ساياسي جاڭعىرۋسىز قازاقستاندا ەشتەڭە وزگەرمەيدى. ال ق.توقاەۆ كەلەسى پرەزيدەنتتىك سايلامعا تۇسسە قارسىلاسىمەن اشىق دەباتقا تۇسپەيدى. اشىق دەبات ەمەس ەل ومىرىندە استاڭ-كەستەڭ وزگەرىس بولىپ، سەنىمدەر كۇيرەپ، وتىرىكتەر قاپتاعاندا بۇگىنگە دەيىن اشىق ءباسپاسوز كونفەرەنتسياسىن وتكىزگەن جوق. قالاي ويلاۋعا بولادى؟ ال ءسىز ءبىر كەزەك  پرەزيدەنت بولۋمەن بىرگە ن.نازارباەۆتىڭ ارقانىنان بوساي الماي بوس وتكەن ءۇش جىلى ءۇشىن ءۇش جىل  قوسىپ بەرۋ كەرەك دەيسىز.

اعا حالىق جەكە ادامنىڭ دانىشپاندىعىنا سەنۋدەن ابدەن تاياق جەدى. جالىقتى، جاراپازاننان.  وسىنى ەسكەرىڭىزشى.

بۇگىنگى قوعام جىلدام وزگەرىپ وتىراتىن، قوعامدىق وي-سانا ءسات ساناپ جاڭالانىپ وتىراتىن كەزەڭدە  تۇر. باتىس ويشىلدارىنىڭ  جاڭالىق تەرىستەۋدەن باستالادى. دامۋ وزگەرىستەن كورىلەدى دەگەن ءسوزى  بار. قوعامدىق سانا جاڭالانباي قازاقستاندا ەشتەڭە جاڭالانبايدى. جاڭا قازاقستان  قۇرىلمايدى. قوعامدىق سانانى جاڭالاۋدىڭ شەشۋشى فاكتورى ساياس سالاداعى  جاڭالىق. جاڭا  ساياسي كۇشتەردىڭ بيلىكگە كەلۋى. بۇل  دەگەندىك شىت جاڭا پرەزيدەنىتتىڭ بيلىكگە كەلۋى. سوندىقتان دا  قوعامدىق سانانىڭ جاڭالانىپ تۇرۋى ءۇشىن دامىعان مەملەكەتتەردە ءبىر ادامنىڭ پرەزيدەنىتتىگىن  ەكى  كەزەك سەگىز جىلدان اسىرماۋدى بەلگىلەگەن. سوندا عانا ساياسي جۇيەنىڭ قوعامدىق سانانىڭ  جاڭالانۋىنا باستاماشى بولۋىن قامتاماسىز ەتۋگە بولادى. ايتپەسە، كەرىسىنشە بولاتىندىعى  دالەلدەنگەن شىندىق.

اعىباي اكبارۇلى

Abai.kz