جالعان دۇنيە عانا ەمەس، ابايىن ساباتقىزعان، ماعجانىن قاماتقىزعان، تالاي اقىندى يتتەرگە تالاتقىزعان ولەڭ دە ايەل ادامعا قايبىر وپا بەرەدى دەيسىڭ! ولار سوندا دا جىگىتتەرمەن جارىسا ءجۇرىپ، جۇرەكتەگى شەر-شەمەندى جىرىمەن ەرىتەدى. جالعىزدىقتان قۇتىلار جول ىزدەيدى. گۇلزاكيرانىڭ ولەڭدەرىن وقىپ وتىرىپ تا وسى ءسوزدىڭ شىندىعىنا كوز جەتكىزەمىز.

گۇلزاكيرا ابىلداەۆا قازاق مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ فيلولوگيا فاكۋلتەتىن ءبىتىردى. شيەتتەي بالا-شاعاسىن جەتكىزەمىن دەپ، جامبىل وبلىستىق «ەڭبەك تۋى» گازەتىندە، «پيونەر»، «مادەنيەت جانە تۇرمىس»، «ءبىلىم جانە ەڭبەك» جۋرنالدارىندا، قازاقستان جازۋشىلار وداعىنىڭ ادەبيەتشىلەر ءۇيى مەن ادەبيەت قورىندا، قازاق تەلەراديو كورپوراتسياسىنىڭ قازاق راديوسى «شەت ەل جاڭالىقتارى» بولىمىندە جۇمىس ىستەپ، تالاي ەسىكتى توزدىردى. بىرنەشە ۇجىمدىق جيناقتارعا جىرلارى ەنگەن ول «تاڭعى داۋىس» اتتى جالعىز كىتابىنىڭ جارىق كورگەنىن مىسە تۇتىپ ومىردەن وزدى. مىسە تۇتپاعان دا شىعار، وعان جارىق دۇنيەنىڭ بەرگەن مۇرساتى وسى بولدى.

سىزدەردى اقىن قارىنداسىمىزدىڭ ءبىر توپ ولەڭدەرىمەن قايتا قاۋىشتىرعىم كەلىپ وتىر.

گۇلزاكيرا ابىلداەۆا

(1956–2004)

تاڭعى داۋىس

شىققاندا كۇن، سال سامال بەلەڭدە ەسىپ،
ورەكپىگەن كەۋدەمدە ولەڭ كوشىپ،
تۇساۋلىقتى جاسىرعان كوك شالعىندا
شىق شىراعىن شالدىقپاي كەلەم كەشىپ.
شۇعىلاعا شىعىس بەت شومىلعانداي،
اقبوكەندەر توسادى جولىڭدى اڭداي.
شىمقاي قىزىل شىپ-شىمىر تاڭ بوياۋىن
قوس ۋىستاپ سىمىرەم ءشولىم قانباي.
قۋانىشتان تاۋىسىپ بار اقىلدى،
جانارىمدا تامشى جاس دارا تۇندى –
ايدىن كولگە، اققۋىم، قونعانىڭدا
كۇن نۇرىنا سۇيكەپ اق قاناتىڭدى.
تولقىن تۋىپ عايىپتان تال دەنەمدە،
ءسوز بەرەمىن ارلى وي، ارلى ولەڭگە.
مەن سەنبەيمىن وسىناۋ جارقىن تاڭنىڭ
ديدارىندا جاماندىق بار دەگەنگە!
ىزگىلىك بوپ مازداسىن كوشەلى ويىم،
قىساستىقتىڭ شوعىن ەش كوسەمەيمىن.
اتشى، تاڭىم!
مەن سەنىڭ شۋاعىڭدى
بۇرىمىممەن ءوزىمنىڭ قوسا ورەيىن!

جۇرەكتى قالاي جۇباتام؟

قياڭقى تاعدىر قىستىقپاس جەردە قىستىعىپ،
سەن سالعان سالماق جان-جۇرەگiمە ءتۇستi نىق.
ساپ-سالقىن ءوڭiڭ ەلەستەپ كەتسە كوزiمە:
«سۇيمەيمiن سەنi!
سۇيمەيمiن سەنi!
سۇيمەيمiن!..» –
دەيمiن ىشقىنىپ...
قوڭىرقاي كەشتە قۇلا بiر دوڭنەن ءان قۇلاپ،
ەسiمە تۇسسە ەكەۋiمiز قۇرعان ءسان جۇماق،
جiگiت بiتكەنگە جiبiمەستەي بولعان جۇرەگiم:
«سۇيەسiڭ ونى!
سۇيەسiڭ ونى!
سۇيەسiڭ!..» –
دەيدi قان جىلاپ...
قىپ-قىزىل نۇرىن الدىمنان توگiپ قىنا تاڭ،
شابىتىم جەبەپ،
تامىردا ويناپ بۇلا قان،
ءوزiمدi جىرمەن جۇباتارمىن-اي،
الايدا...
ءوزiڭ دەپ سوققان جۇرەكتi قالاي جۇباتام؟!

