جارىق جانە قاراڭعى 

كۇن جارىقتا جالعاندى  جالپاعىنان باسىپ جۇرگەن كىسى قاراڭعىدا جول تاپپاي قالۋى كادىك.

قاراڭعىعا كوزى ۇيرەنگەن كىسى جارىقتا كوزىلدىرىك كيمەي جۇرە الماۋى دا مۇمكىن.

وزگەرگەنىن كورمەي تۇرمىن

سايلاۋ دا ءوتتى. ناۋرىز دا ءوتتى. سول كىسىلەر قايتا كەلدى. جاڭارامىز، وزگەرەمىز دەگەن ءسوزدى ايتا بەردى. وزگەرگەنىن كورمەي تۇرمىن. سوزدەرىنە سەنبەي تۇرمىن.

ەل كوزىنشە انت بەرەتىن، ەرتەڭىنە جالت بەرەتىن سۋماقايلار كوكتەمدە ەرىگەن قار سۋىنداي اعىپ كەتەر دەسەم، ساي تۇبىندە، كۇن تۇسپەيتىن جەردە قالعان سىرەسكەن مۇزداي  جاز شىقسا دا ساقتالىپ قالادى ەكەن.

ۇندەمەي قالۋ دا قىلمىس

تانىمىڭ مەن بىلىگىڭ بولسا ءداستۇر مەن عۇرىپ بىلىق پەن شىلىققا اينالىپ كەتكەنىن كورە تۇرا ۇندەمەۋگە بولا ما؟ ازامات ازىپ، جۇرت توزىپ، الاياقتار وزعان داۋىردە ۇندەمەي قالۋ دا قىلمىس.

ومىردە نە بولمايدى؟!

كەيدە وسى جايدى ايتپاي-اق قويسام دەپ ويلايسىڭ. بىراق، ايتپاسقا بولمايدى. قوستاناي وبلىسىن وتىز جىل بويى بيلەگەن شوۆينيست اندرەي بورودين دەگەن بولعان. ءبىزدىڭ ءبىر قاراكوز اعامىز سول كىسىمەن بىرگە قىزمەت ىستەگەن ەكەن.  مانسابىن وسىرگەن شىعار نەمەسە باسقا جاقسىلىعى بولعان شىعار، انىعىن بىلە قويمايمىن. سول كىسى جاسى ۇلعايىپ، قايتىس بولار الدىندا: «مەنى بورودين جاتقان زيراتقا جەرلەڭدەر!» – دەپ وسيەت ايتىپتى. جەڭگەمىز تاتار قىزى ەدى. «وسيەتىن ورىنداۋ كەرەك!» – دەيدى عوي. ءسۇيتىپ، پارتيالىق نومكەنكلاتۋرادا بولعان مارقۇم نە حريستيان مولاسى ەمەس، نە مۇسىلمان زيراتى ەمەس، ەكەۋىنىڭ ورتاسىنداعى جەرگە جەرلەنگەن.

تاعى ءبىر ۇلتى قازاق كورشىمىزدىڭ ايەلى ورىس ەدى. قارتايىپ، جاسى جەتىپ قايتىس بولعاندا ۇيىنە قوندىرماي، «ولىكتەن قورقامىن» – دەپ مايىتحاناعا اپارىپ تاستاپتى. ەرتەڭىنە ءۇيىنىڭ الدىنا اكەلىپ، قوشتاسۋ ءراسىمىن جاساپتى.

ومىردە نە بولمايدى؟!

ءالى دە ايتارىم بار...

وتىز جاسىمدا وردا بۇزدىم دەمەيمىن. الايدا، ويىمداعىنى ايتتىم. جالاسىن جاۋىپ، الدىما كەلگەندەردى ىڭعايىن تاۋىپ تىستەدىم، ارتىمنان كەلگەندەردى تەپتىم. اللاعا شۇكىر! قيىن-قىستاۋ كۇندەردەن امان-ەسەن ءوتتىم.

قىرىققا كەلىپ قامال الدىم دەپ تە ايتا المايمىن. بيىك قابىرعادان سەكىردىم. جانىم قىسىلعاندا تەرەڭ وردىڭ ار جاعىنا بەكىندىم. اللاعا شۇكىر! وسى كۇنگە دە جەتتىم.

ەلۋدە ءبىراز جۇكتى ەڭسەردىم. الپىستا اۋىرسىندىم، تەڭسەلدىم. جەتپىستە جەتى بەلەستەن اسقانداي بولدىم. ايتەۋىر، ءومىردى زايعى وتكىزبەدىم. كوكەيدەگى ءبىراز ارمان جەتكىزبەدى.

