قازاق حالقىنىڭ ەرتە زاماننان بەرى ەۋرازيا قۇرلىعىن مەكەندەپ كەلە جاتقان ەڭ بايىرعى ۇلتتاردىڭ ءبىرى ەكەنى جالپاق جۇرتقا ءمالىم. تاريحىمىز تاستارعا تاڭبالانىپ قويماي، ەل اۋزىنداعى شەجىرە، جىر-داستاندار ارقىلى بىزگە جەتىپ وتىر.

شەتەل ارحيپتەرىندە جاتقاندارى، جينالعاندارى قانشاما؟! ونداي قۇندى دۇنيەلەر كوز قاراشىعىنداي قاستەرلەنىپ، مەملەكەت تارابىنان قورعاۋعا الىنىپ، مۋزەيلەردە ساقتالۋدا. مۇنداي مەملەكەتىمىزدىڭ تاريحىنان سىر شەرتەتىن باعالى دۇنيەلەردىڭ جاستاردى پاتريوتتىققا تاربيەلەۋدە، وتانشىلدىق سەزىمىن وياتۋدا اتقاراتىن رولى ەرەكشە. مۋزەيگە بارعان جاستار وتانىمىزدىڭ تاريحىن كوزبەن كورىپ، ەسكى زاماندارعا قيالىمەن ساپارلاپ، ەرەكشە كۇيگە ەنەرى بەلگىلى. سول ارقىلى ەلىمىزدىڭ تاريحىنا، مادەنيەتىنە قىزىعۋشىلىعى ارتىپ، جاستايىنان مەملەكەتشىل تۇلعا بولىپ جەتىلەرى انىق. ونداي تاريح كورگىزبەسى قويىلعان جەرلەر بايتاق وتانىمىزدا جەتەرلىك. ەڭ ايگىلى رەتىندە الماتىداعى ورتالىق مۋزەيمەن ىقىلاس اتىنداعى ۇلتتىق اسپاپتار مۋزەيىن اتاۋعا بولادى. حالقىمىزدىڭ ەسكى وركەنيەتىنەن تۇرمىس سالتىنان سىر شەرتەتىن بۇل ورتالىقتار الدە قاشان قازاقستانعا كەلەتىن شەتەلدىك ساياحاتشىلاردىڭ ءبىرىنشى كەزەكتە سوعاتىن تارتىمدى ورتاسىنا اينالعان.

الەم ساناۋلى مۋزىكالىق اسپاپتارعا ارنالعان مۋزەيلەر قاتارىنا كىرەتىن الماتى قالاسىنداعى ىقىلاس اتىنداعى حالىق مۋزىكالىق اسپاپتار مۋزەيى 1981 جىلى اشىلعان. 1990 جىلى وعان ايگىلى قوبىزشى ىقىلاس دۇكەنۇلىنىڭ ەسىمى بەرىلگەن.

مۋزەيدە قازاق حالقىنىڭ دامبىرا، قوبىز، جەتىگەن، شەرتەر قاتارلى ۇلتتىق مۋزىكالىق اسپاپتارىمەن قاتار الەمنىڭ 50-گە جۋىق ەلىنىڭ ۇرمەلى جانە ۇرمالى مۋزىكالىق اسپاپتارى، مەموريالدىق مۋزىكالىق اسپاپتار قويىلعان. سول ماقساتتا 9 ەكسپوزيتسيالىق زال جۇمىس ىستەيدى.

مۋزەيگە كەلۋشىلەر ءار ەكسپونات جايىندا تولىق مالىمەت الۋى ءۇشىن مۋزەي زالدارى 2 اقپاراتتىق كيوسكتار جانە بەينە كونتەنتتىك پروەكتورلارمەن جابدىقتالعان. كيوسكتار ارقىلى ءار ەكسپونات جايىندا اقپارات بەرىلسە، بەينە كونتەنتتەن سول اسپاپتىڭ دىبىستالۋى، اسپاپتا وينالاتىن مۋزىكالىق شىعارمالار كورسەتىلەدى. مۋزەيدىڭ بارلىق زالدارىندا فوندىق مۋزىكا ويناپ تۇرۋىن قامتاماسىز ەتەتىن ارنايى دىبىس قۇرىلعىلارى ورناتىلعان. مۋزەيدىڭ 120 ورىندىق كونتسەرت زالىندا تۇراقتى تۇردە ءداستۇرلى ءان-جىر جانە كۇي كەشتەرى وتكىزىلىپ تۇرادى.

