ولەگ كولەنچۋك: (مۇحاممەد ءالي:) قۇراندا بارلىعىنىڭ جاۋابى بەرىلگەن
مىنا سۇحبات وسىدان بىرنەشە جىل بۇرىن ورىس سايتتارىنىڭ بىرىندە جارىق كورگەن. نەگە ەكەنىن قايدام، بۇل ماقالا ءوزىنىڭ ىشكى مازمۇنىمەن، ءجۋرناليستىڭ تاقىرىپتى اشۋ مانەرىمەن ماعان بىردەن ۇنادى. ماقالانىڭ قىزىقتى ءارى تانىمدىق تۇستارى كوپ. سۇحباتتا ايتىلعان ماسەلەلەردىڭ كوبىسى ءالى دە وزەكتى ءارى بۇدان دىندەس باۋىرلارىمىزدى تولعانتىپ جۇرگەن كەيبىر ساۋالدارعا دا جاۋاپ تابۋعا بولادى. سوندىقتان ءتارجىمانى وقىرماندارىمىزعا ۇسىنۋدى ءجون كوردىك. ماقالانىڭ تۇپنۇسقاسىن مىنا سىلتەمەدەن وقي الاسىزدار http://www.rosbalt.ru/ukraina/2011/02/28/823883.html
ولەگ كولەنچۋك: (مۇحاممەد ءالي:) قۇراندا بارلىعىنىڭ جاۋابى بەرىلگەن
- مەنەن كوبىنە يسلامعا قالاي كەلدىڭ دەپ سۇرايدى. مەنىڭ بۇنداي شەشىم قابىلداۋىما ءومىردىڭ ءوزى تۇرتكى بولدى دەسە بولادى. ءار ادامنىڭ بويىندا تۋا بىتكەننەن-اق ءدىني باعدارىن تابۋعا تالپىنىس، قۇلشىلىققا قۇمارلىق سەزىمى بولادى. مەن مەكتەپ بىتىرىسىمەن-اق قۇدايدى ىزدەي باستادىم..حيپپيمەن اۋەستەندىم..جاستاردىڭ ءارتۇرلى ۇيىمدارىنا كىرىپ، ەل كەزىپ ءجۇردىم. ءبۋدديزمدى بايقاپ كوردىم. سوسىن كەيىن دوسىم ەكەۋىمىز پاميرگە جول تارتتىق. يوگانىڭ وقۋلىعىن قولىمىزعا الىپ، تاۋدا ءومىر سۇرگىمىز كەلدى. سوسىن ءىنجىلدى وقىدىم. بىراق مەن وعان سەنبەدىم. ماعان ونداعى ءبىراز دۇنيەلەر ءبىرتۇرلى وعاشتاۋ بولىپ كورىندى.
- ناقتى نەنى ايتاسىز؟
مىنا سۇحبات وسىدان بىرنەشە جىل بۇرىن ورىس سايتتارىنىڭ بىرىندە جارىق كورگەن. نەگە ەكەنىن قايدام، بۇل ماقالا ءوزىنىڭ ىشكى مازمۇنىمەن، ءجۋرناليستىڭ تاقىرىپتى اشۋ مانەرىمەن ماعان بىردەن ۇنادى. ماقالانىڭ قىزىقتى ءارى تانىمدىق تۇستارى كوپ. سۇحباتتا ايتىلعان ماسەلەلەردىڭ كوبىسى ءالى دە وزەكتى ءارى بۇدان دىندەس باۋىرلارىمىزدى تولعانتىپ جۇرگەن كەيبىر ساۋالدارعا دا جاۋاپ تابۋعا بولادى. سوندىقتان ءتارجىمانى وقىرماندارىمىزعا ۇسىنۋدى ءجون كوردىك. ماقالانىڭ تۇپنۇسقاسىن مىنا سىلتەمەدەن وقي الاسىزدار http://www.rosbalt.ru/ukraina/2011/02/28/823883.html
ولەگ كولەنچۋك: (مۇحاممەد ءالي:) قۇراندا بارلىعىنىڭ جاۋابى بەرىلگەن
- مەنەن كوبىنە يسلامعا قالاي كەلدىڭ دەپ سۇرايدى. مەنىڭ بۇنداي شەشىم قابىلداۋىما ءومىردىڭ ءوزى تۇرتكى بولدى دەسە بولادى. ءار ادامنىڭ بويىندا تۋا بىتكەننەن-اق ءدىني باعدارىن تابۋعا تالپىنىس، قۇلشىلىققا قۇمارلىق سەزىمى بولادى. مەن مەكتەپ بىتىرىسىمەن-اق قۇدايدى ىزدەي باستادىم..حيپپيمەن اۋەستەندىم..جاستاردىڭ ءارتۇرلى ۇيىمدارىنا كىرىپ، ەل كەزىپ ءجۇردىم. ءبۋدديزمدى بايقاپ كوردىم. سوسىن كەيىن دوسىم ەكەۋىمىز پاميرگە جول تارتتىق. يوگانىڭ وقۋلىعىن قولىمىزعا الىپ، تاۋدا ءومىر سۇرگىمىز كەلدى. سوسىن ءىنجىلدى وقىدىم. بىراق مەن وعان سەنبەدىم. ماعان ونداعى ءبىراز دۇنيەلەر ءبىرتۇرلى وعاشتاۋ بولىپ كورىندى.
