بەيسەن احمەت. ءدىني زومبيلەر: ءدىن تۋرالى سۇمدىق پەن شىندىق
ءبىز يسلام ءدىنىن ءوز دەڭگەيىندە ءتۇسىنىپ ءجۇرمىز بە؟ نەمەسە ءباز بىرەۋلەردىڭ ءتۇسىندىرۋى مەن كورسەتۋى بويىنشا ءتۇسىنىپ ءجۇرمىز بە؟ مىنە، بۇل اللا تاعالانىڭ ءار پەندەسىنىڭ باسىندا بولۋعا ءتيىستى سۇراعى. ۇزاق ۋاقىت ءدىني توقىراۋعا ۇشىراعان حالىقتىڭ اڭساعان يسلام ءدىنى قازىر ادام نانعىسىز ماسەلەلەرمەن قوسا جەتتى. ءتىپتى قاراپايىم حالىق قاي ءدىني توپقا قارا تارتارىن بىلمەي، ارى-ءسارى بولۋدا. سەنىمدەرىن جوعالتىپ، ۇمىتسىزدەنۋدە. كەيبىرەۋلەرى الدە ءبىر ساياسي، ءدىني توپتىڭ زىميان سايااساتىنىڭ قۇربانىنا اينالۋدا. وسىنشاما سوراقىلىقتى كورە تۇرىپ، سەبەبىن ىزدەمەۋ مۇمكىن ەمەس. اركىم ءار ءتۇرلى ايتار. بىرەۋلەر ماسەلەنى سول جىمىسقى ساياساتپەن تۇسىندىرسە، بىرەۋلەر مۇنى دۇمشەلىكتىڭ سالدارى دەپ تۇسىندىرەر. ال شىن مانىندە ءدىندى عۇلمالىقپەن ءتۇسىندىرۋ ءالى كەمەلىنە كەلە الماي جاتىر. نەگە؟
بىرىنشىدەن، بۇعان مەملەكەت بيلىگىندە قولداۋ بولسادا، ەكى بەتكەيلىك، نەمقۇرايدى ساياسات بار. نەمەسە «ماعان ءبارىبىر» دەيتىن اتاق پەن اقشاعا قۇنىققاندارعا بولاشاقتىڭ قاجەتى شامالى.
ەكىنشىدەن، الدە ءبىر زىميان كۇشتەر مەملەكەت بيلىگىنە اسەر ەتۋدە.
ۇشىنشىدەن، حالقتىڭ ۇلتتىق مىنەزى وزگەرە باستاعان. ونسىزدا يت تىرىلىكتىڭ يتپەگىندە جۇرگەن جاي حالىقتىڭ مۇنى ويلاۋعا شاماسى جوق.
ءبىز يسلام ءدىنىن ءوز دەڭگەيىندە ءتۇسىنىپ ءجۇرمىز بە؟ نەمەسە ءباز بىرەۋلەردىڭ ءتۇسىندىرۋى مەن كورسەتۋى بويىنشا ءتۇسىنىپ ءجۇرمىز بە؟ مىنە، بۇل اللا تاعالانىڭ ءار پەندەسىنىڭ باسىندا بولۋعا ءتيىستى سۇراعى. ۇزاق ۋاقىت ءدىني توقىراۋعا ۇشىراعان حالىقتىڭ اڭساعان يسلام ءدىنى قازىر ادام نانعىسىز ماسەلەلەرمەن قوسا جەتتى. ءتىپتى قاراپايىم حالىق قاي ءدىني توپقا قارا تارتارىن بىلمەي، ارى-ءسارى بولۋدا. سەنىمدەرىن جوعالتىپ، ۇمىتسىزدەنۋدە. كەيبىرەۋلەرى الدە ءبىر ساياسي، ءدىني توپتىڭ زىميان سايااساتىنىڭ قۇربانىنا اينالۋدا. وسىنشاما سوراقىلىقتى كورە تۇرىپ، سەبەبىن ىزدەمەۋ مۇمكىن ەمەس. اركىم ءار ءتۇرلى ايتار. بىرەۋلەر ماسەلەنى سول جىمىسقى ساياساتپەن تۇسىندىرسە، بىرەۋلەر مۇنى دۇمشەلىكتىڭ سالدارى دەپ تۇسىندىرەر. ال شىن مانىندە ءدىندى عۇلمالىقپەن ءتۇسىندىرۋ ءالى كەمەلىنە كەلە الماي جاتىر. نەگە؟
بىرىنشىدەن، بۇعان مەملەكەت بيلىگىندە قولداۋ بولسادا، ەكى بەتكەيلىك، نەمقۇرايدى ساياسات بار. نەمەسە «ماعان ءبارىبىر» دەيتىن اتاق پەن اقشاعا قۇنىققاندارعا بولاشاقتىڭ قاجەتى شامالى.
