نۇرا ماتاي. ماتاەۆ مىرزا، مۇنىڭىز نە؟
«الما-اتانى» اڭسايتىنداردىڭ قاراسى كوبەيىپتى. ىلگەرىدە قالا اكىمىنىڭ ورىنباسارى بولىپ تۇرعان كەزىندە سەيدۋمانوۆ الماتىنى «اتا» قىلعىسى كەلىپ، ورەكپىپ باسىلىپ ەدى. ىلە دەپۋتات بولىپ كەتتى. ەندى، مىنە، سەرىكتىڭ جولىن سەيىتقازى جالعاستىرىپ وتىر. و نەسى ەكەن؟!
قازاقستان جۋرناليستەر وداعىنىڭ توراعاسى سەيىتقازى ماتاەۆ «الماتىنىڭ اتىن «الما-اتا» ەتىپ وزگەرتسەك شىركىن، ەكى دۇنيەدە ارمانىم بولماس ەدى» دەگەنگە ساياتىن اڭگىمە ايتىپتى.
- قالاعا بۇرىنعى اتىن قايتارۋ ماسەلەسى بۇرىندا كوتەرىلگەن. ال، مەنىڭ قارەكەتىمە فاكتولوگيالىق ماتەريالدار نەگىز بولىپ وتىر. جاقىندا الما-اتا اتاۋىنىڭ الماتى بولىپ وزگەرۋىنىڭ زاڭدى نەگىزى جوق ەكەنىن انىقتادىم. ونداي نورماتيۆتىك قۇجاتتى ادىلەت مەكەمەسىنەن دە، قالالىق مۇراعاتتان دا تاپپادىم. بۇل ماسەلە مۇنداي شەشىمدەردى قابىلدايتىن سول كەزدەگى قالالىق كەڭەستە تالقىلانباعان، - دەيدى ول.
ماتاەۆ مۇنىمەن توقتاماي، 90-نشى جىلدارى جاڭا كونستيتۋتسيانى دايىنداعان جۇمىسىشى توپ ماتىنگە «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ استاناسى - الماتى قالاسى بولىپ تابىلادى» دەپ جازىپ جىبەرگەنىن ايتادى. «ال، ورىس تىلىنە اۋدارىلعاندا بۇل ءسوز سول قالپى جازىلىپ كەتكەن» دەيدى ول.
سەيىتقازىنىڭ سوزىنە سەنسەك، الما-اتانىڭ «الماتى» بولىپ وزگەرىپ كەتكەنىنە پرەزيدەنت تە وكىنەدى ەكەن. «كونستيتۋتسياعا قول قوياتىن كەزدە پرەزيدەنت ماتىنگە نازار اۋدارماعان. كەيىن قاتتى وكىنىپ، وتباسىندا بۇل تۋرالى تالاي ايتىپتى دەسەدى»، دەيدى ماتاەۆ مىرزا.
«الما-اتانى» اڭسايتىنداردىڭ قاراسى كوبەيىپتى. ىلگەرىدە قالا اكىمىنىڭ ورىنباسارى بولىپ تۇرعان كەزىندە سەيدۋمانوۆ الماتىنى «اتا» قىلعىسى كەلىپ، ورەكپىپ باسىلىپ ەدى. ىلە دەپۋتات بولىپ كەتتى. ەندى، مىنە، سەرىكتىڭ جولىن سەيىتقازى جالعاستىرىپ وتىر. و نەسى ەكەن؟!
قازاقستان جۋرناليستەر وداعىنىڭ توراعاسى سەيىتقازى ماتاەۆ «الماتىنىڭ اتىن «الما-اتا» ەتىپ وزگەرتسەك شىركىن، ەكى دۇنيەدە ارمانىم بولماس ەدى» دەگەنگە ساياتىن اڭگىمە ايتىپتى.