- ناقتى نەنى ايتاسىز؟
- ماسەلەن ءبىر عانا «جاقىنىڭدى سۇيە ءبىل» دەگەن وسيەتتى الايىق. ادەمى ءسوز. بىراق ومىردە ونى قالاي ىسكە اسىراسىڭ؟ ايتالىق، مەنىڭ ءبىر كورشىم مۇسىلمان، ەندى ءبىرى ەۆرەي، ءۇشىنشىسى ساعان ەرىپ شىركەۋگە مۇلدە بارمايتىن ادام، ءتورتىنشىسى قۇدايعا سەنبەيتىن ءوز اعايىنىڭ بولسا... بۇلاردىڭ قايسىسى سوندا مەنىڭ «جاقىنىم» بولادى؟ بۇل وسيەتتى تارقاتىپ ءتۇسىندىرۋ كەرەك. بۇنداي ساۋالداردىڭ جاۋابى يسلامدا تولىق بەرىلگەن، ال حريستياندىقتا ول جوق، سوندىقتان وسىنداي ماسەلەگە بايلانىستى ءار ءدىنباسىدان ءارتۇرلى جاۋاپ ەستۋگە بولادى. 90-جىلداردىڭ باسىندا ماسكەۋگە ءجيى جول تۇسەتىن بولدى، ارباتتا بولدىم. وسى كەزدە بحاگاۆادگيتتى قايتا وقي باستادىم، كەيىن ىنجىلگە اۋىسىپ، باپتيستەردىڭ شىركەۋىنە باس سۇقتىم. كەزەك قۇرانعا كەلگەندە، باستاپقىدا ونى بىردەن تۇسىنبەدىم. ماعان ول ءىنجىلدىڭ سىعىمدالعان نۇسقاسى سياقتى بولىپ كورىندى. سوسىن قايتالاپ وقي باستاعاندا كەنەتتەن ونداعى اقيقاتتى ۇقتىم. سول ساتتە مۇسىلماندىقتى قابىلداۋ ءۇشىن مەشىتكە قاراي جۇگىرە جونەلدىم. ويتكەنى جاراتۋشىعا يمان كەلتىرمەي جاتىپ جولشىباي ءولىپ كەتەم بە دەگەن قورقىنىش بولدى بويىمدا.
- قاتتى قورىقتىڭىز با؟
- بۇرىنعى تاز قالپىما ءتۇسىپ، قۇدايدان قايتا قول ءۇزىپ قالۋدان قورىقتىم. مەشىتتە العاشقىدا ماعان سەكەممەن قارادى. بۇل وڭاي جول ەمەس ەكەنىن ەسكەرتتى. بىراق مەن شەگىنگەن جوقپىن.
- ءدىن دەگەنىمىز - سەنىم عانا ەمەس، بۇل الەۋمەتتىك شارتتىلىقتاردىڭ تۇتاس ءبىر توبى. جاڭا مەكەنگە جەرسىنۋ قيىن بولمادى ما سىزگە؟
- وڭاي بولعان جوق. ماسەلەن ەدەنگە وتىرىپ ۇيرەنۋدى الايىق. سوسىن ءوز جۇمىسىمدا مەن ءتىرى جانۋارلاردى بەينەلەۋدەن باس تارتتىم. ول كەزدە قىرىمدا شاريعاتتىڭ شارتىمەن سويىلعان مال ەتىن ساتىپ الۋ قيىن بولاتىن. تاۋىقتى ءوزىم باۋىزداۋىما تۋرا كەلدى. باسىندا قىرىم تاتارلارىنىڭ ءتىلىن بىلمەدىم، قازىر ەندى اراب ءتىلىن ۇيرەنۋگە قاجەتتىلىك تۋىپ وتىر.