ەكىنشىدەن، الدە ءبىر زىميان كۇشتەر مەملەكەت بيلىگىنە اسەر ەتۋدە.
ۇشىنشىدەن، حالقتىڭ ۇلتتىق مىنەزى وزگەرە باستاعان. ونسىزدا يت تىرىلىكتىڭ يتپەگىندە جۇرگەن جاي حالىقتىڭ مۇنى ويلاۋعا شاماسى جوق.
تورتىنشىدەن، وسىعان ساي ءدىندى تاريحي، عىلمي، ءدىني، ساياسي جاقتان زەرتتەپ، تالداپ تۇسىندىرەتىن عۇلامالار جوق. ەسەسىنە، وسى ءتورت ءتۇرلى جايتتىڭ، اتاپ ايتقاندا تەك ءدىنني جاعىن عانا قاراپ شەشىم شىعاراتىن «دۇمشە مولدالىق» قازاقستاندا كەڭ ەتەك جايعان.
قازاق ءدىندى قالاي قابىلداعان؟
ءبىزدىڭ قازاق ءدىندى تازا نيەتپەن، جۇرەكپەن قابىلداعان. بۇرىننان، اناۋ ھۇن، ساق، تۇركىلەردەن جەتكەن ار-ۇجدان، ادامگەرشىلىك تاربيەسىمەن وسكەن حالىق ونسىزدا دايىن مۇسىلمان حالىق بولاتىن، تەك اللا تۋرالى تۇسىكتى وسى سەنىمدەرىمەن بىرلەستىردى دە تازا ءدىندى تازا جۇرەكتەرىنە قۇيىپ الدى. الدە ءبىر تىلسىم كۇش يەسى ءتاڭىر تۋرالى تۇسىنىگىن ۇلىق اللاعا الماستىردى. مىنە سودان «الميساقتان مۇسۇلمانبىز!» دەگەن تۇسىنىك پەن تانىم قالىپتاستى. دىن تۇركىلەردىڭ كۇللى سالت-ساناسى مەن ىرىم-جىرىمىنا، عۇرىپ-ادەتى مەن تانىمىنا بالداي باتىپ، سۋداي ءسىڭدى. ال اراب حالىقتارىنىڭ كوبى ءدىني سەنىمدى امالمەن بايلانىستىرىپ، نيەت پەن امالدى تولىق اجىراتا الماي جۇرگەنىن ويلاساق، ءبىزدىڭ ءابۋ حانافيا ءمازھابى ناقىتى سىننان، زەرتتەۋدەن وتكەن تازا ءدىنني جول ەكەن.
قازاقتىڭ سالت-ساناسى مەن ءداستۇرى، عۇرىپ-ادەتى مەن ىرىمى، جول-جورالعىسى مەن جوسىنى، دۇنيە تانىمى - الميساقتان قالىپتاسقان ارقا تىرەك تەمىر قازىعى. كەز كەلگەن قۇندىلىق بۇل تەمىر قازىقتىڭ اينالاسىندا ءوز ورنىن تابادى ءارى وسى تەمىر قازىققا بايلانادى. ءدىن دە سولاي. ءبىزدىڭ باسقا ءدىني ءتۇس العان زىمياندىقتان ساقتانۋىمىزدىڭ جالعىز جولى وسى: اتا-بابا سالت-ءداستۇرىن كوزىمىدىڭ قاراشىعىنداي قورعاپ، ساقتاۋمىزدا جاتىر. سەبەبى ءبىزدىڭ بۇل تەمىر قازىعىمىز ار-ۇجدان تاربيەسى مەن وبال-ساۋاپ تاربيەسىنەن قۇرالعان اللانىڭ بەرگەن التىن قازىعى بولاتىن. تىپتى ءبىزدىڭ اۋىز ادەبيەتىمىزدىڭ ءوزى ءتالىم-تاربيە ماقساتىندا قۇرىلعان. تاريحىمىز بەن ادەبيەتىمىز وسى ءدىننىڭ قۇدىرەتىن بويلارىنا سىڭىرگەنىن، حاديستەردىڭ ورنىنا جۇرگەنىن ۇمىتپاعانىمىز ءجون.
