تۇركيا الەمدىك قارۋ ەكسپورتتاۋشىلار توبىنا ەندى. 2022 جىلى تۇرىك قارۋىنىڭ ەكسپورتى 4 ميلليارد دوللاردان استى. بۇل وتكەن جىلمەن سالىستىرعاندا 36 پايىزعا جۋىق وسكەندى بىلدىرەدى. تۇرىك قارۋ ەكسپورتىنىڭ 98 پايىزى اڭىزعا اينالعان «بايراكتار» ۇشقىشسىز ۇشاقتارىنىڭ ساتىلىمىنان بولعان.  

تۇرىك ساياساتتانۋشىسى يرفان كايا ولگەر «haqqin.az» باسىلىمىنا بەرگەن سۇحباتىندا انكارانىڭ اسكەري-ونەركاسىپ كەشەنىنىڭ جاۋىنگەرلىك ۇشقىشسىز ۇشاقتار مەن باسقا دا قارۋ-جاراقتاردىڭ ءوندىرىسىن ەكسپونەنتسيالدى تۇردە ارتتىرۋعا مۇمكىندىگى بار ەكەنىن ايتىپتى.

«تۇرىك اسكەري-ونەركاسىپ كەشەنىنىڭ دامۋى تۇرىك قارۋلى كۇشتەرىنىڭ 1974 جىلى كيپردەگى وپەراتسياسىنان كەيىن باستالدى»، - دەپ ەسەپتەيدى ولگەر. – بۇعان دەيىن تۇرىك اسكەرىنە قاجەتتى بارلىق قارۋ-جاراق اقش پەن ەۋروپا ەلدەرىنەن ساتىپ الىنعان. كيپردەگى وپەراتسيادان كەيىن باتىس ەلدەرى انكارانى «اگرەسسيا جاسادى» دەپ ايىپتاپ، قارۋ-جاراق ەمبارگوسىن ەنگىزدى. وسىلايشا تۇركيانىڭ ۇلتتىق اسكەري ونەركاسىبىنىڭ پايدا بولۋىنا جانە دامۋىنا نەگىز بولدى. ءدال وسى كەزەڭدە ASELSAN, ROKETSAN جانە باسقالارى سياقتى فلاگماندىق كومپانيالار قۇرىلدى»، - دەيدى.

ساياساتتانۋشىنىڭ پىكىرىنشە، تۇرىك اسكەري-ونەركاسىپ كەشەنىنىڭ دامۋىنداعى شەشۋشى ءسات ەكىنشى قاراباق سوعىسىندا «بايراكتار» ۇشقىشسىز ۇشاقتارىن پايدالانۋ بولدى.

«ءبىر جاعىنان انكارا باۋىرلاس ازىربايجانعا كۇشتى قولداۋ كورسەتسە، ەكىنشى جاعىنان ءوزىنىڭ اسكەري تەحنولوگياسىن ۇرىس جاعدايىندا سىناپ، بۇكىل الەمگە پاش ەتتى. تۇركيا سوڭعى ۋاقىتقا دەيىن ناتو بلوگىنان ۇشقىشسىز ۇشاقتاردى ساتىپ الۋدا بەلگىلى ءبىر قيىندىقتاردى باستان كەشىرىپ كەلدى.

بۇل ۇشقىشسىز ۇشاقتار انكاراعا نە كوپتەگەن العىشارتتار ءتۇزىلىپ بارىپ قانا جەتكىزىلدى، نە مۇلدە جەتكىزىلمەدى. قازىر جاعداي كۇرت وزگەرىپ، تۇركيا جاۋىنگەرلىك جانە بارلاۋ ۇشقىشسىز ۇشاقتارىن جەتكىزۋشى الەمدەگى جەتەكشى ەلدەردىڭ بىرىنە اينالدى. «بايراكتاردىڭ» نەگىزگى ساتىپ الۋشىلارى بالقان تۇبەگى ەلدەرى، سۋدان، ليۆيا جانە ت.ب»، - دەيدى ولگەر مىرزا.

ساياساتتانۋشىنىڭ ايتۋىنشا، تۇرىك ۇشقىشسىز ۇشۋ اپپاراتتارىنىڭ الەمدىك قارۋ-جاراق نارىعىنداعى جەتىستىگى تۇركيا رەسپۋبليكاسىنىڭ اسكەري-ونەركاسىپ كەشەنىنىڭ باسقا دا سالالارىن دامىتۋدا كاتاليزاتور ءرولىن اتقاردى.

«مىسالى، MILGEM جوباسى اياسىندا TCG ستامبۋل جاڭا جاۋىنگەرلىك كورۆەتى، Türk Havacılık ve Uzay Sanayii AŞ بەسىنشى بۋىن ۇلتتىق جاۋىنگەرىن جاسادى. نۋرول ماكينا ەۋروپا جانە ازيا نارىقتارىندا Ejder Yalçın برونەترانسپورتەرلەرىن ءساتتى ساتادى»، - دەيدى ساياساتتانۋشى.

يرفان كايا ولگەر تۇركيا سوڭعى جىلدارى ءوزىنىڭ اسكەري-ونەركاسىپ كەشەنىنىڭ بەدەلىن ايتارلىقتاي ارتتىرا العانىن جانە بۇل ەلدىڭ سىرتقى ساياسي يميدجىنە وڭ اسەر ەتكەنىن ايتقان.

«قارۋ ەكسپورتىنا كەلەتىن بولساق، تۇركيا بۇل سالادا مۇلدەم تاۋەلسىز ساياسات جۇرگىزىپ وتىر. تۇركيانىڭ رەسەيمەن قارىم-قاتىناسى قالىپتى، دەگەنمەن انكارا قىرىمدى وككۋپاتسيالاۋدى مويىندامايدى جانە ۋكراينا ارمياسىن جاۋىنگەرلىك ۇشقىشسىز ۇشاقتارمەن قامتاماسىز ەتەدى.

سونىمەن بىرگە تۇركيا سولتۇستىك اتلانتيكالىق كەلىسىمنىڭ ماڭىزدى بولىگى بولىپ قالا بەرەدى. بۇل انكارانىڭ ناتو قاۋىپسىزدىگىنە قاۋىپ توندىرەتىن ەلدەرگە ەشبىر جاعدايدا قارۋ ساتپايتىنىن انىق بىلدىرەدى»، - دەيدى.

بۇل، ەڭ الدىمەن، ۇقشۇ-عا مۇشە مەملەكەتتەرگە – رەسەيگە، بەلارۋسقا، ارمەنياعا نەمەسە باسقا دارەجەدە سولتۇستىك اتلانتيكالىق اليانس مۇشەلەرىنە قاۋىپ ءتوندىرۋى مۇمكىن ەلدەرگە قاتىستى شەشىم. ارينە، بۇل ساناتقا يران دا كىرەدى.

كەرىمسال جۇباتقانوۆ

Abai.kz