- دوستارىڭىز قالاي قارادى؟
- قۇراندا «دىنسىزدەردى دوس تۇتپاڭدار» دەپ انىق ايتىلعان. ول كەزدە مەن ءبىر ايەلمەن تۇراتىنمىن. بالامىز بولدى. ول يەگوۆا كۋاگەرى بولاتىن، سوندىقتان يسلامدى جالعان ءدىن سانادى. دوستارىمدا وسىلاي قارادى. تۇسىندىرمەكشى بولىپ ەدىم، ەشقايسىسى سوزىمە قۇلاق اسقان جوق، سوسىن ولارمەن قاتىناسىمدى ءۇزدىم. ال ءبىر جىلدان كەيىن جاڭا دوستار تاپتىم. باستاپقىدا ءبارى ماعان مەشىتكە كەزدەيسوق كىرگەن بىرەۋ بولار دەپ كۇمانمەن قاراپ ءجۇردى. كەيىن تۇسىنگەن سوڭ ءبارىمىز جاقىن دوس بولىپ كەتتىك.
- اتا-اناڭىز قالاي قابىلدادى؟
- ەشقايسىسى بۇعان قۋانعان جوق (كۇلەدى). اكەمە ايتىپ ءتۇسىندىرىپ ەدىم، ول ماعان جاۋابىن ءالى وزىمدە بىلمەيتىن قيىن سۇراقتاردى توپەلەتىپ قويىپ تاستادى. ال ۋاعىزدىڭ ارقاسىندا شەشەمنىڭ بەتىن بەرى قاراتتىم. كەيىن ول كوپ ۇزاماي يسلامدى قابىلدادى. بىراق، شىنى كەرەك، بۇل ءۇشىن ماعان 10 جىلداي ۋاقىت قاجەت بولدى.
- ال ايەلىڭىز شە؟
- ول ورىس تىلىنەن ساباق بەرەتىن. بىز شاريعات بويىنشا نەكەلەستىك. بىراق ول كوپ ۋاقىتقا دەيىن يمان كەلتىرمەي ءجۇردى. قۇدايعا سەنبەگەن سوڭ ايەلىڭىزدى داستۇرگە سايكەس كيىن دەپ تاعى كۇشتەي المايسىڭ. بۇنداي شەشىمدى ادامنىڭ ءوزى قابىلداۋى كەرەك. بىراق مەن ءۇمىتىمدى ۇزگەن جوقپىن. ناتيجەسىندە ەكى جىلدان كەيىن ايەلىم دە دىنگە كىردى.
- جاڭا ءدىندى قابىلداعاننان كەيىن شىعارماشىلىعىڭىز وزگەردى مە؟
- ءاربىر سۋرەتشىنىڭ شىعارماشىلىعى ۋاقىت وتە وزگەرەدى. قالاي سەزەتىنىن بىلمەيمىن، مۇسىلماندىققا دەيىندە مەن وسى كاسىپپەن اينالىستىم، بىراق كەيبىرەۋلەر مەنىڭ سۋرەتتەرىمدە حريستياندىقتىڭ بەلگىسى جوق ەكەنىن ايتادى. يسلامعا دەيىن پەيزاجداردى مۋزىكا تىڭداپ وتىرىپ اسىرەسە روك-مۋزىكانىڭ اسەرىمەن سالاتىنمىن، ال يسلامدا مۋزىكاعا ورىن جوق، وسى تىنىشتىقتىڭ اسەرى مەنىڭ جۇمىستارىمناندا بىلىنە باستادى. جالپى مۇسىلماندار قاتتى ەموتسياعا بەرىلمەي بىركەلكى تىنىشتىقتا ءومىر سۇرەدى.
- مەنىڭشە تەلەديدارداعى جاڭالىقتار ءسىزدىڭ ءسوزىڭىزدى تەرىسكە شىعاراتىن سياقتى.
- مەن يسلامدى قابىلداعان كەزدە لاڭكەسشىلەر تۋرالى اڭگىمەنىڭ بىردە-بىرەۋى بولماعان. ءال-كايدا مەن شەشەنستانداعى سوعىس تا بولعان جوق. جۇرت مۇسىلمانداردان ءدال قازىرگىدەي قورىقپايتىن.
- ال جۇرتتىڭ بۇگىندەرى يسلام تۋرالى ەستىپ-كورىپ جۇرگەنى ەشكىمدى ۇركىتپەي مە؟
- يسلام تۋرالى ايتىلىپ جۇرگەن قازىرگى اڭگىمەلەردىڭ بارلىعى وزگە جۇرتتىڭ دىنىمىزگە قىزىعۋشىلىعىن وياتىپ، يسلامدى جاقىنىراق تانىعىسى كەلەتىندەردىڭ قاتارىن كوبەيتۋدە. تەلەديداردىڭ شىندىقتى ايتا بەرمەيتىنىن ءبارى بىلەدى.