ءدىندى ادامدار 4 تۇردە قابىلدايدى:
ءبىرىنشىسى - تازا نيەتپەن قابىلدايدى.
ەكىنشىسى - اتا-باباسى مۇسۇلمان بولعاندىقتان، اتا جولىن ۇستاۋ ءۇشىن قابىلدايدى.
ءۇشىنشىسى - دۇرمەككە ىلەسىپ قابىلدايدى.
ءتورتىنشىسى - سانا-سەزىمىنىڭ جاۋلانۋى ارقىلى ىرىقسىز تۇردە قابىلدايدى. ماڭگۇرتتەنەدى، ءتىپتى ءدىني زومبيعا اينالادى.
ءبىزدىڭ تۇركى حالىقتارى ۇشىن ءابۋ حانافيا ءمازحابى ەڭ ابزال ءمازحاب. بۇل تاريح دالەلدەگەن شىندىق. سەبەبى، ءدىن بىرىلىككە شاقىرادى. ال بىزدەگى باسقا ءمازھاب جولىن ۇستاپ، قاسىندا ناماز وقىپ جۇرگەندەردىڭ كوڭىلىنە ساۋال تۋدىرعاندار، ۇلتتىڭ بىرلىگىنە نۇقسان كەلتىرگەندەر مەنىڭشە احيدا(سەنىم) جاقتان قاتەلەسكەندەر. ونى الدا تالدايمىز.
ءدىني سيپات العان باسقىنشىلىق
يسلام دىنىندەگى قازىر مۇسۇلمان الەمىندە قالىپتاسقان ۆاحاببيستىك جانە سالافيستىك باعىتتار مەن قۇرانيتتىك باعىتتاردى قابىلداي باستاعان مۇسىلماندار ءۇشىن ەكى ءتۇرلى ماسەلە كەم:
ءبىرى، ءدىندى جۇرەكتەگى نيەتپەن تۇسىنبەۋ. بىلايدا تاياز سانا-سەنىمىن اعىمداردىڭ ىرقىنا بەرىپ، پسيحولوگيالىق داعدارىسقا ۇرىنۋ.
ەكىنشىسى، امالدى نيەەتتەن اجىراتا الماۋ. بۇل كوبىنەسە سانا-سەزىمى ويراندالىپ، ءومىر مەن تۇرمىستا قىسىم كورگەندەردىڭ بويىنان تابىلاتىن كورىنىس. شارشاعاندار. ءتىپتى اتاق پەن اقشاعا قۇمارتقاندار سونى بىلە تۇرا ساتىلىپ كەتەدى، بىرتىندەپ فاناتقا اينالادى. اللا تاعالانىڭ «قاتتى بەرىلمەڭدەر!» دەگەنى سودان بولسا كەرەك.
قازىر شىندىعى دالەلدى حاديستەردىڭ قاتارىندا جالعان حاديستەر دە بار. مىنە بۇل ماسون قاۋىمى مەن يسلامعا جاۋ قاۋىمدار ءۇشىن وتە كەرەكتى تاقىرىپ. ولار وسى حاديستەردى ءتىپتى قۇراننىڭ اياتتارىن وزدەرىنىڭ ساياساتىنىڭ جەلىسى بويىنشا بۇرمالاپ تۇسىندىرەدى نەمەسە ءتۇرلى تۇسىنىكسىز ۇعىمدى تۋدىرىپ شىعارىپ، پسيحولوگيالىق تۇرعىدان شارشاعان حالىقتى تەز ءارى وڭاي تاسىلمەن ءوز ايتقاندارىنا كوندىرەدى. ءالسىز پسيحولوگيالى ادامداردى بىردەن ءوز دەگەندەرىنە كوندىرىپ، ادامدار اراسىندا ارازدىق، تالاس-تارتىس تۋدىرادى. ال، بۇل ءدىندى جەلەۋ ەتكەن كۇشتەردىڭ ادامداردى ماڭگۇرتتەندىرۋ ءۇشىن قولداناتىن ساياساتىنىڭ قانشالىقتى دامىعاندىعىن كورسەتسە كەرەك. حالىقتى ءتۇرلى تاسىلدەر ارقىلى ماڭگۇرتتەندىرۋ وڭاي. ءتىپتى ايتقانىنان شىقپايتىن زومبيلەرگە اينالدىرعانىن ءوز كوزىمىزبەن كورىپ ءجۇرمىز.
