مۇناي بۇرعىلاۋ سالاسىن قىتايلار باسىپ الدى
قىتايلىق كومپانيالار قازاقستاننىڭ مۇناي سالاسىنىڭ بۇرعىلاۋ قىزمەتى رىنوگىن تولىعىمەن باسىپ الدى، دەپ حابارلادى قازتاگ اگەنتتىگىنە وتاندىق كاسىپورىن وكىلى. ونىڭ ايتۋىنشا، كەزىندە ول ىستەيتىن كومپانيا قازاقستانداعى بۇرعىلاۋ نارىعىندا قىزمەت جاساعان، بىراق قىتايلىق كومپانيالارمەن باسەكەدە بىرتىندەپ ءوزىنىڭ پوزيتسياسىن بەرىپ العان.
«ءبىزدىڭ كاسىپورىن ۇڭعىلاردى بۇرعىلاۋمەن تابىستى اينالىسىپ، تەندەرلەرگە قاتىسىپ، بۇرعىلاۋ جۇمىستارىنا مەردىگەر رەتىندە قاتىسىپ جۇرگەن. بىراق 10 جىل بۇرىن ءبىزدىڭ ەلگە قىتايلىق كومپانيالار كەلدى. ولار بارلىق باعانى تولىعىمەن بۇزىپ جىبەردى. ولار، ايتالىق، 400 ملن تەڭگە تۇراتىن ۇڭعىنى 200 ملن-عا بۇرعىلاۋعا كەلىسىپ، وزدەرىنە شىعىنمەن جۇمىس ىستەي باستادى. ءبىز، ارينە، وزىمىزگە شىعىنمەن جۇمىس ىستەي المادىق، ءسويتىپ تەندەرلەردەن ۇتىلا باستادىق»، - دەدى اگەنتتىك سۇحباتشىسى.
«ءسويتىپ قازاقستاندىق بۇرعىلاۋ كومپانيالارى بانكروتقا ۇشىراپ، نارىقتان تولىعىمەن كەتكەن سوڭ عانا قىتايلار بۇرعىلاۋ باعاسىن ەكى ەسەگە ەمەس، ءۇش ەسەگە ارتتىردى! وسىلايشا قىتايلىق كومپانيالار قازىر نارىقتاعى مونوپوليستەر»، - دەپ اتاپ كورسەتتى ول.
قىتايلىق كومپانيالار قازاقستاننىڭ مۇناي سالاسىنىڭ بۇرعىلاۋ قىزمەتى رىنوگىن تولىعىمەن باسىپ الدى، دەپ حابارلادى قازتاگ اگەنتتىگىنە وتاندىق كاسىپورىن وكىلى. ونىڭ ايتۋىنشا، كەزىندە ول ىستەيتىن كومپانيا قازاقستانداعى بۇرعىلاۋ نارىعىندا قىزمەت جاساعان، بىراق قىتايلىق كومپانيالارمەن باسەكەدە بىرتىندەپ ءوزىنىڭ پوزيتسياسىن بەرىپ العان.
«ءبىزدىڭ كاسىپورىن ۇڭعىلاردى بۇرعىلاۋمەن تابىستى اينالىسىپ، تەندەرلەرگە قاتىسىپ، بۇرعىلاۋ جۇمىستارىنا مەردىگەر رەتىندە قاتىسىپ جۇرگەن. بىراق 10 جىل بۇرىن ءبىزدىڭ ەلگە قىتايلىق كومپانيالار كەلدى. ولار بارلىق باعانى تولىعىمەن بۇزىپ جىبەردى. ولار، ايتالىق، 400 ملن تەڭگە تۇراتىن ۇڭعىنى 200 ملن-عا بۇرعىلاۋعا كەلىسىپ، وزدەرىنە شىعىنمەن جۇمىس ىستەي باستادى. ءبىز، ارينە، وزىمىزگە شىعىنمەن جۇمىس ىستەي المادىق، ءسويتىپ تەندەرلەردەن ۇتىلا باستادىق»، - دەدى اگەنتتىك سۇحباتشىسى.
«ءسويتىپ قازاقستاندىق بۇرعىلاۋ كومپانيالارى بانكروتقا ۇشىراپ، نارىقتان تولىعىمەن كەتكەن سوڭ عانا قىتايلار بۇرعىلاۋ باعاسىن ەكى ەسەگە ەمەس، ءۇش ەسەگە ارتتىردى! وسىلايشا قىتايلىق كومپانيالار قازىر نارىقتاعى مونوپوليستەر»، - دەپ اتاپ كورسەتتى ول.