- باتىس وركەنيەتى مەن يسلام الەمىنىڭ اراسىنداعى قىرعي-قاباق كوزقاراس كۇشەيگەن كەزدەگى العاشقى اسەرىڭىز ەسىڭىزدە مە؟
- ارينە، ىڭعايسىز جاعداي بولدى. بىراق كەيىن ماسكەۋدەگى جارىلىستاردىڭ ارانداتۋ ءۇشىن جاسالعانى، 11 قىركۇيەكتەگى وقيعانىڭ دا ءدال وسىنداي نيەتپەن ۇيىمداستىرىلعانى تۋرالى اقپاراتتار جاريالاندى عوي.
- ال الەمنىڭ كوپ جەرىندە مۇسىلمانداردىڭ قاتىسۋىمەن بولىپ جاتقان سوعىستار تۋرالى نە ايتاسىز؟
- بىرەۋلەرگە سوعىستىڭ بولعانى ءتيىمدى. ال كىمگە ءتيىمدى بولسا سولار وسىدان اقشا تاۋىپ وتىر دەگەن ءسوز. يسلامدا مۇنداي نارسە مۇلدە جوق. ءبىزدىڭ ءدىنىمىز بەيبىت ءدىن. سەنىمەن كورشى تۇراتىن، وزىڭنەن ەش جاماندىق كۇتپەيتىن ادامداردىڭ اراسىندا جارىلىس جاساۋعا بولمايدى. بۇل يسلام ەمەس. جالپى سۋننەتتى بەكەم ۇستاناتىن مۇسىلماندار ەشقاشان باسشىعا قارسى شىقپايدى. يسلامداعى اعىمداردىڭ كوبىسى-تازا ساياساتتان تۋعان. «مۇسىلمان باۋىرلار»، «حيزب ۋت-تاحرير» سولاردىڭ قاتارىندا.
- فۋندامەنتاليستەرگە قالاي قارايسىز؟
- پايعامبارىمىز بەن ساحابالاردىڭ زامانىندا قالىپتاسقان قۇراننىڭ تۇسىنىگى بار. ماسەلەن، «حيزب ۋت-تاحريرلىقتار» ءوز شەيحتارىن پايعامباردىڭ ءىزباسارلارىنان جوعارى قويىپ، اياتتاردىڭ ماعىناسىن وزدەرىنشە تالدايدى. حاباشيتتەردە سولاي. بۇلاردا ءوز شەيحتارىنىڭ ءسوزىن ەرتەدەگى عالىمداردىڭ ءپاتۋاسىنان بيىك قويادى. بىزدە ءبىر عانا پرينتسيپ بار. ول اۋەلگى نەگىزدەن اۋىتقىماۋ. قىرىم مولدالارىنىڭ كوبىسىمەن بۇل ماسەلەدە ورتاق پىكىردەمىز.
- پراۆوسلاۆيادا شىركەۋدىڭ ىشىندەگى كۇنا، شىركەۋدىڭ كۇناسى ەمەس، كەرىسىنشە كۇنا وعان قارسى دەگەن پايىم بار. بۇگىندەرى يسلام الەمىنەن قاتىگەزدىكتى ءجيى بايقايمىز. وسىعان جاۋاپتى قايدان تابۋعا بولادى؟
- تەك قۇران مەن سۇننەتتەن عانا. جالپى سيريا، يوردانيا، مىسىر سياقتى بىرقاتار يسلام ەلدەرىندە حريستياندار باياعىدان بار. ەشكىم ولارعا تيىسپەيدى. ولاردىڭ شىركەۋلەرى مەن سيناگوگالارى دا سول كۇيى ساقتاۋلى تۇر. ال يسپانياداعى اندالۋسيادان دۇنيە-مۇلكىن تارتىپ الىپ مۇسىلمانداردى قۋىپ شىققانىن بىلەسىز. يۋگوسلاۆيادادا مۇسىلماندار قىرعىنعا ۇشىرادى. سوندىقتان بۇگىنگى سوعىستا ءالى اياقتالىپ بىتپەگەن سول كرەست جورىقتارىنىڭ جالعاسى بولىپ تابىلادى. بىراق ءادىس-ايلاسى ءسال وزگەرگەن. قازىر ەندى شيتتەر مەن سۋننيتتەردى ءبىر-بىرىنە ايداپ سالىپ، مۇسىلمان پارتيالارىن قۇرىپ، ءبىزدى جىككە بولۋدە. سوسىن مۇسىلمانداردىڭ ءبىرىن-ءبىرى قالاي قىرىپ جاتقانىن سىرتتاي باقىلاپ قانا وتىرادى.
