الاش ءباسپاسوزىنىڭ باستاۋى، ۇلت جارشىسى بولعان «قازاق» گازەتىنىڭ ۇلتتىق مۇددە جولىنداعى باستامالارىن بۇگىنگى بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارى جالعاستىرىپ اكەتۋى كەرەك. وسىدان ءبىر عاسىر بۇرىن جارىق كورگەن «قازاق»-تىڭ كوتەرگەن ماسەلەلەرى ءالى دە وزەكتى. بۇل تۋرالى كەشە استانا قالالىق تىلدەردى دامىتۋ باسقارماسى مەن «رۋحانيات» ورتالىعى وتكىزگەن «قازاق» گازەتىنىڭ 100 جىلدىعىنا ارنالعان دوڭگەلەك ۇستەلدە ايتىلدى.
حح عاسىر باسىنداعى الاش زيالى­لا­رىنىڭ كوتەرگەن دۇنيەلەرىنە بۇگىنگى قو­عامنىڭ كوزقاراسىمەن قاراپ، قازىرگى زا­مانعى وزەكتى ماسەلەلەردى تالقىلاۋدى مۇ­رات ەتكەن باسقوسۋدا ءسوز العان ل.گۋ­مي­لەۆ اتىنداعى ەۋرازيا ۇلتتىق ۋني­ۆەر­سيتەتىنىڭ جۋرناليستيكا فاكۋلتەتىنىڭ دە­كانى قايرات ساق حح عاسىر باسىنداعى الاش زيالىلارىنىڭ نەگىزگى يدەيالىق ورتالىعى، اقىل-ويىنىڭ ۇياسى، سونداي-اق جالپى قازاق ساناسىنىڭ ويانىپ، جۇرەگىن ءدۇر سىلكىندىرۋگە تۇرتكى بولعان «قازاق» گا­زەتىنىڭ تاريحى، تاعىلىم-تاجىريبەسى ءبۇ­گىنگى تاڭدا دا اسا وزەكتى ەكەنىن ايتادى. «سوندىقتان دا «قازاق» گازەتىنىڭ 100 جىلدىعىنا ارنالعان شارالار تەك تاريح ءۇشىن عانا ەمەس، بۇگىنىمىز بەن بولاشا­عىمىزدى ايقىنداۋ ءۇشىن دە، ۇلتىمىزدىڭ باع­دارىن، جولىن ايقىنداپ الۋ ءۇشىن دە وتە ماڭىزدى» دەدى ول.

الاش ءباسپاسوزىنىڭ باستاۋى، ۇلت جارشىسى بولعان «قازاق» گازەتىنىڭ ۇلتتىق مۇددە جولىنداعى باستامالارىن بۇگىنگى بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارى جالعاستىرىپ اكەتۋى كەرەك. وسىدان ءبىر عاسىر بۇرىن جارىق كورگەن «قازاق»-تىڭ كوتەرگەن ماسەلەلەرى ءالى دە وزەكتى. بۇل تۋرالى كەشە استانا قالالىق تىلدەردى دامىتۋ باسقارماسى مەن «رۋحانيات» ورتالىعى وتكىزگەن «قازاق» گازەتىنىڭ 100 جىلدىعىنا ارنالعان دوڭگەلەك ۇستەلدە ايتىلدى.
حح عاسىر باسىنداعى الاش زيالى­لا­رىنىڭ كوتەرگەن دۇنيەلەرىنە بۇگىنگى قو­عامنىڭ كوزقاراسىمەن قاراپ، قازىرگى زا­مانعى وزەكتى ماسەلەلەردى تالقىلاۋدى مۇ­رات ەتكەن باسقوسۋدا ءسوز العان ل.گۋ­مي­لەۆ اتىنداعى ەۋرازيا ۇلتتىق ۋني­ۆەر­سيتەتىنىڭ جۋرناليستيكا فاكۋلتەتىنىڭ دە­كانى قايرات ساق حح عاسىر باسىنداعى الاش زيالىلارىنىڭ نەگىزگى يدەيالىق ورتالىعى، اقىل-ويىنىڭ ۇياسى، سونداي-اق جالپى قازاق ساناسىنىڭ ويانىپ، جۇرەگىن ءدۇر سىلكىندىرۋگە تۇرتكى بولعان «قازاق» گا­زەتىنىڭ تاريحى، تاعىلىم-تاجىريبەسى ءبۇ­گىنگى تاڭدا دا اسا وزەكتى ەكەنىن ايتادى. «سوندىقتان دا «قازاق» گازەتىنىڭ 100 جىلدىعىنا ارنالعان شارالار تەك تاريح ءۇشىن عانا ەمەس، بۇگىنىمىز بەن بولاشا­عىمىزدى ايقىنداۋ ءۇشىن دە، ۇلتىمىزدىڭ باع­دارىن، جولىن ايقىنداپ الۋ ءۇشىن دە وتە ماڭىزدى» دەدى ول.