بۇل رەتتە قىتايلىق كومپانيالار تەك بۇرعىلاۋ قىزمەتىن عانا كورسەتپەيدى. ولار مۇناي قۇبىرى مەن گاز قۇبىرلارىن سالۋ سالاسىنداعى بارلىق دەرلىك تەندەرلەردى ۇتىپ الىپ وتىر. بۇل رەتتە اگەنتتىك سۇحباتشىسى قىتايلىقتار قازاقستانداعى مۇناي كەنىشتەرىن قالاي يەلەنىپ الاتىندىعى تۋرالى تاعى ءبىر جالپىعا بەلگىلى دەرەكتى ەسكە سالدى. «10 جىل بۇرىن ءبىز تاڭ قالاتىنبىز. قاراپايىم عانا، سىرت قاراعاندا جۇپىنى قىتايلىق كەلىپ، ماسقارا سوماداعى، ايتالىق، 100 ملن دوللار قارجىنى كەنىش ءۇشىن نەمەسە مۇناي كومپانياسى ءۇشىن ۇسىناتىن، - دەدى ول. - كەيىن، اسپان استىنداعى ەلگە بارعانىمىزدا بەلگىلى بولعانداي، ەگەر قىتاي ازاماتى نەمەسە قىتايلىق كومپانيا قازاقستاننان مۇناي كومپانياسىن ساتىپ الاتىن بولسا، ول مەملەكەت تاراپىنان پايىزسىز شەكسىز نەسيە الا الادى ەكەن. قازاقستاننان اكتيۆتەردى ساتىپ الۋعا».
بۇل رەتتە ول نەسيەنى الۋدىڭ نەگىزگى شارتى - «اكتيۆتەر تەك قازاقستاندا عانا بولۋى ءتيىس. ارينە، ولار سول اكتيۆتەردىڭ ومىردە ناقتى بارلىعىن تەكسەرەدى، ال كەيىن سول نەسيەنى بەرەدى»، - دەدى سۇحباتشىمىز.
ونىڭ ايتۋىنشا، قىتايلىقتارعا قازاقستانداعى پايدالى قازبا بايلىق قورى تۋرالى بارلىعى بەلگىلى. «ول ونشا قيىن ەمەس، سەبەبى ولار ءىرى دەگەن جوبالارعا كىرگەن بويدا، سول اقتوبەنىڭ وزىندە بولسىن، ەڭ باستىسى - ودان سوڭ ولار كارتانى الدى. ولاردا بارلىق گەولوگيالىق كارتالار بار. ولار كارتانى ءارتۇرلى جولدارمەن الدى: تىكەلەي بولماسا - ورتاعا دەلدالداردى سالدى، ساتىپ الدى، وزدەرىنىڭ ادامدارى ارقىلى، ايتالىق، قىتايلىقتارعا ۇيلەنگەن قازاقستاندىق ازاماتتار ارقىلى. سول سياقتى ت.ب. ادىستەر ارقىلى»، - دەدى سۇحباتشى.
«ول راس. اقتوبە، اتىراۋ، ماڭعىستاۋ وبلىستارىندا جانە قىزىلوردادا دا سونداي بولىپ جاتىر. تەك ءىرى مۇناي كومپانيالارى، «شەۆرون» نەمەسە AgipKCO سياقتى كومپانيالار ءالى مىقتى، قالعاندارىن ءىس جۇزىندە قىتايلىق كومپانيالار باقىلاپ وتىر»، - دەدى ول.
بۇل رەتتە قازاقستاندىق شەنەۋنىكتەر نە بولىپ جاتقانىن بىلمەيتىن دە شىعار. «ءتىپتى بىلگەن كۇننىڭ وزىندە، ولار ەشنارسە وزگەرتە المايدى. سەبەبى ولاردا ەڭ باستىسى - ساياسي ەرىك پەن بىلىكتىلىك جەتىسپەيدى»، - دەپ تۇجىرىمدادى ول.
بۇل ەكى ارادا
قازاقتار تاعى دا
دوكترينا
جاساپ جاتىر
قىتاي كومپانيالارى ەلدىڭ مۇناي نارىعىن جاۋلاپ الىپ جاتقاندا، قازاقتار تاعى دا دالباسا دوكترينا جاساۋعا كىرىستى. بۇل جونىندە 18 اقپان كۇنى قازتاگ حابار تاراتتى. «مەملەكەت باسشىسى، «نۇر وتان» پارتياسىنىڭ توراعاسى نۇرسۇلتان نازارباەۆ پارتيا توراعاسىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى باۋىرجان بايبەكتى قابىلداپ، وعان كەزەكتى سەزگە دەيىن دوكترينا ازىرلەۋ جونىندە تاپسىرما بەردى. «ول «قازاقستان-2050» ستراتەگياسىن ىسكە اسىرۋ، سونداي-اق باسقارۋشى پارتيانىڭ ءححى عاسىرداعى ءرولىن، كوزقاراسى مەن ورنىن قامتاماسىز ەتەتىن ىرگەلى قۇجات بولۋعا ءتيىس»، - دەگەن ەكەن پرەزيدەنت مىرزا.
ول دوكترينا كىمگە كەرەك، ونى قاي قازاق نانعا جاعىپ جەيدى؟ ول جاعىن پرەزيدەنتتىڭ سوزىنە باس شۇلعىعان بايبەك باجايلاعان جوق. سەبەبى سول كۇنى-اق بۇكىل «نۇر وتان» دوكترينا دولبارلاۋعا كىرىسىپ كەتتى.
«D»
«وبششەستۆەننايا پوزيتسيا»
(پروەكت «DAT» № 06 (182) 21 اقپان 2013 جىل.