- ءسىزدىڭ پىكىرىڭىزشە، يسلام الەمىندە بولىپ جاتقان وقيعالار ءدىن دۇشپاندارىنىڭ جىمىسقى ارەكەتىنەن تۋعان با؟
- ارينە.
- حريستياندار يسۋستىڭ اتىمەن قانشاما جاماندىق جاسالعانىن مويىنداۋعا دايىن، ال سىزدەردەن وسىنداي قادامدى كۇتۋگە بولاما؟
- ەگەر قۇراندا بۇعان قاتىستى ەشقانداي دايەك تابىلماسا ارينە. مۇسىلمان ءدىنباسىدا قاتەلەسەدى. ول دا پەندە.
- تالىپتەر اۋعانستانداعى بۋددانىڭ ءمۇسىنىن جارىپ جىبەردى، ەستىگەن شىعارسىز؟
- ال ءسىز اۋعانستانداعى سول ءمۇسىننىڭ 21 عاسىرعا قالاي امان-ەسەن جەتكەنىن ويلاپ كوردىڭىز بە؟ وعان دەيىندە وسى وڭىردە مۇسىلماندار تۇرعان. بىرەۋلەرگە ونى جارىپ، بۇكىل الەمدە دۇربەلەڭ تۋعىزۋ قاجەت بولدى. ەگەر بۋددانىڭ ءمۇسىنى مۇسىلماندارعا زياندى بولسا باياعىدا-اق ونى بۇزىپ تاستايتىن ەدى. الەكساندرياداعى كىتاپحانانى دا مۇسىلماندار ورتەگەن جوق. بۇنى حريستياندار ىستەگەن.
مەنى تۇسىنسەڭىز قۇراندا وسىلاردىڭ بارلىعىنىڭ جاۋابى بەرىلگەن. حريستياندارمەن قالاي سويلەسىپ، قالاي ارالاسۋعا بولاتىنىنا دەيىن باياندالادى. ءتىپتى جات دىندەگىلەرمەن قالاي قارىم-قاتىناس جاساۋعا بولاتىنى قۇراندا تۇتاس ءبىر عىلىمعا پارا-پار دۇنيە دەسەك بولادى. ال حريستيانداردا بۇل جوق.
- سوندا حريستياندارمەن ىنتىماقتا ءومىر ءسۇرۋدىڭ ءمانىسى نەدە؟
- اداسىپ جۇرگەندەرگە ۋاعىز جۇرگىزىپ، ولاردىڭ قاتەسىن ءتۇسىندىرۋ كەرەك. ءبىر نارسەنى ءتۇسىنۋ قاجەت، دۇنيە وزگەرىپ بارادى. سپيد، ناشاقورلىق، بەتىمەن كەتكەن بالالار، تۇسىك تاستاۋ-وسىنىڭ ءبارى حريستيانداردىڭ سانىن ازايتۋدا. ال مۇسىلمانداردى بۇنداي كەسەلدەر جالپىلاما ايتقاندا اينالىپ وتۋدە.
- ورىستار سىزدەرگە قالاي قارايدى؟
- قالىپتى قارايدى. بىراق كەيدە مەنى بەن لادەن دەيتىنى بار (كۇلەدى). دەگەنمەن قىرىمدا يسلامدى قابىلداعان سلاۆياندار سانى جىل سايىن ارتىپ بارادى. باسىندا مەن جالعىز بولاتىنمىن، كەيىن قاتارىمىزعا ەكى ورىس قوسىلدى، سوسىن بىرتىندەپ كوبەيە بەردىك. بۇرىن كوپشىلىگى مۇسىلماندارعا كۇيەۋگە شىققان ايەلدەر بولسا، ەندى جاسى قىرىققا دەيىنگى ەر ادامداردا كوپتەپ ۇشىراسادى. بارلىعىن دىنگە الىپ كەلگەن قوعامداعى تەڭسىزدىك. سوڭعى جىلدارداعى يسلامعا قارسى باعىتتالعان شارالار كەرىسىنشە بۇقارانىڭ دىنىمىزگە دەگەن قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرا ءتۇستى.
- يسلام ءومىردىڭ بارلىق تۇستارىن رەتتەيدى دەلىك. قاراپايىم سۇراقتارعا جاۋاپ ىزدەپ كەلەتىندەر كوپ پە؟ كەيدە كۇمانگە ەرىك بەرەتىن كەزىڭىز بولماي ما؟
- قانداي كۇماندى ايتاسىز؟
- ەندى سۋرەتشى دەگەنىمىز كۇمانمەن ءومىر سۇرەتىن ادامعوي..
- ءوز جۇمىسىما كۇماندانۋىم مۇمكىن، بىراق دىنگە كۇماندانبايمىن.
