«گاز وداققا» تۇشىنعانىڭ — نوقتاعا باستى ۇسىنعانىڭ

ەل ءىشى: «قازاقستان رەسەي جانە وزبەكستانمەن تاعى دا ءبىر وداققا ەنگەلى جاتىر!»، - دەپ دۇرلىگىپ كەتتى! «بيلىك – وڭباعان، ساتقىن!» دەگەن اششى ايىپتار دا تاعىلىپ، قاتتى-قاتتى سوزدەردەن قۇلاق تۇندى.

ءبىر نارسە انىق: پۋتين كوزى تىرىسىندە ءوزىنىڭ نەويمپەريالىق ۇستانىمىنان اينىمايدى: «شەگىنەر جەرى جوق، ارتىندا – ماسكەۋ». جانە دە ءوز جەر قويناۋى اسا باي مۇناي مەن گازدى باسقا ەلدەردى ءجىپسىز بايلاپ قويىپ، كەيىن سول ءجىپتى نوقتاعا اينالدىرۋعا داعدىلانعان قىزىل يمپەريانىڭ تىكەلەي ءىزباسارى رەتىندە ءوز ماقساتىنا جەتۋ تاجىريبەسىن جالعاستىرۋعا تىرىساتىنى دا تۇسىنىكتى. ويتكەنى ونىڭ ەل ىشىندەگى يادرولىق ەلەكتوراتى – لەنين ايتقان «ۇلىورىستىق شوۆينيستىك» يدەياسىمەن ساناسى ابدەن ۋلانعان، مارگينالدىققا ءبىر تابان جاقىن جۇرت.

مىنە، ەندى سول بايلىقتىڭ ءبىرى – گازدى سىلتاۋ ەتىپ، ءبىر ەمەس، ەكى ەلدى ورتاق ۇيىم ارقىلى وزىنە نوقتالاپ قويعىسى كەلەدى ەكەن.

ورىستا «پودستاۆا» دەگەن ءسوز بار، ياعني قۇيتىرقىلىقپەن باسقا بىرەۋدىڭ ابىرويىن ادەيى ءتۇسىرۋ. بۇل جولى دا سولاي بولدى: ءبىزدىڭ بيلىك ەگجەي-تەگجەيلى تالقىلاماعان باستامانى شەشىلىپ قويعان شارۋاداي ەتىپ، توقاەۆتىڭ ساپارى كەزىندە بۇكىل الەمگە جارق ەتكىزدى! ونداي وقىس ۇسىنىستىڭ قازاقستاندا، الەمدە قانداي رەزونانس تۋعىزاتىنىن پۋتين بىلمەدى ەمەس، ءبىلدى! مەنىڭشە، توقاەۆ وسى «پودستاۆادان» ءتيىستى قورىتىندى جاساۋى ءتيىس. ايتپەسە، بۇعا بەرسەڭ، سۇعا بەرەدى.

ءجا، بۇل ساياساتتاعى ينتريگالار مەن ەموتسيالار عانا.

ەندى نە ىستەمەك كەرەك؟

مەنىڭ بەس ناقتى ۇسىنىسىم بار.

بىرىنشىدەن، گاز ماسەلەسى توڭىرەگىندە وداقتاسۋعا مۇرىندىق بوپ وتىرعان كرەملگە اشىقتان-اشىق قارسى شىعاتىنداي بىزدە ازىرشە ءتيىستى ساياسي ەرىك پەن تاڭداۋ جوق. گاز ءوندىرۋ مەن ونى تاسىمالداۋدا رەسەي مەن وزبەكستانمەن كووپەراتسيا جاساپ، ودان پايدا كورەتىن بولساق، نەسى جامان؟ تەك ونداي بيزنەس-شارتتى «وداق» دەپ اتاۋدىڭ ەش قاجەتى جوق بولار. ەاەو-نىڭ ءوزى جەتەدى! جانە دە ول كووپەراتسيا تۋرالى قۇجات مەملەكەتتەر ەمەس، شارۋاشىلىق جۇرگىزەتىن سۋبەكتىلەر اراسىنداعى تازا ەكونوميكالىق سيپاتى بار كەلىسىم بولۋى ءتيىس، ياعني ول شارتتى ەلىمىزدىڭ تاۋەلسىزدىگىنە ەشقانداي دا نۇقسان كەلتىرمەيتىندەي ەتىپ جازۋ كەرەك. گازدىڭ گەوساياسي گەموررويىنان سوندا عانا قۇتىلامىز! ارينە، رەسەيگە سانكتسيا سالعان جانە مۇناي مەن گازعا ءزارۋ «ۇجىمدىق باتىس» مۇنداي ىنتىماقتاستىقتى قولدامايدى. ول جاعىن دا ەسكەرىپ قويالىق.