ساعىنىشپىسىڭ؟

ساعىنىشپىسىڭ سارعايعان،
سابىلىپ جەتكەن شالعايدان؟
ساندۋعاشتارىن سايراتىپ،
سەزiمiم مۇڭدى تولعايدى ءان.
تولعايدى-اۋ دەيسiڭ ەگiلiپ،
جەتكiزبەي قاشىپ، تەگi, ءۇمiت،
ىنتىزار جانارلارىمنان
ىپ-ىستىق جاسىم توگiلiپ.
ءورتiم بوپ شىقتىڭ، كۇرسiنسەم،
دەرتiم بوپ، جانىم، تۇرسىڭ سەن.
تاستاسام داعى مىڭ سەرپiپ،
تۇسiمە ەنiپ ءجۇرسiڭ سەن.
سىرىمدى جانعا ايتا الماي،
شالقارىم شەكسiز شايقالماي،
قامىعىپ جۇرەم،
كۇندەرiم
ۇرلانىپ قاشىپ، بايقالماي.
قۋانىشپىسىڭ، مۇڭبىسىڭ،
قاماجاي كوركiڭ نۇر ءوپتi.
كوزiڭنiڭ قاداپ سۇڭگiسiن،
جارالاپ كەتتiڭ جۇرەكتi.
كۇيرەتiپ كەتتiڭ، جانىم-اۋ،
كۇلكi ەمەس مەنiڭ كۇلكiم دە.
ءوز باقىتىڭدى تانىماۋ
مۇمكiن بە، ايتشى، مۇمكiن بە؟

* * *

ساعىنىشىم كەۋدەمدە قوزداسىن كەپ!
قارلى قاڭتار!
مارعاۋ اي...
ءتۇن دە ۇزاق-تى...
سىرعاناعان جۇزىمنەن كوز جاسىم بوپ،
جابىڭقى اسپان قوينىنان جۇلدىز اقتى.
«تابىسارسىڭ قايتا...» – دەپ ءبۇر اتتى ءۇمىت،
ساعان قاراي جول شىعىپ جۇرەگىمنەن.
تەرەزەگە تەلمىرىپ،
جىلاپ تۇرىپ:
«جۇلدىزىم جوعارى...» – دەپ تىلەدىم مەن!

* * *

ماحاببات مۇڭىمەنەن
ءتۇسiپ اپ بوتەن iزگە،
بiز ەندi شىنىمەنەن
تابىسپاي كەتەمiز بە؟
وسى ما قاۋساتقانىڭ
دۇمبiلەز داۋىل – قايعى.
جاناردىڭ مونشاقتارىن
كiرپiگiم اۋىرلايدى.
سەن مۇنى سەزگەنiڭدە
تابار ەڭ اقىرعى ەمiن.
تۇڭعيىق كوزدەرiڭدە
جولدارىم جاتىر مەنiڭ.
قاتىگەز بۇل ومiردە
قالايشا تۇراق تابام؟
جۇباتار جۇرەگiڭدە
جۇبانباي جىلاپ بارام...

* * *

قامىعىپ جۇرگەن شاعىمدا
جۇرەگiمدi وراپ جالىنعا،
ساعىنىش-مۇڭعا مالىنعان
حات كەلدi سەنەن تاعى دا.
جاناردان جاسىل جاي اقتى
بوياۋىن بۇلتقا جالاتقان.
بوزتورعايىمدى وياتتى
سەن جاقتان اتقان ابات تاڭ.
كوڭiلدەن قاشىپ مۇڭدى كۇن،
كەرiم دە، كەرiم ءان سالىپ،
كەمەل ويلارعا سۇڭگiدiم،
كەلەر كۇندەردi قارسى الىپ.
اينالدىم سەنەن، اقىلدىم،
مۇڭايعان، شاقتا جەبەدiڭ.
شىرقاۋ بيiككە شاقىردىڭ،
تۇپ-تۋرا تارتىپ كەلەمiن!