بۇعان مىسال رەتىندە مىنا ەكى دايەكتى كەلتىرۋگە بولادى:
ءبىرىنشى دايەك: يسلام تاريحىن اشىپ وقىساڭ وسى "حيدجاب" ماسەلەسى ەشقاشان دا مۇسىلماندار ءۇشىن وزەكتى پروبلەما بولعان ەمەس، قاشان ساياسي ءدىني اعىمدار شىقتى سوندا عانا پروبلەماعا اينالدى.
ءار حالىقتىڭ سالت-ءداستۇرى، ءوزىنىڭ ءومىر سۇرەتىن ورتاسى، تابيعاتى بار. كوپتەگەن جورالعىلار سول تابيعي ورتاعا، اۋا-رايىنا، قولدا بار ماتەريالدارعا جانە ۇستەم بولعان الەۋمەتتىك، مادەني، ءدىني ىقپالدارعا سايكەس وربىگەن. ارابتاردىڭ تەك ايەلدەرى ەمەس، ەرەكەكتەرى دە بۇركەنىپ، جاسىرىنىپ جۇرگەن، قازىردىڭ وزىندە سولاي. پايعامبارىمىز ءومىر سۇرگەن قوعامدا دا سولاي بولعان. ول كەزدە پۇتقا تابىناتىن ارابتار قانداي كيىم كيسە، مۇسىلماندار دا سولاي كيىنگەن، مۇشريكتەردىڭ ساقالى بولعانى سياقتى مۇسىلمانداردىڭ دا ساقالى بولعان. تاياۋ شىعىستى مەكەندەگەن ەۆرەي، حريستيان ت.ب. حالىقتار دا سولاي بولعان، ەركىن ايەلدەر بۇركەنىپ، جامىلىپ جۇرگەن، قۇل (كۇڭ) ايەلدەردىڭ جامىلۋىنا جول بەرىلمەگەن. كيىم كيۋ ۇلگىسىنىڭ دىنگە قاتىسى جوق، ءدىنىمىزدىڭ ءبىر عانا تالابى - ايەل بولسىن، ەركەك بولسىن ۇياتتى جەرلەرىن جاۋىپ ءجۇرسىن. ادامدار دىندە جوق كوپ نارسەنى قاتاڭ ءدىني شارتقا، شاريعاتتىڭ تالابىنا اينالدىرىپ، دىنگە قوسا بەرگەن، قوسا بەرگەن. سوندىقتان، قاي نارسەنىڭ دىنگە قاتىستى ال قاي نارسەنىڭ قاتىستى ەمەس ەكەنىن تەك زەرگەردىڭ ادىسىمەن عانا اجىراتۋعا بولادى، تالداۋ جاساۋ ارقىلى، ەكشەۋ ارقىلى، ىزدەنۋ ارقىلى.
پايعامبارىمىزدان 250-300 جىلدان كەيىن وسىنداي نارسەلەردىڭ ءبارى دىنگە ەنگىزىلىپ، ءدىننىڭ ەڭ ماڭىزدى ماسەلەسىنە اينالدىرىلعان. مىسالى، قۇراندا التىن تاعۋ ەركەكتەرگە حارام دەپ ايتىلماعان، ول دا قۇددى وسى حيدجاب سياقتى كەيىنگى عاسىرلاردا ادامدار تاراپىنان دىنگە جاسالعان تيىمداردىڭ ءبىرى، ونداي جۇزدەگەن ءتىپتى مىڭداعان قوسپالار بار دىنگە كىرگىزىلگەن. قازىر ونداي اڭگىمە قوزعايتىن بولساڭ ءوزىڭدى كاپىر عىپ شىعاراتىن دوگماشىل سحولاستيكتەر مەن ۇردا جىق كەرتارتپالار تاپ قاسىڭنان تابىلادى. سوندىقتان، بارلىق الەمدەردى جاراتقان اللانى اكەپ ايەلدىڭ باسىمەن، شاشىمەن، ءبىر مەتر شۇبەرەكپەن ونىڭ يمانىن ولشەيتىن جاعدايعا جەتكىزبەۋ كەرەك، ەگەر يسلام تاريحىن اشىپ وقىساڭ وسى "حيدجاب" ماسەلەسى ەشقاشان دا مۇسىلماندار ءۇشىن وزەكتى پروبلەما بولعان ەمەس، قاشان ساياسي ءدىني اعىمدار شىقتى، سوندا عانا پروبلەماعا اينالدى....