ەكىنشىدەن، ەل ىشىندەگى كەيبىر كۇشتەر مەن جەكە تۇلعالاردىڭ انتيرەسەيلىك كوڭىل-كۇيدى ءورشىتۋىنىڭ سوڭىنا ەرىپ كەتپەۋىمىز كەرەك: رەسەي ءبىزدىڭ كورشىمىز، جەتى جارىم مىڭ شاقىرىم ورتاق شەكارامىز بار. ول جاقتا ءبىر قاۋىم قانداسىمىز ءومىر ءسۇرىپ جاتىر. ءبىز جاقتا رەسەي جاققا ءالى قاراپ وتىرعان ورىس اعايىن بار، ولاردىڭ ءبىرازىنىڭ ميى كرەمل پروپاگانداسىمەن ابدەن ۋلانعانىن دا ەستەن شىعارمايىق. سىرتقى قاۋىپتىڭ ءبىر ۇشى سولتۇستىكتە جاتقانىن دا ۇمىتپايىق. بەينەلەپ ايتساق، ماكرون الىستا، ال پۋتين – جار استىندا.

وعان قوسا – اننەكسياشىل ادەتى بار پۋتين كرەملدە ماڭگى وتىرا قويماس. سانكتسيالار ابدەن سارساڭعا سالىپ، شارشاتقان ەل باسشىلىعىنا باتىسپەن ەگەسپەي، ءتىل تابىسۋعا تىرىساتىن باسشى كەلەتىنى ءسوزسىز. سول كەزدە ءبىزدىڭ دە كورشىمىزبەن تەرەزەسى تەڭ قارىم-قاتىناس جاساۋىمىزعا جاڭاشا مۇمكىندىكتەر تۋادى.

ۇشىنشىدەن، رەسەي الەمدىك بويكوتقا ۇشىراپ، وركەنيەتتى ورتاعا ابدەن جەككورىنىشتى بوپ، ودان الاستاتىلعان كەزدە ءوزىمىزدىڭ ەرەكشە، بۋفەرلىك جاعدايىمىزدىڭ ەكونوميكالىق ءھام ديپلوماتيالىق جەمىستەرىن كوبەيتە بەرۋىمىز كەرەك. ءبىر پارادوكس سول  - قازاقستان ارقىلى وزىندە جوق تاۋارلاردىڭ «پاراللەل يمپورتىن» جاساۋعا ارەكەتتەنگەن رەسەي ءبىزدىڭ كوپۆەكتورلىق ساياسات ۇستانىپ، سونىڭ ىشىندە، ۇجىمدىق باتىسپەن ءتىل تابىسىپ جۇرۋىمىزگە مۇددەلى. بۇل بولسا، ءبىز ءۇشىن قوسىمشا مۇمكىندىك.

تورتىنشىدەن، سىرتقى قارىم-قاتىناستاردى ديۆەرسيفيكاتسيالاۋ كەرەك. مويىنداۋعا ءتيىسپىز، توقاەۆ بيلىگى بۇل باعىتتا ءبىراز شارۋا تىندىرۋدا. سول ءۇردىستى جالعاستىرساق، الەمنىڭ ماڭىزدى گەوساياسي ورتالىقتارىمەن دوستىعىمىزدى نىعايتا الساق، وزىنەن باسقا دا ستراتەگيالىق ارىپتەستەرىمىز بار ەكەنىن كرەمل ءوز كوزىمەن كورەدى. سول سەبەپتى ساناسۋعا ءماجبۇر بولادى.

بەسىنشى ماسەلەنىڭ يدەولوگيالىق سيپاتى بار. ۇلىقتاۋ كەزىندەگى سوزىندە پرەزيدەنت توقاەۆ ەندىگى جەردە ماڭىزدى شەشىمدەر پارلامەنتتە قابىلداناتىنى تۋرالى ايتقان ەدى. ولاي بولسا، الدا كەلە جاتقان سايلاۋدا ۇلتتىق-دەموكراتيالىق باعىتتاعى پارتيالار مەن تۇلعالاردىڭ زاڭ شىعارۋشى ورگانعا ەنۋىنە مۇمكىندىك بەرۋ قاجەت. قازاقستاننىڭ شىنايى تاۋەلسىزدىگىن قورعاپ، قاجەتى جوق وداقتارعا كىرمەۋىنە كەپىلدىك بەرە الاتىن تەك سول كۇشتەر!

ءامىرجان قوسان

Abai.kz