- قالاعا بۇرىنعى اتىن قايتارۋ ماسەلەسى بۇرىندا كوتەرىلگەن. ال، مەنىڭ قارەكەتىمە فاكتولوگيالىق ماتەريالدار نەگىز بولىپ وتىر. جاقىندا الما-اتا اتاۋىنىڭ الماتى بولىپ وزگەرۋىنىڭ زاڭدى نەگىزى جوق ەكەنىن انىقتادىم. ونداي نورماتيۆتىك قۇجاتتى ادىلەت مەكەمەسىنەن دە، قالالىق مۇراعاتتان دا تاپپادىم. بۇل ماسەلە مۇنداي شەشىمدەردى قابىلدايتىن سول كەزدەگى قالالىق كەڭەستە تالقىلانباعان، - دەيدى ول.
ماتاەۆ مۇنىمەن توقتاماي، 90-نشى جىلدارى جاڭا كونستيتۋتسيانى دايىنداعان جۇمىسىشى توپ ماتىنگە «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ استاناسى - الماتى قالاسى بولىپ تابىلادى» دەپ جازىپ جىبەرگەنىن ايتادى. «ال، ورىس تىلىنە اۋدارىلعاندا بۇل ءسوز سول قالپى جازىلىپ كەتكەن» دەيدى ول.
سەيىتقازىنىڭ سوزىنە سەنسەك، الما-اتانىڭ «الماتى» بولىپ وزگەرىپ كەتكەنىنە پرەزيدەنت تە وكىنەدى ەكەن. «كونستيتۋتسياعا قول قوياتىن كەزدە پرەزيدەنت ماتىنگە نازار اۋدارماعان. كەيىن قاتتى وكىنىپ، وتباسىندا بۇل تۋرالى تالاي ايتىپتى دەسەدى»، دەيدى ماتاەۆ مىرزا.
الماتىنىڭ «الما-اتا» بولىپ وزگەرۋىن قالايتىندار، ياعني، سەيىتقازىنىڭ جاقتاستارى ىشىندە قالانىڭ بۇرىنعى جانە كەيىنگى باسشىلارى، قاراپايىم تۇرعىندار، شىعارماشىلىق وداقتاردىڭ باسشىلارى، پارلامەنت دەپۋتاتتارى جانە قالالىق ءماسليحات دەپۋتاتتارى دا بار ەكەن.
جاقتاستارىنا قۇدايداي سەنىمدى ماتاەۆ: «مۇنداي ماسەلەلەردە شەشىمدى ولار قابىلدايتىنى انىق. ولاردىڭ ويلارى بولماسا، الما-اتا اتاۋىن قايتارۋ تۋرالى باستاما كوتەرۋدىڭ ءوزى ماعىناسىز ءىس بولار ەدى» دەپ، بۇيرىقتىڭ قايدان كەلگەنىن تۇسپالداپ جەتكىزىپتى. قايتسىن ەندى... «قارا ەشكىگە جان قايعى، قاساپشىعا مال قايعى...»
باستاماعا قارسى الدەكىمدەردىڭ ورە تۇرەگەلەتىنىن ءبىلىپ، داۋلى اڭگىمەنىڭ الدىن العان سەكەڭ: «ءبىز قازاق تىلىندە موسكۆانى - ماسكەۋ، ومسكىنى - ومبى، ورەنبۋرگتى - ورىنبور دەپ ايتامىز عوي. سوندىقتان ورىس تىلىندە «الما-اتا» دەپ، قازاق تىلىندە «الماتى» دەپ قالدىرۋعا بولادى» دەپتى.
ال، ەندى ءبىز ايتايىق، سەكە، ءسىز تىڭداڭىز!