ەكىنشى دايەك: ەڭ باستىسى عىلىمي كريتيتسيزم بولعانى دۇرىس، اقيقاتتاي سەنگەن نارسەڭنىڭ بوس ەكەنىن، نەگىزسىز ەكەنىن كورىپ، سوندا دا حاق پەن ناحاقتى اجىراتا ءبىلۋ قابىلەتىنەن ايىرىلماۋ كەرەك. مىسالى، ەكى ميلليارد حريستيان يسانى قۇدايدىڭ ۇلى دەپ سەنەدى، بۇل ولارعا ۇرپاقتان ۇرپاققا قۇيىلعان سەنىم، قاتىپ قالعان دوگما، ونى قايسىبىر حريستيان انىقتاپ جاتىر دەيسىز؟ ادامدار ونداي قاتىپ قالعان دوگمالاردى انىقتاۋدان قورقادى، شىركەۋ قورقىتادى، «دىننەن شىعاسىڭ» دەپ قورقىتادى، «توزاققا باراسىڭ» دەپ قورقىتادى ت.ب. ال ونىڭ ولاي ەمەس ەكەنىن ايتا باستاساڭ الگى حريستيانعا سوزدەرىڭ اۋىر تيەدى، ول ساعان رەنجيدى، ءوزىڭدى كاپىر عىپ شىعارادى، شابۋىلعا شىعۋى دا مۇمكىن. تەك مىڭناڭ ءبىرى عانا اقىلىن پايدالانىپ، ەسىنەن تانباي، شىندىقتى مويىنداۋى مۇمكىن، ارينە، بۇل وتە قيىن ماسەلە، ءبىر جاقتا قاتىپ قالعان سەنىمى بار، ەكىنشى جاقتان وعان جان تۇرشىكتىرەر ەرسى پىكىر.... ءبىزدىڭ مۇسىلماندار دا ونداي نەگىزسىز دوگمالاردان قۇر الاقان ەمەس، پايعامباردان كەيىنگى عاسىرلاردا مىڭداعان قاعيدانى اكەپ ولار دىنگە قوستى، ءبىرى ونى بىلمەستىكپەن جاساسا، ەندى ءبىرى ادەيى جاسادى، سوندىقتان نە نارسەنى دە انىق قانىعىنا جەتكەنشە زەرتتەگەن ءجون.
مىسالى، ءۇندىستاندا جارتى ميللياردتان استام ادام سيىرعا قۇداي دەپ سەنەدى، ال ءتۇسىندىرىپ كورشى ولارعا سيىردىڭ قۇداي ەمەس، جاي سۇتقورەكتى حايۋان ەكەنىن! بىلاي قاراعان ادامعا كۇلكىلى جاعداي بولىپ كورىنۋى مۇمكىن، بىراق بۇل شىندىق. ادامداردىڭ ءجۇز پايىزعا جۋىعى سەنگەن سەنىمىنىڭ دۇرىس-بۇرىسىن انىقتامايدى، ويتكەنى ول دوگما، ول كۇنا! ەرتەرەكتەگى شىركەۋ كوسەمدەرى، عۇلامالار (!), وقىمىستىلار (!) ونىڭ ءبارىن انىقتاپ قويعان، ولار تەك كور سوقىر سونى ورىنداسا بولعانى!!! دارۆين مايمىلدان ادام شىعارسا، بۇلار ادامدى مايمىلداندىرۋمەن الەك.