ءماجىلىس دەپۋتاتى ورازكۇل اسانعا­زى­نىڭ پىكىرىنشە، «قازاق» گازەتى ۇلت ءما­سە­لەسىن ارشىپ ايتىپ، ونى كەلەشەك ۇرپاق الدىنا دا قويىپ كەتتى. «ءبىزدىڭ باقىتىمىز - ۇلت ماسەلەسىن جەتەر جەرىنە كوتەرىپ كەت­­كەن «قازاق» گازەتىنىڭ بولعانى. سول ءۇشىن وندا قىزمەت ەتكەن قايراتكەرلەردىڭ اتى ماڭگى وشپەيدى. ول كىسىلەردىڭ ارۋاعى ريزا بولسىن دەسەك، بۇگىنگى قولىنا قالام ۇستاعان ءاربىر جۋرناليست «احاڭنىڭ، جاحاڭنىڭ ءسوزىن مەن ايتپاعاندا، كىم ايتادى؟» دەپ، ۇلتتىڭ ماسەلەسىن جۇرتتىڭ ساناسىنا جەتەتىندەي ەتىپ كوتەرۋى كەرەك. ءبىر عانا جەر ماسەلەسىن الايىق، قازىر جەردى الىپ پايدالانباي جاتقاندار بار. ول پايدالانبايىن دەپ جاتىر ما، مۇمكىن پايدالانۋعا تەحنيكاسى، بولماسا قارا­جاتى جەتپەي جاتقان شىعار؟ ولاي بولسا، بۇل ماسەلەنى قالاي شەشۋ كەرەك دەگەن سۇ­راق­تىڭ جاۋابىن رەسپۋبليكالىق گازەتتەن باستاپ، اۋداندىق گازەتكە دەيىن جازۋ كە­رەك. وسى رەتتە جۋرناليستەردىڭ ىستەيتىن جۇ­مىسى كوپ دەر ەدىم» دەيدى دەپۋتات.

قازاقستان ديپلوماتيا قىزمەتىنىڭ ەڭ­بەك سىڭىرگەن قايراتكەرى، ەكونوميكا عى­­لىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور ساي­­لاۋ باتىرشاۇلى بۇگىنگى باق تاۋەل­سىزدىگىمىزگە نۇقسان كەلتىرەتىن جايت­تاردى ءجىتى قاداعالاپ وتىرۋى كەرەك ەكەنىن اي­تادى. «1991 جىلى 16 جەلتوقساندا تاۋەل­سىز­دىگىمىزدى جاريالاپ، قۋانىپ جاتقان ۋا­قىتتا ماسكەۋ ءبىزدى مەملەكەت رەتىندە مويىنداعان جوق. قازاقستاندى 80-نەن استام مەملەكەت تاۋەلسىز ەل رەتىندە مويىن­داپ، كەلىسىم جاساپ ۇلگەرگەن 1992 جىل­دىڭ 22 قاراشاسىنا دەيىن ماسكەۋ ءبىزدى مويىندامادى. سونىڭ سالدارىن بۇگىن دە كورىپ وتىرمىز. مىسال ايتايىن، كەدەندىك وداقتان كەيىن ەۋرازيالىق وداق پەن ونىڭ پارلامەنتىن قۇرامىز دەدى. پار­لامەنتتىڭ قۇرامى ءار ەلدىڭ حالىق سا­نىنا سايكەس بولادى ەكەن. دەمەك، ول پار­لامەنتتىڭ 80 پايىزى ورىستار، 9 پايى­­زى بەلارۋستار، ال 11 پايىزى قا­زاق­تار بولادى دەگەن ءسوز.