اللا عۇمىر بەرسە، ءالى دە ايتارىم بار...

ەسەپتەگەن كىسى بار ما؟

ءبىزدىڭ قازاق: «كوزبەن كورگەن شىن، قۇلاقپەن ەستىگەن وتىرىك. قۇلاق پەن كوزدىڭ اراسى ءبىر-اق تۇتام جەر ەمەس پە؟» – دەيدى. كوز بەن اۋىزدىڭ اراسىن، مۇرىن مەن اۋىزدىڭ اراسىن، قۇلاق پەن اۋىزدىڭ اراسىن ەسەپتەگەن كىسى بار ما؟ كورىپ تۇرسا دا، ءيىسىن ءبىلىپ تۇرسا دا، ارام ەكەنىن ەستىپ تۇرسا دا اساي بەرەتىن جەبىر اۋىزداردى قايتەمىز؟

باسپالداق

دالادا تۇرعان باسپالداق ابدەن بىلعانعان بولسا، باسپالداقتى تومەنگى باسقىشتان باستاپ تازالاعان كىسى جوعارى شىعا الادى. ال جوعارىعا شىعىپ العان كىسى بولسا، سول جوعارعى باسقىشتان باستاپ تازالاسا عانا تومەن تۇسە الادى. ولاي جاساماسا، بىرەۋى تومەندە، ەكىنشىسى جوعارىدا، جاۋىن-شاشىننىڭ استىندا قالادى.

ايىرا المايمىز

ادەمى بولسا دا تاۋىستى قۇس پاتشاسى دەي المايمىز.   سويلەي السا دا توتىقۇستى دەپۋتات قىلىپ سايلاي المايمىز. ادامدارعا كەلسەك، ءبارى بولا بەرەدى. ويتكەنى، ارعىماق پەن ماستەكتى، بۇلبۇل مەن شىمشىقتى ايىرا المايمىز.

حالىق شەشۋى كەرەك

كوپتەگەن مەملەكەتتى باسقارىپ وتىرعان پاتشالارعا ءوز حالقىنىڭ كوڭىلى تولماسا دا جەرگىلىكتى پوپ پا، مولدا ما، باسقا دا ءدىن وكىلدەرى ونى اللانىڭ ۇيعارىمى دەيدى. وسىنداي جەلەۋمەن وزبىر باسشىلار تاققا وتىرسا حالىق قينالادى. حالىق – اللانىڭ ءبىر اتى. ولاي بولسا،  ءتاج پەن تاققا كىم لايىقتى ەكەنىن حالىق شەشۋى كەرەك.

پايداسى بولمايدى

ءتۇبى تەسىك شەلەككە سۋ قۇيۋ كەرەك پە؟ ادامدار بولماسا داريا بار ەكەنىن ەسكەرتەر، داريا جانىنان قۇدىق قازعاننىڭ ەڭبەگى ەش كەتەر. ءونىمى بولماسىن بىلسە ەگەر، شولگە نە قۇمعا ەگىندى كىم سەبەر؟!  ءسوزدىڭ دە ايتاتىن نادانعا پايداسى بولمايدى قوعامعا.

جاس كەزىنەن اقىلدى بول!

جاس كەزىنەن اقىلدى بول! بۇل جالعان وتەر دە كەتەر. اياعىڭدى اڭداپ باسساڭ، ءوز اقىلىڭ وزىڭە جەتەر. جاس ۇلعايعان سايىن اقىل قوسىلادى دەۋ بەكەر.

اركىمنىڭ ءبىر ويى بار

بىرەۋ سيىرىم ءسۇتتى بولسا ەكەن دەيدى. بىرەۋ وگىزىم مىقتى بولسا ەكەن دەيدى. بىرەۋ بيەم قۇلىنداسا ەكەن دەيدى. بىرەۋ بيزنەسىم قۇلدىراماسا ەكەن دەيدى. بىرەۋ جيعان-تەرگەنىمدى وفشورعا تىعا بەرسەم دەيدى. بىرەۋ سۇيەنگەنىم تىرەۋ بولىپ تۇرا بەرسە ەكەن دەيدى.

بىرەۋ اللادان مالىمدى ساقتا دەپ تىلەيدى. بىرەۋ جانىمدى ساقتا دەسە، ىزگى مۇسىلمان ارىمدى ساقتا دەپ تىلەيدى.

قالا كوپ پە، مولا كوپ پە؟

ءار اۋىلدىڭ جانىندا، قالالاردىڭ ماڭىڭدا تولىپ كەتكەن قورىمدار. جەر استىنا مايىتتەردى جاسىرعان جەردىڭ ءوزى ۇلكەن قورىم سەكىلدى. بەيىتى جوق، قۇلپىتاسى جوق ازاماتتاردى ساناعان كىم بار؟! جويقىن سىلكىنىستەن، تابيعات اپاتىنان، سەل مەن كوشكىننەن كەيىن جەر استىنا جۇتىلىپ كەتكەن مەكەندەر قانشاما؟!