ءدىن ساياساتتىڭ قۇرالى بولىپ بارادى
قازىر ارابتىڭ ايەلدەرىنە كيمەشەك كيگىزە المايسىڭ. ارابقا قىمىز ىشكىزە المايسىڭ، قازى جەگىزە المايسىڭ. ول دومبىرانىڭ كۇيىن دە تىڭداماس، قوبىزدى دا بىلمەس.. ال سەن اراۆيادا تۇرىپ قىمىز ىشكەن، قازى جەپ، دومبىرانىڭ كۇيىن تەبىرەنە تىڭداعان اراب تۋرالى ەستىپ پە ەدىڭ؟ مەنىڭ ايتپاعىم - ءبىزدىڭ قىزدار مەن جىگىتتەر اراۆياعا بارماي جاتىپ-اق ارابقا ەلىكتەپ، ارابشا كيىنىپ، بالالارىنا قازاقتا بۇرىن سوڭدى بولماعان ارابشا ەسىمدەر بەرىپ، مۇسىلماندانىپ جاتىرمىن دەپ ارابيلانۋدا. مىنە بۇل جاڭاعى ءدىنني سەكتالاردىڭ جەمىستى ەڭبەگىنىڭ ناتيجەسى. وسى ارقىلى سانا-سەزىمى شايقالعان ۇلت ەرتەڭ جەرىنەن دە ەلىنەن دە ايىرىلىپ قالۋى مۇمكىن. مىنە بۇل ءبىزدىڭ مۇنايلى ايماقتارىمىز اقتوبە مەن اتىراۋدا، ماڭعىستاۋدا ۆاحابيستەر مەن سالافيتتەردىڭ، قۇرانيتتەردىڭ قاپتاۋىنىڭ، تولاسسىز جارىلىستاردىڭ بولۋىنىڭ سەبەبى.
بۇل تۋرالى ايگىلى افريكا كوسەمى: نەلسون ماندەللانىڭ: «ەۆروپالىقتار افريكاعا كەلگەندە قولدارىندا ءىنجىل عانا بار ەدى، جەر افريكالىقتاردا بولاتىن. كەيىن ءىنجىل افريكالىقتاردىڭ قولىنا ءوتتى دە جەر ەۆروپالىقتاردىڭ قولىنا ءوتتى» - دەپ وسى شىندىقتىڭ بەتىن اشقان بولاتىن. قازىر بىزدەدە تۋرا سونداي پروتسەسس ءجۇرىپ جاتىر. ەسىمىزدى جيناپ، اقىل-پاراساتىمىزبەن اللانى تانىپ، سانا مەن سەنىمدى جاۋلاي باستاعان ءدىنني ەكسترەميزىمدى، ءدىنني ءتۇس العان زومبيلەندىرۋ جولىنا توسقاۋىل قويماساق ەرتەڭ-اق كۇلىمىزدى كوككە ۇشىرۋى مۇمكىن. اسىرەسە ەلىمىزدە اراب ەلىنىڭ ءدىنني باعىتى دەپ تانىلعان، ارابتاردىڭ بەرەكەسىزدىگى مەن الىدە بايلىقتارىن باتىس ەلدەرىنىڭ ويىنشىعىنا اينالۋلارىنا سەبەپ بولعان ءدىني اعىمدى كۇشپەن، زىمياندىقپەن ەنگىزۋدە. ءتىپتى اتى شۋلى اعالارىمىزدا وسىلاردىڭ سوڭىنان ەرىپ، ءوز ەلىنىڭ كورىن قازىپ جۇرگەنىنە كۇللى حالىق كۋا.