- ءسىز قۇران مەن ءىنجىلدى، مۇسىلماندار مەن حريستيانداردى ءجيى سالىستىراسىز. نەلىكتەن؟
- ويتكەنى مەن ءبىر كەزدەرى شىركەۋگە بارىپ، تالاي مارتە ءىنجىلدى وقىعان اداممىن. بۇلار ماعان جاقىن تاقىرىپتار. سوندىقتان ۇنەمى سالىستىرۋمەن بولامىن. ءوزىڭىز ويلاپ كورىڭىزشى. يسلامدا اجىراسۋعا رۇقسات ەتىلگەن، ال حريستياندار وعان تىيىم سالادى، بىراق باتىستا اجىراسقاندار سانى الدەقايدا كوپ.
- ءسىز ءالى ورىسسىز با؟
- مەن ورىسپىن، بىراق يسلام ادامعا مۇسىلمان يا بولماسا ءدىنسىز دەپ قانا قارايدى. شەتەلدە جۇرگەن ورىستاردى ءسىز وسىنىڭ قايسىسىنا جاتقىزاسىز؟ مەن ۇلتىمدى جوعالتسام دا، ءتاڭىردى تاپقان اداممىن.
- بىراق قىرىم تاتارلارى مۇسىلمان بولسادا تاتار بولىپ قالا بەرەدى عوي.
- تاتارلارمەن سالىستىرعاندا مەن تازا مۇسىلمانمىن. مەن وزىمە كەرەكتىنىڭ ءبارىن قۇران مەن سۋننەتتەن الامىن. ال حريستياندىقپەن بايلانىسقان ۇلتتىق داستۇرلەردىڭ بارىنەن باياعىدا باس تارتقام.
- قىرىمدا ءومىر سۇرگەن سىزگە قولايلى ما؟
- ءيا. جالپاق تىلمەن ايتقاندا جاقسى. باۋىرلارىم كەيبىر يسلام ەلدەرىمەن سالىستىرعاندا ۋكراينادا ەركىندىك كوپ ەكەنىن ايتادى. ال رەسەيدەگى جاعداي ءماز ەمەس. «مۇسىلماننىڭ كەلبەتى»، «بىرتاڭىرلىك»، «مۇسىلمان قورعانى» سياقتى كوپتەگەن كىتاپتارعا ول جاقتا تىيىم سالىنعان.
مەنىڭ سابرينا مەن امينا دەگەن ەكى قىزىم بار. مەكتەپتە قۇربىلارى ولارعا كەيدە تيىسەتىن كورىنەدى. ويتكەنى بالالارىم باسىنا ورامال تاعىپ، ۇزىن كويلەكپەن جۇرەدى. ارينە مۇسىلماندار مۇسىلمانداردىڭ ورتاسىندا ءومىر ءسۇرۋى ءتيىس، سوندىقتان ءبىز ولارعا ءتوزۋ قاجەت دەپ اقىلىمىزدى ايتامىز. ءبىر جاعىنان مەكتەپتە بالالارىما ءدارۆيننىڭ ءىلىمىن وقىتقانىن، ولاردىڭ جاپپاي ىشكىلىككە سالىنعان ادامداردى كورگەنىن قالامايمىن. ءبىز قازىر ۋاعىز جۇرگىزىپ، جۇرتتى يسلامعا تارتىپ جاتىرمىز. مەنى جۇباتاتىن وسى.
- ال سوندا ونەر قايدا قالادى؟
- مۋزىكامەن قوشتاستىم. ءتىرى جانۋارلاردى بەينەلەيتىن ونەردىڭ بارلىق تۇرىنەن باس تارتتىم. قۇرانمەن تانىسقاننان كەيىن ادەبيەت تە مەن ءۇشىن ماڭىزىن جوعالتتى. كينەماتوگرافيا دا ۋاقىتتى تەككە وتكىزۋ. قازىر تەك كەسكىندەمە عانا قالدى. بۇدان مەن ەستەتيكالىق ءلاززات الامىن.
- ءسىز بۇرىننان وسىنداي بايسالدى ادامسىز با؟
- جوق (كۇلەدى). وتە قىزبا ەدىم. قازىر ەندى مەنى اشۋلاندىرۋ وتە قيىن. نەگىزى كۇشتى دەپ ۇستاسقاندارىن شاق كەلتىرمەيتىن ادامدى ەمەس، ءوز اشۋىن اۋىزدىقتاي بىلەتىن ادامدى ايتۋ كەرەك.
