رەسەيدىڭ «كوسموس 2560» بارلاۋ سپۋتنيگى ءوز-ءوزىن جويدى. 16 قازاندا رەسەي جۇمىس ىستەمەيتىن «كوسموس-2560» اسكەري سپۋتنيگىن وربيتاعا شىعارۋعا ارەكەت جاسادى. ءبىر-ەكى اي جۇمىس ىستەگەننەن كەيىن قۇرىلعى اتموسفەرالىق كەڭىستىككە ەنىپ، جانىپ كەتتى.

بۇل وقيعا تۋرالى اقپاراتتى دجوناتان ماكداۋەلل Twitter-دە ءبولىستى. ول ءدال وسىنداي سەرياداعى سپۋتنيكتىڭ بۇرىندا دا جانىپ كەتكەنىن حابارلادى. «بيىل قازان ايىندا ۇشىرىلعان رەسەيدىڭ «كوسموس 2560» اسكەري سپۋتنيگى 10 جەلتوقساندا اتموسفەرالىق كەڭىستىككە ورالدى. ول بۇرىنعىداي وربيتاعا شىعارىلعان جوق»، - دەدى عالىم.

2022 جىلدىڭ 16 قازانىندا رەسەي قورعانىس مينيسترلىگى «كوسموس 2560» سپۋتنيگىن وربيتاعا ءساتتى ۇشىرعانى تۋرالى حابارلاعانى بەلگىلى. وسى ماقساتتا پلەسەتسك عارىش ايلاعىنان «انگارا 1.2» زىمىران تاسىعىشى ۇشىرىلدى. رەسمي دەرەككوزدەر ۇشىرۋ ماقساتىنا قاتىستى تولىق مالىمەت بەرمەدى.

الايدا كەيىنىرەك قۇرىلعى وپتيكالىق باقىلاۋ جۇمىستارىن جۇرگىزۋگە ارنالعاندىقتان، قۇپيا رەجيمدە ىسكە قوسىلعانى بەلگىلى بولدى. بۇعان دەيىن باق-تا وسىعان ۇقساس سپۋتنيكتىك مودەل ءبىر اي جۇمىس ىستەمەي، 2022 جىلدىڭ 19 مامىرىندا اتموسفەرادا ورتەنىپ كەتكەنى تۋرالى اقپارات تاراعان بولاتىن.

بىلتىر بەلگىسىز بىرەۋلەر بايقوڭىر عارىش ايلاعىنا كىرىپ، اياقتالماعان «بۋران» عارىش كەمەسىندە حابارلاما قالدىردى. بۇل تۋرالى 26 مامىردا ريا نوۆوستي اگەنتتىگى Telegram-دا حابارلادى.

بەلگىسىز ادامدار كەمەگە «يۋرا، ءبىز كەلدىك!» دەپ جازىپ كەتكەن. تاعى ءبىر جازبادا: «ادام جۇلدىزدارعا كوتەرىلمەي تۇرىپ، جەر بەتىندە ءومىر ءسۇرۋدى ۇيرەنۋى كەرەك!» دەلىنگەن.

ونىڭ استىندا Shots, رۋسلان، اندرەي جانە Burs دەگەن قولتاڭبالار قالدىرىلعان.

1961 جىلعى 12 ساۋىردە ادامزاتتىڭ عارىشتى يگەرۋ ءداۋىرى باستالدى. سول كۇنى «ۆوستوك» زىمىران تاسىعىشى عارىش كەمەسىن وربيتاعا الىپ ۇشتى. يۋري گاگارين ۇشقان زىمىراننىڭ ۇشۋى ءساتتى ءوتتى. ال ول قونعاننان كەيىن يۋري گاگارين بۇكىل الەمگە ايگىلى بولدى. سول كەزدە كسرو جانە ونىڭ سوتسياليستىك ساياسي-ەكونوميكالىق جۇيەسى ءوزىنىڭ مىقتىلىعىن دالەلدەۋگە بارلىق جاعىنان قادام جاسادى.