قازىرگى قازاقستانداعى تارالىپ جۇرگەن ۆاحاببيستەر مەن سالافيتتەر، قۇرانيتتەر ەشقاشان وزدەرىنىڭ سەنىمىنىڭ قاتە-دۇرىستىعى تۋرالى ويلاپ تا قويمايدى. ءتىپتى ءولارۇشىن ويلاۋ دا كۇنا. ولار جاڭاعى زىميان ساياساتتىڭ قۇلدارى. كەز كەلگەن كەزدە ءدىن باسشىلارى «جارىڭدار، كوتەرىلىڭدەر، سەندەردىڭ ويلاعان يسلام مەملەكەتىن ورناتامىز» دەسە، بارلىعى قاپتاپ شىعادى، ءتىپتى ەل تاعدىرىن تراگەدياعا ۇلاستىرادى. مىنە بۇلار ناعىز ءدىندى جەلەۋ ەتىپ، دايىندالعان زومبيلار. ءسىز قازىرگى اراب ەلدەرىن زەرتتەپ كورىڭىز، تۇپ-تۋرا وسىلاردىڭ جەڭىسكە جەتىپ، ەلىن كۇيرەتىپ، بايلىعىن باستى ەلدەرىنە ۇلەستىرىپ جاتقانىن تۇسىنەسىڭ. ەندى ولار بايلىعى مول ورتا ازياعا اياق باستى. قازاقتىڭ «ۇلتتىق سالت-ساناسى اللاعا سەرىك قوسادى»، «ءابۋ حانافيا ءمازھابىندا قاتەلىك بار» دەپ قازاقتىڭ اراسىنا جىك سالىپ جۇرگەندەر تۋرا سول سەكتالار. ولار شىنىن ايتقاندا يسلامنىڭ ناعىز جاۋى.
ادەتتە مۇنداي سەكتادا جۇرگەندەردە تومەندەگىدەي مىنەز بەن تانىم بولادى:
- اكە-شەشەسىنىڭ ايتقانىن ورىندامايدى. ولار ءۇشىن «براتيالارى» ماڭىزدى. ۇلت ەمەس، سەكتا ءۇشىن جۇمىس جاسايدى. ولار ءۇشىن ۇلت جوق.
- قاتىگەز. بۇلار كەز كەلگەن كەزدە الدە ءبىر باسشىلارىنىڭ بۇيرىعىمەن وزدەرىن وزدەرى جارىپ جىبەرۋى مۇمكىن. وزدەرىنىڭ باسقا سەكتادا ەكەنىن مويىندامايدى، ءتىپتى وشتەسىپ ءولتىرىپ جىبەرۋى مۇمكىن پسيحولوگيالىق دەرتكە شالدىققان اۋىرۋ ادامدار. توڭمويىن. قازىر قوعامدادا ادامدار بۇلار تۋرالى ايتۋدان قورقاتىنى سودان. ءتىپتى مەملەكەت قايراتكەرلەرى دە ولار تۋرالى جايشىلىقتا ايتقانمەن رەسمي تۇردە ايتۋدان قورقادى. مۇنى رەسەي عانا ءوز دەڭگەيىندە ايتتى، ءارى شەكتەدى.
- تەك وزدەرىن مۇسۇلمان ساناپ، قالعاندارىن نە مۇشىرىك، نە كاپىر سانايدى.
- وزدەرىنىڭ توپتاعى ادامداردى قاتتى قۇرمەتتەپ، سونىڭ ايتقانىن ناعىز دۇرىس دەپ تۇسىنەدى. باسقاشا ويلامايدى. ەگەر ول ادام «جارىل» دەسە جارىلادى. بىلايشا ايتقاندا زومبيگە اينالعان.
- «اللاعا سەرىك قوسۋ» نەمەسە «احيداسى دۇىس ەمەس» دەگەن سوزدەردى كوپ ايتادى. ولار شىن مانىندە امالدى نيەتپەن شاتاستىرعاندار. مىسالى قازاقتار بۇرىن وتقا تابىنعان دەپ ساناپ، بەسىكتى وتپەن الاستاۋدى مىسال ەتەدى. شىن مانىندە ول كەزدە قازاقتا پروجەكتور جوق بولعان سوڭ وت ارقىلى تۇندە بەسىكتى قاراپ، ىشىندە جىلان-شايان جاتپاسىن دەگەن ساقتانۋ ەكەنىن، وتپەن الاستاعاندا قۇران اياتتارىن وقىپ، اللادان بالاعا تىلەك تىلەيتىنىن، وتتان جامان نارسەلەر قاشاتىنىن تۇسىنبەيدى. تۇسىنۋگە تىرىسپايدى. تىپتى ۇلىق پايعامبارىمىز مۇحاممەت(س.ع.س) جيەندەرىنە تاققان تۇماردى دا اللاعا سەرىك قوسۋ سانايدى. مىنە بۇل ولاردىڭ امال مەن نيەتتى اجىراتا المايتىندىعىنىڭ دالەلى.