پارلامەنتتە شەشىم كوپ­شىلىك داۋىسپەن قابىلداناتىنىن ەس­­كەرسەك، وندا ماسكەۋ كەڭەس ۇكىمەتى كە­زىن­­دەگىدەي بيلەمەكشى بولدى ءبىزدى. ارينە، بۇعان ەلىمىزدىڭ ينتەلليگەنتسياسى قارسى بولدى، جازاتىن جەرگە جازدى. مەملەكەت باسشىسى ن.نازارباەۆقا راقمەت، ماسكەۋ، الماتى، استانادا وتكەن باسقوسۋلاردا وسى ماسەلەنىڭ باسىن ءبىر ەمەس، بىرنەشە رەت اشىپ بەردى. «ءبىزدىڭ تاۋەلسىزدىگىمىزگە قول سوزباڭدار، ءبىز ەكونوميكالىق ينتەگ­راتسيا تۋرالى ايتامىز، بىزدە ساياسي ينتەگ­راتسيا جوق. ءبىز بۇۇ-عا مۇشەمىز، تاۋەلسىز مەملەكەتپىز» دەگەن ءسوزىن دە وتكەن جىل­دىڭ 19 جەلتوقسانىندا ايتتى. ءبىز تاۋەلسىزدىگىمىزگە نۇقسان كەلتىرەتىن ماسە­لەلەردى اشىق ايتۋىمىز كەرەك. رەسەي باس­شىسى ۆ.پۋتين وسىدان ءۇش اي بۇرىن ەۋرازيالىق وداق قۇرۋعا قاتىستى: «ۆ سۆيازي س پرەدستوياششيم سوزدانيەم ەۆرا­زيسكوگو سويۋزا وتپاداەت وبۋسترويستۆو گوسۋدارستۆەننوي گرانيتسى مەجدۋ روسسيەي ي كازاحستانوم» دەگەن پىكىر ءبىلدىردى. بۇل نە ءسوز؟ ەكى مەملەكەت اراسىندا شەكا­را بولماسا نە بولادى؟ بىزدەر وسىنداي پىكىرلەر مەن ماسەلەلەردى ەسكەرىپ وتىرۋى­مىز كەرەك. مۇنى نە ءۇشىن ايتىپ وتىرمىن. وسىدان بىرەر جىل بۇرىن ءبىزدىڭ شەكارا­شىلارىمىز رەسەيدىڭ استىق تيەگەن 30 كاماز كولىگىن ۇستادى. الايدا بوساتۋلا­رىنا تۋرا كەلدى. سەبەبى ەكى تاراپ كولىك ۇستالعان اۋماقتى قازاقستان مەن رەسەيدىڭ قايسىسىنا تيەسىلى ەكەنىن دالەلدەي الماعان. ويتكەنى ول ماڭدا شەكارا قازىعى قاعىلماعان. وسىنداي ماسەلەنى جۋرنا­ليستەر اشىق كورسەتۋى كەرەك» دەدى ساي­لاۋ باتىرشاۇلى.

ل.گۋميلەۆ اتىنداعى ەۋرازيا ۇلت­تىق ۋنيۆەرسيتەتى قازاق ادەبيەتى كا­فەد­راسىنىڭ مەڭگەرۋشىسى، قر ۇعا اكادەميگى سەيىت قاسقاباسوۆ «قازاق» گازەتى تۋرالى ايتقاندا، ونىڭ الدىندا جارىق كورگەن «ءتۇر­كىستان ءۋالاياتى»، «دالا ءۋالاياتى» گا­زەتتەرىنىڭ بولعانىن ۇمىتپاۋىمىز كەرەك ەكەنىن ەسكە سالدى. «دالا ءۋالاياتى» گازە­تىندە دە ۇلتتىق ماسەلەلەرگە قاتىستى كوپ ماقالا جاريالاعانىن تىلگە تيەك ەتكەن پروفەسسور وسى ءۇش باسىلىمنىڭ ۇقساس­تى­عى مەن ەرەكشەلىكتەرى تۋرالى ماعىنالى اڭگىمە شەرتتى. «قازاق»-تا كوتەرىلگەن ۇلت ماسەلەسىنىڭ بۇگىن دە الدىمىزدا تۇرعانىن شەگەلەپ تۇرىپ جەتكىزدى.

حاليما بۇقارقىزى

"ايقىن" گازەتى