پرەزيدەنتتىڭ وسى جولعى جولداۋىندا ەكونوميكالىق-الەۋمەتكە باعىتتالعان تۇستارى بار. ءبىرىنشى كەزەكتە، قاسىم-جومارت توقاەۆ مونوپوليامەن كۇرەس جايىندا ايتىپ، ۇكىمەتتىڭ ەكونوميكاعا قالاي ارالاسۋ كەرەگىن ءتۇسىندىردى. ونىڭ ايتۋىنشا، جالپى بىزدە ۇكىمەت نارىقپەن كۇرەسىپ كەتتى. ول دۇرىس ەمەس دەگەنى بار.

شىنىمەن، پرەزيدەنتتىڭ ايتقان ءسوزىنىڭ جانى بار. ۇكىمەت ارالاسپايتىن جەرگە ارالاسىپ، ال قاجەتتى جەرگە ارالاسپاي جاتقان ارەكەتىنەن ەلدە قىمباتشىلىق بەلەڭ الدى. ۇكىمەت كاسىپكەرلەر مەن شارۋالاردىڭ قىزمەتىنە كەدەرگى جاساماي، مونوپوليامەن كۇرەس، باعالىق كەلىسىمدەر، اراداعى دەلدالدار، قولدان تاپشىلىق ۇيىمداستىرعانداردى جازالاۋ سەكىلدى دۇنيەمەن اينالىسۋى ءتيىس. قازىر ەلدە شاعىن جانە ورتا بيزنەس قوسىمشا 42 ميلليارد تەڭگەگە قارجىلاندىرۋعا مۇقتاج. ال وعان ءبىزدىڭ بانكتەر قارجىلاندىرۋعا ىنتالى ەمەس. وسى تۇستا «ۇلتتىق بانك تاپقىرلىق تانىتىپ، ارەكەت جاساۋى كەرەك» دەگەن پرەزيدەنتتىڭ تۇجىرىمىمەن كەلىسەمىن. سوندىقتان بىزدە ەكىنشى دەڭگەيلى بانكتەردى مەملەكەتتىك قولداۋ، جەڭىلدەتىلگەن نەسيە بەرۋ ارەكەتىنەن مۇلدەم بوساتىپ،  وزگە شاعىن نەسيەلىك ۇيىمدار ارقىلى الىستاعى شارۋالار مەن فەرمەرلەرگە قاراجاتتى جەتكىزۋدىڭ ءتيىمدى جولىن قاراستىرۋ كەرەك. ەگەر شارۋالاردىڭ كەپىلدىككە قوىر مۇلكى بولماسا، مەملەكەت ءوزى گارانت بولىپ، كەپىلدىكتى ءوز موينىنا الىپ، قاراجاتتى جەتكىزسە، وندا وڭىردەگى كوپتەگەن شارۋالار كاسىبىن جۇرگىزە باستايدى.

ەكىنشىدەن، پەرزيدەنت ەڭ تومەنگى جالاقىنى 70 مىڭعا كوتەرۋدى ايتتى. بۇل تۇستا، مەنى قىنجىلتاتىنى، وسى ماسەلەمەن ۇنەمى پرەزيدەنتىمىز اينالىسادى. ال سونى شەشەتىن تۇتاستاي پروفيلدىك مينيسترلىك قايدا قاراپ وتىر؟ ولار وسى ماسەلەنى پرەزيدەنتكە جەتكىزبەي، وزدەرى شەشۋى ءتيىس قوي. سونىمەن قاتار، جاڭا ەسەپتەۋ ءادىسى ەنگىزىپ جاتىرمىز دەلىندى، بىراق قانداي ەكەنى ايتىلمادى. الداعى ۋاقىتتا مينيسترلىك تاراپىنان وسىنى تۇسىندىرەدى دەپ ويلايمىن. ويتكەنى، قازىر تومەنگى جالاقى رەتىندە 70 مىڭنىڭ ءوزى از. كەلەسى جىلدارى ول 90-100 مىڭعا ءوسۋى  مۇمكىن. وسى جاعىن دا ۇمىتپاۋىمز كەرەك.

ءوزىمنىڭ كوڭىلىمنەن شىققان دۇنيە – ۇلتتىق قوردى پايدالانۋ. شىنى كەرەك، وسى ۋاقىتقا دەيىن ۇلتتىق قور بيۋدجەت تاپشىلىعىن جابۋ نە بولماسا سامرۇق-قازىنا تاراپىنان تالان-تاراجعا تۇسىرەتىن كاليان بولىپ قالعانداي سەكىلدى. بىراق ولاي بولماۋى كەرەك، ۇلتتىق قوردىڭ ءوز ميسسياسى بار. بىرىنشىدەن، ول ۇكىمەتكە كومەككە تەك قانا ەلدەگى داعدارىس كەزەڭىندە كەلۋى ءتيىس. قالعان جاعدايدا كەلەشەك ۇرپاق قورى فينكتسياسىن اتقارۋى ءتيىس. مىنە، سول فۋنكتسيانى ەندى جۇزەگە اسىرماق. بىراق جوبا 2024 جىلى بىراق قوسىلماق. سول ءبىر جارىم جىلدا وعان قاتىستى ناقتى ۇسىنىستار ايتىلىپ، ءتيىمدى ءوسۋ جولدارى، ءاربىر بالاعا جەتكىزۋ جولى، ۇلتتىق قوردىڭ ۇلەسىن ءوسىرۋ جولدارىن ناقتى تەتىك رەتىندە ۇسىنىلۋى كەرەك. ۇلتتىق بانكتىڭ مالىمەتى بويىنشا، ءار بالانىڭ ەسەپشوتىندا،18 جىلدا  3 مىڭ دوللار جينالماق. مەنىڭشە، بۇل ولاي ەمەس. جوق دەگەندە، 18 جىلدا 6 ميلليون جينالادى. وندا دا ۇلتتىق قوردىڭ قازىرگى كۇيىن ەسەپكە الدىم. دەگەنمەن ۇلتتىق قوردى ۇلعايتۋعا، اكتيۆتەرىن كوبەيتۋگە، ينۆەستيتسيالىق سىياقى مولشەرلەمەسىن ۇلعايتۋعا بولادى. وسىنىڭ ءبارىن جۇزەگە اسىرىپ، ۇلتتىق قوردىڭ كىرىسىن 10-12 پايىزعا جەتكىزسەك، تۇسەتىن اقشادا ەكى ەسەگە كوبەيەدى. نەمەسە دەپوزيتتىك ەسەپ اشىپ، ونىڭ ۇستىنەن 10-12 پايىز ەسەپتەسەك، 18 جىلدا 14-15 ميلليونعا دەيىن تابىس تۇسەدى. مىسالى، امەريكانىڭ ورتاشا كىرىسى – 10-15 پايىز. ال قازىرگى ءبىزدىڭ جاعدايدا –  2,4 پايىز عانا. ول وتە از. سوندىقتان وسىعان بىلىكتى مامان، مىقتى قارجىگەرلەردى تارتىپ، ۇلتتىق قوردىڭ كىرىسىن كوتەرۋ كەرەك. وسىنى قولعا الىپ، ازاماتتىق باقىلاۋ بولسا، جۇمىس تا ءوز جەمىسىن بەرەتىنىن ءسوزسىز.

ماقسات حالىق،

ەكونوميست

Abai.kz