قازاقستان ورتالىق مۋزەيى 1925 جىلى ولكەلىك ورتالىق مۇراجايى بولىپ قۇرىلىپ، 1929 جىلى الماتى قالاسىنا كوشىرىلگەن. الماتى قالاسىنداعى مۇراجايدىڭ جاڭا عيماراتى 1985 جىلى سالىنعان. ونىڭ قورىندا قازاقستاننىڭ ەجەلگى داۋىرىنەن باستاپ قازىرگى كۇنىنە دەيىنگى تەرەڭ تاريحىنان سىر شەرتەتىن 200 مىڭنان استام جادىگەرلىك بۇيىمدار جيناقتالعان. عالام، دۇنيە جاراتىلىسى تۋرالى مۇراجايدىڭ پالەونتولوگيا زالىنا حرونولوگيالىق ءمولش. 570 ملن. جىل بۇرىن كەمبري كەزەڭىنەن باستاۋ الىپ، گولوتسەن دەپ اتالاتىن بۇگىنگى ۋاقىتقا دەيىنگى كەزەڭدى قامتيتىن جادىگەرلىك بۇيىمدار قويىلعان. ولار كازىرعى قازاقستان جەرىندە تىرشىلىك ەتكەن جان-جانۋارلار، وسىمدىكتەر، تاسقا اينالعان سۇيەك قالدىقتارىمەن تانىستىرادى. مۇراجايدىڭ ارحەولوگيا قورىنداعى سيرەك كەزدەسەتىن ەكسپوناتتار - ەجەلگى وبالار مەن كومبەلەر تابىلعان قولا، كۇمىس، التىن بۇيىمداردىڭ جاسالۋ مانەرى ەرتە داۋىردەگى بابالارىمىزدىڭ ەستەتەتيكالىق تالعامىن ايگىلەيدى. قازاقستان جەرىنەن تابىلعان كونە تۇركى (5 - 8 ) رۋحانياتىنا قاتىستى تاس مۇسىندەر، بالبال تاستار، ەسكەرتكىشتەر، ت.ب. جيىنتىعى مۇراجاي قورىندا ساقتاۋلى. مۇندا قازاقستاننىڭ ءار وڭىرىنەن جيناقتالعان حالقىمىزدىڭ ماتەريالدىق مودەنيەتىنىڭ ەسكەرتكىشتەرى، ءتۇرلى شارۋاشىلىق جانە تۇرمىستىق بۇيىمدارى، اشەكەيلەر، ۇلتتىق كيىم-كەشەكتەر، ىدىس-اياقتار، كىلەم، الاشا، سىرماق، تۇسكيىز سەكىلدى ەتنوگرافيالىق مۇلىكتەر ساقتالعان. 19 عاسىردىڭ اياعى مەن 20 عاسىردىڭ باسىندا قازاق زەرگەرلەرىنىڭ كۇمىستەن جاساعان اشەكەيلىك بۇيىمدارى جيناقتالعان. سونداي-اق، قازاقستان قىلقالام شەبەرلەرىنىڭ تۋىندىلارى، فوتو، سۋرەتتى قۇجاتتار دا بار. مۇراجاي قورى تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ ساياسي جانە الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق ومىرىنە قاتىستى جادىگەرلەر، ۇلتتىق ۆاليۋتا ۇلگىلەرى، جاڭا ماركا تۇرلەرى، عارىشكەرلەر مەن عارىشتانۋ عىلىمىنا قاتىستى تىڭ ماتەريالدار، سوڭعى كەزدەگى ۇلتتىق قولونەر تۋىندىلارىمەن تولىقتىرىلعان.

وسىدان-اق ءار باعىتتاعى ۇلتتىق مازەيلەردىڭ جاستاردىڭ ەل تاريحىمەن مادەنيەتىمەن تانىسۋداعى مۇمكىندىگىن، وتاننىڭ پاتريوتى بولىپ ەرجەتۋدەگى رولىنىڭ ەرەكشە ەكەنىن باعامداي بەرۋگە بولادى.

سونداي-اق جاستارعا مۋزەيلەرگە ۇنەمى اپارۋدان بولەك تازا تابيعاتقا ساياحات جاساتۋدى دا باستى نازارعا ۇستاعان ءجون. سول ارقىلى وتانىمىزدىڭ كەڭدىگىن جەتە ءتۇسىنىپ، دارحان دالاسىمەن تانىسىپ، ماقتانىش سەزىمى وياناتىن بولادى. تابيعاتتى، ەكولوگيالىق ورتانىڭ ايالاۋ سەزىمى ويانادى. بۇل رەتتە ەلىمىزدەگى تابيعي قورىقتاردىڭ الدىنعى تاڭداۋدا تۇراتىنى انىق. دەسە دەگەندەي دارقان دالامىزدىڭ شىعىسى مەن باتىسىن دا، وڭتۇستىگى مەن سولتۇستىگىندە جاراتىلىستىڭ حيكىمەتى سانالاتىن قاسيەتتى ورىندار جەتەرلىك. ولاردىڭ قاتارىندا بوز جارانى، شارىن اڭعارىن، كولسايدى اتاۋعا بولادى. مۇنداي ورىندارعا بارعان جاستار ەلىمىزدىڭ الەمدە جوق ، تابيعاتى رەكشە تابيعي قورىقتارىمەن تانىسىپ كوز اياسى كەڭەيەدى. وتانعا دەگەن تۇسىنىگى ارتادى. ماقتانىش سەزىمى ويانىپ، جەرىمىزدى ماقتان ەتەتىن بولادى. وتانعا دەگەن ماحاببات وتباسىنان باستالاتىنى، بالا كەزدەن قالىپتاساتىنى انىق. سوندىقتان جاستاردىڭ وتانشىلدىق تاربيەسىن وقۋ ورىندارى عانا ەمەس، اتا-انالاردا جاستايىنان قولعا الۋ كەرەك. قوعام بولىپ قولعا الۋ كەرەك. مۋزەيگك ساياحات پەن تازا تابيعاتقا ساياحاتتى اتا-انالار مەن وقىتۋشىلار بالانىڭ بالا باقشا كەزىنەن بىرلەسە قولعا الۋى كەرەك. ادەتتىڭ مىنەزگە اينالاتىنى سياقتى وتانشىلدىق سەزىمدە سولاي جاستاي قالىپتاسادى. جەمىسىن قوعام، مەلەكەت كورەدى. ەل ىرگەسى بەكيدى. مەملەكەتتىڭ زاتتىق، رۋحاني قۋاتى ارتادى.

Abai.kz