- يسلامعا دەيىن سىزدە اقشاعا مۇقتاجدىق بولدى ما؟
- مەن يسلامعا دەيىن دە، قازىر دە اقشاعا مۇقتاج بولعان ادام ەمەسپىن. ماماندىعىمنان جەرىگەن كەزىمدە بولعان جوق. تەك رۋحاني ىزدەنىستە ءجۇردىم. ايتپاقشى، بىردە ساناپ كورسەم مەنىڭ كارتينالارىمدى الەمنىڭ قىرىقتان استام ەلىندە ساتىپ الىپتى. ولاردىڭ اراسىندا مۇسىلمان ەمەستەر دە كوپ ەكەن.
- شەتەلدە بولدىڭىز با؟
- وسىدان توعىز جىل بۇرىن ساۋد ارابياسىنا قاجىلىققا بارىپ قايتتىم.
- دىنگە قاتتى قارايتىن باۋىرلارىڭىز سىزبەن ارالاسا ما؟
- ءيا، ارينە. ولار ءسىزدى دە سوزگە تارتار ەدى. ءتىپتى اراداعى بۇل اڭگىمە ولاردى ەمەس، الدىمەن ءسىزدى مەزى قىلار ەدى. ءبىز ەشكىمگە ەشنارسەنى تانبايمىز، تەك تۇسىندىرەمىز. ءبىزدىڭ اڭگىمەمىزدىڭ ناتيجەسىن اللا عانا شەشەدى.
- ال جيحاد تۋرالى نە دەيسىز؟
- بۇل ەندى ەڭ سوڭعى امال. ساعان شابۋىل جاساسا-قورعانۋعا قاقىڭ بار. ال ەگەر ادام يسلامدى قابىلداماسا ونى كۇشتەي المايسىڭ. دىندە زورلىق جوق.
- قۇران جونىندە اڭگىمە قوزعالعاندا ۇنەمى ونداعى دىنسىزدەردى ءولتىرۋ تۋرالى اياتتاردى مىسالعا كەلتىرىپ جاتادى.
- بۇندا سويلەمنىڭ جارتىسى عانا كەلتىرىلگەن. ال ونىڭ ەكىنشى جارتىسىندا «ەگەر سەندەرگە شابۋىل جاساسا» دەلىنەدى. «ەگەر سەندەرگە شابۋىل جاساسا، دىنسىزدەردى ولتىرىڭدەر» دەگەن سويلەمنىڭ ولار «دىنسىزدەردى ولتىرىڭدەر» دەگەن بولىگىن عانا الىپ، قالعانىن قىرقىپ تاستاعان.
- يسلام فاناتيكتەرى بار ما؟
-ءيا، «تاكفيريتتەر» دەپ اتالاتىن ونداي اعىم بار. اللانىڭ ەلشىسى بۇلاردى توزاقتىڭ يتەرى دەپ اتاپ، كەزدەسكەن جەردە ولاردى ءولتىرۋدى بۇيىرعان. بۇلار وزدەرىنىڭ قاتارىنا كىرمەگەندەردىڭ بارلىعىن كاپىرلەر دەپ اتايدى. بىراق ءبىز قىرىم مۇفتيىنە باعىنامىز. ونىڭ وي-پىكىرلەرى ءداستۇرلى يسلامعا قايشى كەلمەيدى.
- قانداي جاعدايدا ءسىز قولىڭىزعا قارۋ الار ەدىڭىز؟
- وتباسىم مەن ءۇيىمدى قورعاۋ ءۇشىن. شابۋىل جاسالعاندا عانا.
- قانداي جاعدايدا ناعىز مۇسىلمان سوعىسقا شىعادى؟
- اللانىڭ ءسوزى باسقالاردان بيىك بولۋى ءۇشىن، تەك اللانىڭ رازىلىعى ءۇشىن عانا.
- بۇل دەگەنىمىز جاۋلاپ الۋ سوعىسى ەمەس پە؟
- ءسىز بۇل ومىرگە ءوز قالاۋىڭىزبەن كەلگەن جوقسىز. سوندىقتان ويىڭىزعا كەلگەندى ىستەپ، ءومىردى تەككە وتكىزۋىڭىزگە ەش نەگىز جوق. ادامنىڭ بار عۇمىرىن تاۋەلسىزدىك دەكلاراتسياسىنىڭ ىرقىنا باعىندىرىپ قويۋعا بولمايدى. ەگەر مۇسىلماندار حريستيانداردىڭ اراسىندا ۋاعىز جۇرگىزە السا، حريستياندار مۇسىلماندارمەن بەيبىت ءومىر سۇرە الادى. ەشكىمنىڭ مەنشىكتى جەرى جوق. بارلىق جەر اللانىڭ مەنشىگى.