الايدا، قازىرگى يلون ماسكتىڭ جانە باسقا دا جەكە امەريكالىق عارىشتىق كومپانيالاردىڭ، سونىڭ ىشىندە «SpaceX-ءتىڭ» جەتىستىكتەرى «روسكوسموستى» قاتتى الاڭداتىپ وتىر. ماسكتىڭ العاشقى زىمىراندارى «Falcon 1» (2006 جىلى ۇشىرىلعان) جانە ۇلكەن «Falcon 9» (2010 جىلى ۇشىرىلعان) مۇمكىندىگىنشە ەكونوميكالىق تۇرعىدان تيىمدىلىگى ەسكەرىلىپ جاسالعان.

يلوننىڭ ماقساتى – باسەكەلەستەردىڭ زىمىراندارىنا قاراعاندا الدەقايدا ارزان زىمىران جاساۋ بولدى. سودان كەيىن «Falcon Heavy» (2018 جىلى) ىسكە قوسىلدى.  بۇل زىمىران وزىنە ەڭ جاقىن دەگەن باسەكەلەستەرىنە قاراعاندا، وربيتاعا جۇكتى ەكى ەسە ارتىق كولەمدە شىعارا الادى، ال ونىڭ قۇنى ءۇش ەسە ارزان.

وسىدان كەيىن، «SpaceX» «Super Heavy-Starship» جۇيەسىن، ودان دا جەتىلدىرىلگەن نۇسقاسىن جاريالادى. ول جەردەگى قالالار اراسىندا جىلدام تاسىمالداۋدى جانە اي مەن مارستا بازالار سالۋدى قامتاماسىز ەتۋگە ارنالعان ەدى.

سونىمەن قاتار، «SpaceX» كومپانياسى «Dragon» عارىش كەمەسىن جاسادى. ول جۇكتەردى حالىقارالىق عارىش ستانتسياسىنا (حعس) جەتكىزە الاتىن جانە ءبىر مەزەتتە جەتى عارىشكەردى الىپ ۇشا الاتىن بولدى.

رەسەي ۋكراينادان قىرىم تۇبەگىن تارتىپ العاندا، اقش رەسەيگە قارسى اۋىر سانكتسيالار ءھام تىيىمدار سالدى. سول تۇستا رەسەي ۇكىمەت باسشىسىنىڭ ورىنباسارى بولعان، بەرىدە «روسكوسموستى» باسقارعان دميتري روگوزين: «ءبىزدىڭ زىمىراندار بولماسا، امەريكالىقتار عارىشقا «باتۋتپەن» شىعادى»، - دەگەن ەدى. بىراق ارادا بىرنەشە جىل وتكەندە يلون ماسك رەسەيلىك روگوزيننىڭ ايتقانىن وزىنە ەسەلەپ قايتاردى.

يلون ماسك 2019 جىلى ناۋرىز ايىندا «SpaceX» جوباسى اياسىندا جاسالعان عارىش كەمەسىمەن امەريكالىق عارىشكەرلەردى عارىشقا اتتاندىردى. ەندى اقش-تىڭ ۇلتتىق اەروعارىش اگەنتتىگى NASA رەسەيگە تاۋەلدىلىكتەن قۇتىلدى.

رەسەي وسىعان دەيىن ءاربىر عارىشكەردىڭ ۇشۋى ءۇشىن 80 ميلليون دوللار سۇراعان. ال يلون ماسك بۇل تاۋەلدىلىكتەن قۇتىلۋدىڭ جولىن ويلاپ تاپتى. ماسكتىڭ زىمىراندارىن بىرنەشە مارتە پايدالانۋعا بولادى.

جۋىردا «SpaceX» پەن «Tesla» كومپانياسىنىڭ باسشىسى يلون ماسك الەمدەگى ەڭ باي ادام اتاندى. ونىڭ بايلىعى 185 ميلليارد دوللارعا باعالانعان. 2019 جىلدىڭ باسىندا ماسك الەمدەگى ەڭ باي ادامدار ءتىزىمنىڭ العاشقى 50-نە كىرگەن.