كۇيزەلۋ

جۇرەگiمنiڭ تۇبiنە تەرەڭ بويلا.
اباي.

قايدا... قايدا كەشەگi تۇنىق قىلىق،
وزگە بiر كوز كەتتi مە سىر ۇقتىرىپ؟
ءولiپ-ءوشiپ تۇرمايسىڭ بۇرىنعىداي،
قارسى الاسىڭ سۋىقتاۋ،
سۇلىق تۇرىپ.
باسپالاعان بارىستاي تاۋ شاتقالىن
ەلەگزيمiن، ءۇمiتiم قاۋساپ قالىپ.
باياعىداي ايالاپ الاقانىڭ،
تارامايدى شاشىمدى ساۋساقتارىڭ.
اقىلدىم-اۋ، ەرەن ساز، ەرەك ءۇندi,
نەندەي كۇنا بويىمنان كورە بiلدiڭ؟
ساعان كەرەك بولماسام،
مويىندامان
ومiرگە دە ولشەۋسiز كەرەگiمدi.
بiرiمiزگە بiرiمiز ءولiپ-تالىپ،
قانشاما رەت مازدادىق ءسونiپ بارىپ!
بەزدiڭ بە سەن بەيۋاقىت، بوزتورعايىم،
جانارىمنان جالعاندىق كورiپ قالىپ.
سىرىمدى اشىپ ساپارلى سەرiككە سان،
اپتىعىمدى ەرتەڭگە سەنiپ باسام.
ادىر مiنەز اقىنىڭ ەمەس پە ەدiم،
كiم ۇعادى جايىمدى سەن ۇقپاساڭ؟!

* * *

وزگەردى...
ءبارى وزگەردى...
سەن دە...
مەن دە...
كوك اتتى ۇقساس كوڭىل كولدەنەڭگە.
ءوزىڭدى ەسىمە الام كەشەۋ كۇزدە،
سەزىمنىڭ قولامتاسى سونبەگەن بە؟
سەنىمەن سەنىم قوسقان كەز ەسىمدە،
شىنىمەن سول كۇندەردەن بەزەسىڭ بە؟
سۇلەيمەن كەكتى بۋعا اينالدىرعان
كەۋدەمنىڭ ديۋ جاتىر كوزەسىندە.
ىرگەمنەن كۇزدىڭ جەلى ەستى ەسىرە،
قويمايدى-اۋ ۋاقىت گۇلدى وشپەسىنە.
تابىسقان ءبىز ەكەۋىمىز تامبۋرىندا
وزگەردى پويىزداردىڭ كەستەسى دە.
قىس كەلسە، بۇرقىرايدى قىر اقپانى،
ورالماس سول ءبىر كوكتەم جىراقتاعى…
داريعا-اي، سەن دەپ سوققان جۇرەگىمنىڭ
ءدۇرسىلى وزگەرمەيدى بىراق-تاعى!

* * *

ەسىڭدە مە جاپانداعى جالقى باق،
ءمولدىر اسپان،
ءمولدىر اۋا،
شيپا ءتۇن؟
تۇڭعىش رەت ساۋساقتارىڭ قالتىراپ،
بۇرىمىمنان سيپادىڭ.
ەركىمدى الىپ بەيمالىم ءبىر بۇلا اعىن،
قۇشاعىڭا ءۇنسىز كەلىپ قۇلادىم.
كوردىم سوندا جانارىڭنان جاقۇتتى،
كورىنبەيتىن جۇلدىزىمنىڭ شۋاعىن.
قۇمىر ءتۇننىڭ قىزىعىنا كوز قانباي،
تۇردىق سولاي...
تۇردىق سولاي قوزعالماي.
مىنا الەمنىڭ شالقار-شالقار شاتتىعىن
تەك بىزدەردىڭ باعىمىزعا جازعانداي.
باقىت تۇگىل، قايعىسى دا شەكەردەي
عاشىقتاردى باقىتسىز دەۋ بەكەر عوي.
ءبىز بولىنسەك: جاسىل عۇمىر – جەر شارى
قارس ايىرىلىپ، قاق ءبولىنىپ كەتەردەي!

توپتاستىرىپ ۇسىنعان بايبوتا قوشىم-نوعاي

Abai.kz