- بىراق مۇسىلماندار حريستيان ۋاعىزشىلارىن ءوز ىشتەرىنە كىرگىزبەيدى عوي؟
- جوق، كىرگىزبەيدى (ۇنسىزدىك). سىزگە بۇل اقىلعا سىيىمسىز بولىپ كورىنەر. بىراق سىزدەر...
- ءبىز مۇسىلمان بولماعاندىقتان با؟
- ...ءسىز بۇل ءدىندى تەرەڭ تۇسىنبەيسىز (ۇنسىزدىك). ءبىز حريستيانداردى اداسقاندار ساناتىنا قوسامىز. سوندىقتان ونى ناسيحاتتاۋدىڭ نە قاجەتى بار؟
- ياعني، بۇل سىزدەر ءۇشىن بۇرىس جول بولدى عوي؟
- ءيا.
- سوندا حريستياندار مۇسىلمانداردىڭ ەكسپانسياسىن كۇشپەن تەجەپ وتىرۋى قاجەت پا؟
- (ۇنسىزدىك) يسلام تاريحىندا ولار (حريستياندار) ءبىرىنشى بولىپ قاتىگەزدىككە جول بەردى. بىزگە ۋاعىز جۇرگىزۋگە مۇمكىندىك بەرگەن جوق، باعىنعىسى كەلمەدى، قارۋ الىپ قارسى شىقتى.
- حريستياندارمەن اقىلعا كەلىپ، كەلىسىمگە كەلۋگە بولادى. دايەگىڭىز بەن دالەلىڭىز بولسا نەگە باتۋالاسپاسقا؟ ءسىزدى ويىڭىزشا بۇل كۇشتىلىك پە الدە السىزدىكتىڭ بەلگىسىمە؟
- بۇل السىزدىك (ۇنسىزدىك).
- ياعني، بەيبىت ءومىر ءسۇرۋ مۇمكىن ەمەس پە؟
- اللانىڭ ءسوزى باسقاسىنىڭ بارلىعىنان بيىك تۇرعان جاعدايدا عانا مۇمكىن. ەگەر ادام يسلامدى قابىلداعىسى كەلمەسە، وندا ول سالىق تولەۋى ءتيىس. يسلام مەملەكەتى وسى سالىعى ءۇشىن ونى ءوز قامقورلىعى مەن قورعاۋىنا الادى.
- نە ۋاعىزعا رۇقسات بەرۋ قاجەت، نە جات دىندە بولعانىڭ ءۇشىن سالىق تولەۋىڭ كەرەك. ەكەۋىنىڭ بىرەۋى عانا ەكەن. بۇدان باسقا جول جوق پا؟
- باسقا جولى-سوعىس. بىراق بۇل ءۇشىن ەلدەگى حالىقتىڭ كوبىسى مۇسىلماندار بولۋى قاجەت. ەگەر انگلياداعى مۇسىلمانداردىڭ سانى 80 پايىزعا جەتىپ، ولار شاريعاتپەن ءومىر سۇرگىسى كەلەتىندەرىن مالىمدەسە، كىم كەدەرى جاسايدى؟
- سوندا ەۋروپانىڭ مۇسىلمانداردان قورعانىپ جاتقانى دۇرىس بولدى عوي؟
- شاريعاتتى قالاماسا، مۇسىلمانداردىڭ قول استىندا ءومىر سۇرگىسى كەلمەسە ءبىر جاعىنان ولاردىكى دە دۇرىس ارينە. ءدىندار ادامعا دىنسىزدەردىڭ قايسىسى باعىنعىسى كەلەدى دەيسىز. بۇگىنگى تاڭداعى ءبىزدىڭ امالىمىز - تەك ناسيحات قانا. ەگەر قولدان كەلمەسە - توزە تۇرۋ كەرەك. ەگەر ول وڭىردە مۇسىلمان مەملەكەتى بولماسا مۇسىلمانداردىڭ بىردە-بىرەۋىنىڭ جالاڭ كۇشكە سۇيەنۋىنە قاقى جوق. ەگەر ءبىز زايىرلى ەلدە تۇرساق، ونىڭ زاڭىنا بويسۇنۋعا مىندەتتىمىز. مۇسىلماندار زاڭعا باعىناتىن ادامدار.
- سىزدە سوعىس جاقىنداپ كەلە جاتقانداي اسەر جوقپا؟
- جوق.
- ياعني، ءسىز سوعىستىڭ بولاتىنىنا سەنبەيسىز عوي؟
- ءسىز مەنىڭ اسەرىم تۋرالى سۇرادىڭىز، سۇراعىڭىزعا جاۋاپ بەردىم...
تارجىمالاعان جولىمبەت ماكىشەۆ.
Abai.kz