ونىڭ داۋلەتىنىڭ كۇرت ءوسۋى «Tesla» اكتسيالارىنىڭ وسۋىنە بايلانىستى بولدى. كومپانيا اكتسيالارىنىڭ باعاسى توعىز ەسەگە كوتەرىلدى. كومپانيانىڭ باعالى قاعازدارى ءبىر اكتسيا ءۇشىن 799,6 دوللارعا ساۋدالانادى، ال كاپيتالداندىرۋ 757,6 ميلليارد دوللاردى قۇرادى.

بۇل اقشاعا «Ford»، «General Motors»، «BMW»، «Volkswagen»، «Fiat»، «Chrysler» سياقتى اۆتوكولىك كومپانيالارىن ساتىپ الۋعا بولادى. ءتىپتى ودان بولەك، «Ferrari» ساتىپ الۋعا دا اقشا قالادى ەكەن.

اقپارات كوزدەرىنە سەنسەك، ماسك اقشانىڭ كوپ بولىگىن مارستا بازا قۇرۋ ءۇشىن جۇمساماق. بۇل تاڭ قالاتىن جايت ەمەس. وسىعان دەيىن، ماسكتى اقش عارىشتىق باعدارلاماسىنىڭ اۋقىمدى بولماۋى قىنجىلتسا، سول ولقىلىقتىڭ ورنىن تولتىرۋ ءۇشىن ول «SpaceX» كومپانياسىن قۇردى. ماسك الەمدەگى ەڭ ارزان عارىشتىق زىمىرانداردى جاساۋ ءۇشىن بيزنەس اشتى، قازىر ونىڭ كومپانياسى جەردەگى عارىشتىق زىمىرانداردىڭ 60 پايىزىن عارىشقا شىعارادى ەكەن.

ماسك سونداي-اق، ادامزاتتىڭ جانارماي (مۇنايدان) وتىنىنان الشاقتاۋىن جىلدامداتقىسى كەلەتىنى جاسىرىن ەمەس. سوعان بايلانىستى ول الەمدەگى جەتەكشى ەلەكتروموبيل ءوندىرۋشى «Tesla» كومپانياسىن قۇردى.

«Morgan Stanley» ينۆەستيتسيالىق بانكى وتكەندە (قازان ايىندا) «SpaceX-ءتى» 100 ميلليون دوللارعا باعالاپتى. اتالعان كومپانيا عارىشقا ۇشۋ نارىعىندا ويىن ەرەجەلەرىن وزگەرتتى. وسىلايشا اقش-تىڭ عارىشتىق باعدارلاماسى جاڭا سەرپىن الدى.

2020 جىلى ماسكتىڭ «Crew Dragon» عارىش كەمەسى التى عارىشكەردى حالىقارالىق عارىش ستانتسياسىنا ۇشىردى. بۇل اقش-تاعى «شاتتل» باعدارلاماسى اياقتالعان 2011 جىلدان بەرگى العاشقى ءىرى باعدارلاما بولدى.

ايتپاقشى، 2021 جىلى 20-22 مامىردا «نوۆوە زنانيە» رەسەيلىك تەلەمارافونىندا Tesla, Space X نەگىزىن قالاۋشى يلون ماسك ءسوز سويلەدى. ءىس-شارا 20-22 مامىر ارالىعىندا ماسكەۋ، سانكت-پەتەربۋرگ، قازان، نيجني نوۆگورود، سوچي، ۆلاديۆوستوك، نوۆوسيبيرسك جانە كالينينگرادتا وتەدى. ول رەسەيدىڭ «زنانيە» قوعامىنىڭ سايتىندا جازىلعان ەدى. وسى شاراعا روسكوسموستىڭ باسشىسى روگوزين (قازىر باسقا جۇمىسقا اۋىستى) شاقىرىلعان جوق.

كەرىمسال جۇباتقانوۆ

Abai.kz