- ۇلتتىق سالت-سانانى نەگىزسىز ايىپتىپ، «اللاعا سەرىك قوسۋ» رەتىندە قارايدى. قۇران وقۋدى، سالەم جاساۋدى ءدىني ماسەلە رەتىندە كوتەرىپ، ءدىندى كۇردەلەندىرەدى.
- تەك ءبىر جاقتى ءدىني كوزقاراسپەن عانا ءومىر ءسۇرۋدى دارىپتەيدى. عىلمي، تاريحي، ساياسي ماسەلەلەردىڭ ءبارىن جوققا شىعارادى نەمەسە وندايدى ويلاماۋعا شاقىرىپ، ادامداردى ءوز سەكتاسىنا تارتۋعا ارەكەتتەنەدى.
قازىر رەسەي بۇل جاعىنان دۇرىس ساياساتتى جولعا قويۋدا. اتاپ ايتقاندا «يسلام ءدىنىنىڭ ءابۋ حانافيا ءمازھابىن ەل ىشىندە قولداپ»، باسقا سەكتالاردى شەكتەدى. وسىلايشا ماسونداردىڭ ءدىن ارقىلى بولشەكتەۋ نيەتىن تويتاردى. جۇرت تا كەزىندە «شەشەن سوعىسىنىڭ» ۆاحابيستەردىڭ زومبيلەرىمەن بولعان سوعىس ەكەنىن تۇسىنە باستادى. ءتىپتى كەشە عانا سول ۆاحابيستەر وسى سەكتالارمەن ناتيجەلى كۇرەس جۇرگىزگەن تاتارستان مۇفتيلەرىن جارىپ جىبەرگەنى بەلگىلى. وتكەن جىلى ورىس ىشكى ىستەر ءمينيسترى راشيد نۇرعاليەۆ وسى ءدىني سەكتالار اتىپ ولتىرگەن اسكەري قىزىمەتكەرلەردىڭ نەشە مىڭداعان جەسىرلەرىن جيناپ، ۇلكەن جينالىس جاسادى، وسىلايشا الگى سەكتالاردىڭ سۇمدىعىن الەمگە پاش ەتكەن بولاتىن. ەندى بىزگە بۇل جاعىنان ورىستاردان ۇيرەنۋ كەرەك شىعار.
ساقالدارى قاۋعاداي، بالاعى قاسقا جانداردىڭ سانا-سەزىمى مەن اقىلى دا قىسقا ەكەنىن، ءدىني زومبيلارعا اينالا باستاعانىن تۇسىنەتىن كەز جەتتى. قازىر قازاقستاندادا وسىنداي ءدىني زومبيلەر مەن زومبيگە اينالدىرۋدى ماقسات ەتكەن سەكتالار تولىپ جاتىر. اتاپ ايتقاندا ۆاحابيستەر مەن سالافيتتەر، قۇرانيتتەر سولاردىڭ مىسالدارى. كۇللى اراب جۇرتىن ويرانداپ، بايلىعىن تالان-تارجىعا تۇسىرۋگە سەبەپكەر بولعان دىني زومبيلەر رەسەيدەن شەكتەلىپ ەندى ورتا ازيادا قونىستانىپ جاتىر. اقتوبە، اتىراۋ، ماڭعىستاۋ وبىلىستارىندا جاۋىننان كەيىنگى كوكتەي قاپتاعان بۇل سەكتالاردى ۇكىمەت شەكتەسەدە، ءالى دە ناقتى قادامعا بارماۋدا. ونىڭ ۇستىنە ەل سەنەتىن كەي اعالارىمىز بەن كوكەلەرىمىز اقشا مەن اتاق ءۇشىن سولاردىڭ سويىلىن سوعىپ جۇرگەنى دە اششى شىندىق.
اللا تاعالا نيەتى جامان، ءدىن اتىن جامىلعان قاسكويلەردەن ساقتاسىن. اتاق پەن اقشاعا قۇنىعىپ ەلىن ساتقان ساتقىنداردان ساقتاسىن، ماڭگۇرتتەنگەن ءدىن يەلەرىنىڭ سويقانىنان ساقتاسىن، ءتورت جاعىن تۇگەل ۇستاماعان دۇمشەلىكتەن ساقتاسىن!
«Abai.kz»