بىرىنشىدەن، ءسىزدىڭ جازىعىڭىز جوق. ءسىز ايتقاندى عانا ورىنداپ وتىرسىز. ءوز سوزىڭدە دە «پرەزيدەنت قاتتى وكىنىپتى»، «باستامانى قولداۋشىلاردىڭ اراسىندا الماتىنىڭ بۇرىنعى اكىمى تاسماعامبەتوۆ، ەسىموۆ، دەپۋتاتتار» بار ەكەنىن ايتىپ، اڭگىمەنىڭ قايدان شىققان انىق اڭعارتىپ وتىرسىز. مۇنىڭىزعا دا راحمەت!
قاۋساعان كارىنىڭ ءبىر تىلەگىن ورىنداي سالايىقشى دەپ، كوڭىلشەكتىكتەرى ۇستاي قالعان جاقتاستارىڭىزعا سالەم ايتىڭىز. قر كونستيتۋتسياسى كوڭىلگە قاراپ، وزگەرىس ەنگىزە بەرەتىن ەرەجە، قاتە كەتىپ قالسا تۇزەي سالاتىن وقۋشى داپتەرى ەمەس. ول - مەملەكەتتىڭ قۇقىقتىق، زاڭنامالىق تۇعىرى. وسىنى ۇمىتپاسىن!
الماتىنى «الما-اتا» دەمەسە ىشكەن استارى بويىنا باتپايتىن بولسا، وتباسىلارىندا ايتا بەرسىن، وعان ءبىزدىڭ قارسىلىعىمىز جوق. بىلگەن ب...قتارىن جەسىن! ال، باس قالانىڭ اتاۋىن رەسمي تۇردە وزگەرتۋدى ارمانداماي-اق قويسىن! سەبەبى، وعان قازاق قارسى! ءسىز ايتىپ وتىرعان «قالا تۇرعىندارى» ساۆوستينا باستاعان ورىستىڭ سۇيەگى سىقىرلاعان، ءبىر اياعى كوردە، ءبىر اياعى جەردە تالتايىپ تۇرعان ورىستىڭ كەمپىر-شالدارى مەن جاتىرىنا شاپقان جامان ايعىر باستانىپ قانىنا - قازاققا قارسى شىعىپ جۇرگەن «قارا ورىستار» ەكەنىن ىمىڭىزدان تۇسىندىك.
ال، دەپۋتتار مەن باسقالاردىڭ الما-اتاعا اڭسارلارى اۋىپ، وزدەرىنىڭ كومسومول، كوممۋنيست بولعان شاقتارىن ساعىنىپ جۇرسە، استانانىڭ اتىن «الما-اتا» دەپ وزگەرتىپ السىن! «الما-اتا مويا پەرۆايا ليۋوۆ» دەپ اندەتە بەرسىن. ءبىزدىڭ قارسىلىعىمىز جوق! ءاي، بىراق، ولاردىكى نە ساعىنىش دەيسىڭ، ونسىز دا ولاردىڭ ءاربىر ءىسى، ءسوزى ءالى كۇنگە دەيىن كومسومول، كوممۋنيست ەكەنىن ايعاقتاپ تۇرعان جوق پا؟!
سونىمەن، سەكە، الماتىنىڭ شاۋجايىنا جابىسقانشا پاۆلودار مەن پەتروپاۆلوۆسكىنىڭ اتاۋىن وزگەرتەمىز دەپ شىقساڭىز، ەكى دۇنيەدە ءسىزدىڭ تىلەۋىڭىزدى تىلەپ وتەر ەدىك. امال نە...
دەپۋتاتتار مەن اكىمدەرگە سەنبەڭىز، ولار زامان اۋىسقاندا ءبىز قازاقشا ماسكەۋدەن دەيتىن قالادان ءبىر-اق شىعادى-اۋ... سول ءۇشىن وزگەنىڭ ەمەس، ءوز بىلگەنىڭىزبەن ءجۇر.ءىپ، ءوز اقىلىڭىزبەن اداسىڭىز! وزگەنىڭ اقىلىمەن جۇرسەڭىز، كوپ بولسا، سەيدۋمانوۆتىڭ سوڭىنان ماجىلىسكە بارارسىز...
Abai.kz
