كۇنى كەشە عانا ارمەنيا قورعانىس مينيسترلىگى قازاقستاندا وتەتىن ۇقشۇ جاتتىعۋلارىنا ارمەنيا اسكەرى قاتىسپايتىنىن ايتتى. 26 قىركۇيەك پەن 8 قازان ارالىعىندا ۇقشۇ اياسىندا قازاقستاندا ءۇش ءتۇرلى جاتتىعۋ وتپەك. ولار: «ءوزارا ىقپالداستىق – 2022»، «ىزدەۋ – 2022»، «ەشەلون-2022» جاتتىعۋلارى.

ارمەنيا اسكەرىنىڭ جاتتىعۋلارعا قاتىسپايتىنى ازەربايجان شەكاراسىنداعى كۇردەلى جاعدايمەن تۇسىندىرۋدە. الايدا رەسمي سەبەپ وسى بولسا دا، بەيرەسمي تۇرعىدان بۇل ۇيىم ىشىندەگى الاۋىزدىقتى بىلدىرەدى دەيدى ساراپشىلار. ناقتىلاپ ايتقاندا ارمەنيا بيلىگى ۇقشۇ ۇيىمىنان كوڭىلى قالعان جانە سەنىم ارتا المايتىنىنىڭ كورىنىسى.

2022 جىلدىڭ 13-16 قىركۇيەك اراسىندا ارمەنيا مەن ازەربايجان اراسىندا قارۋلى قاقتىعىس بولدى. بۇل 2020 جىلى بولعان 44 كۇندىك سوعىستان كەيىنگى ەڭ قانقۇيلى قاقتىعىس دەۋگە بولادى. ازەربايجان اسكەرى ارمەنيا شەكارامىزدى بۇزىپ كىردى دەسە، ارمەنيا باكۋدى ايىپتادى. ەرەۆان «ازەربايجان اسكەرى ءبىزدىڭ اۋماعىمىزعا كىردى، دالەلىمىز بار، ۇقشۇ اياسىندا اسكەري كومەك سۇرايمىز» دەگەن بولاتىن. الايدا پاشينيان بيىل توراعالىق ەتەتىن ۇقشۇ جوعارى كەڭەسى اسكەري كومەك بەرۋدەن باس تارتىپ، ماسەلەنى بەيبىت ءارى ديپلوماتيالىق جولمەن شەشۋگە شاقىردى. بۇل جولى دا ۇقشۇ ارەكەتسىز قالاتىنىن ەرەۆان ناقتى تۇسىنە باستاعانداي. 2020 جىلى دا ۇقشۇ ارەكەتسىز قالعان بولاتىن.

ارمەنيادا ۇقشۇ ۇيىمىنان شىعۋ تۋرالى ميتينگتەر ءوتتى. ءالى دە ءوتىپ جاتىر. ءبىر اپتا بۇرىن تايۋانعا ساپارى كۇللى الەمدى ءدۇر سىلكىندىرگەن نەنسي پەلوسي ارمەنياعا بارىپ، ەرەۆانعا قولداۋ ءبىلدىردى. بۇل ارميان قوعامىنداعى «ۇقشۇ-دان شىعىپ، باتىسقا جاقىندايىق» دەگەن ۇراندى كۇشەيتتى. ەرەۆان كوشەلەرىندەگى رەسەي تۋلارىن لەزدە اقش تۋىنا الماستىرعان ارمياندار، ۇقشۇ-نىڭ تەككە قاجەتى جوق دەگەن ويدا.

ارمەنيانىڭ ساراپشىلارى ۇقشۇ اياسىندا قازاقستان مەن قىرعىزستان ازەربايجانعا قارسى بىردە ءبىر قارۋلى وپەراتسيانى قولدامايدى دەگەن ويدا. «استانا مەن بىشكەككە باۋىرلاستىق بايلانىستار وداقتاستىق مىندەتتەردەن الدەقايدا ارتىق» دەيدى ولار. ال قازاقستان مەن ازەربايجان اراسىنداعى ەكونوميكالىق بايلانىستار ۇلعايعان سايىن (ترانزيتتىك-لوگيستيكالىق بايلانىستار) ارمەنيانىڭ ۇقشۇ اياسىنداعى تالاپتارى استاناعا ۇنامايدى دەيدى ولار.

بىشكەك دەمەكشى، قىرعىزستان مەن تاجىكستان اراسىنداعى قاقتىعىس تا بۇل ۇيىمنىڭ ماڭىزسىز ەكەنىن كورسەتىپ تۇرعانداي. بىشكەك تە، دۋشانبە دە ۇقشۇ-عا مۇشە، الايدا سوعان قاراماستان ەكى ەل اراسىندا قاقتىعىس ارتتى، مەملەكەتتەر سوعىس جاعدايىندا تۇر. رەسمي بىشكەك تاجىكستان ساربازدارى بىزدە وتەتىن جاتتىعۋعا كەلمەسىن، ءوزىمىز دە بارمايمىز دەپ وتىر. بۇل ۇيىمنىڭ ىشىنەن ىدىراپ، شاشىراپ بارا جاتقانىن ناقتى كورسەتسە كەرەك.

الەمدىك گەوساياسي جاعداي ۋشىققان ساتتە، ۇقشۇ ءوزىنىڭ داعدارىستىق جاعدايدى دەر كەزىندە، جىلدام ءارى ەففەكتيۆتى رەتتەي المايتىنىن اڭعارتتى. ۇيىمداعى ەلدەر ءتۇرلى قاقتىعىستارعا قاتىسۋدا جانە ءبىر-ءبىرىن ناقتى قولداۋدان قاشقاقتاۋدا. بۇل دا بولسا ۇيىمنىڭ ستاتۋسى تومەندەپ، ءوزارا سەنىم كاپيتالى سارقىلىپ كەلە جاتقانىن كورسەتسە كەرەك…

اسحات قاسەنعالي

Abai.kz