ول از دەسەڭىز، قالاداعى اۆتوكولىك قورىمى، تەمىر-تەرسەك ۇيىلگەن جەرلەر، قىرىلعان كيىكتەر كومىلگەن ورىندار، ارال جاعاسىنداعى كەمەلەردىڭ مولاسى تاعى بار. سىبىردە تانكىلەر مولاسى دەپ اتالعان جەر بار. اقش-تىڭ اريزونا شتاتىندا الەمدەگى ەڭ ۇلكەن ۇشاقتار زيراتى بار.

جەر بەتىندە قالا كوپ پە، مولا كوپ پە؟ جاۋابى ەكىۇشتى.

نە تاپتىم؟!

كوزىمدى جاپتىم. قۇلاقتى جاپتىم. اۋىزدى جاپتىم.  نە تاپتىم؟!

كورىنبەي كوزگە قالعان كوپ. ەستىمەي ءسوزدى قالعان كوپ. ايتايىن دەگەن لەپەستى ەشكىم دە تىڭداي العان جوق.

بالتا مەن بالعا

بالتا مەن بالعانىڭ ايىرماسى – بىرەۋى اعاش جارادى، بىرەۋى شەگە قاعادى. ەكەۋى دە ادامنىڭ كادەسىنە جارايدى. ەكەۋىنىڭ دە باسى تەمىر بولعانمەن، سابى اعاش. اعاش سول سابىنان قورلىق كورسە، شەگە سول تەمىردەن زارداپ شەگەدى. قاعىلعان شەگەنى تىستەۋىك سۋىرىپ الادى. ارقايسىسى ءوز مىندەتىن ورىندايدى.

ادامدار بولسا سەكسەۋىلمەن سەكسەۋىلدى ۇرىپ سىندىرعانداي كەيدە بالتا مەن بالعانىڭ، كەيدە تىستەۋىكتىڭ ءرولىن ورىندايدى.

بىرەۋدىڭ ايتقان اقىلى

ءبىر كىسىنىڭ ايتقان اقىلى: تامىرىن قوپار وسپەسىن دەسەڭ بيىك اعاشتى ماۋەلى. وتپەسىن دەسەڭ وزەننەن ارعى جاعاعا، كوپىردى قيرات اۋەلى. ءۇي ىشىڭە قي تولتىرساڭ ساسىعان، جينايسىڭ سوندا پالەنى.

قاي جەر بولار ەكەن؟!

كەزىندە كۇن-كوسەم اتانعان لەنيننىڭ قوستانايداعى ەسكەرتكىشى سوۆەت وداعى تۇسىندا وبلىستىق پارتيا كوميتەتىنىڭ الدىندا تۇراتىن. ەڭسەلى عيماراتتان شىعىپ بارا جاتقان كىسى سەكىلدى ەدى. كەيىن وبلىستىق اكىمدىكتىڭ جاڭا عيماراتى الدىنا كوشىرىلدى. وندا سول عيماراتقا كىرىپ بارا جاتقان سەكىلدى ەدى. سودان كەيىن ول جەردەن دە الىنىپ، جەڭىس باعىنىڭ شەتىنەن ورىن الدى. ايتەۋىر، قالانى ارالاپ شىقتى. ەندىگى باراتىن ورنى قاي جەر بولار ەكەن؟!

ءبىر قىزىعى، بۇرىن وكتيابريات، پيونەر، كومسومول، كوممۋنيست بولعاندار بولماسا، قازىرگى ۇرپاق ونى مۇلدە تانىمايدى.

ومىرگە قوناقپىز با؟

ومىرگە قوناقپىز دەيمىز. سولاي-اق بولسىن! بىراق، تەك كيىم كيۋگە، ءىشىپ-جەۋگە عانا كەلدىك پە؟ كەلگەننەن كەيىن كەتكەنگە دەيىن  قولدان كەلەتىن ءىستى اتقارۋعا تىرىسۋ كەرەك قوي.

مۇندايلار دا بولادى

باسىندا قالپاعى بولسا دا، قالپاعىنىڭ استىندا ەشتەڭە جوق. ۇستىندە كيىمى بولسا دا، كيىمىنىڭ استىندا پەيىلى مەن مەيىرى جوق. اۋزىندا ءتىلى بولسا دا ايتاتىن ءسوزى جوق. مۇندايلار دا بولادى.

ءبارى كەرەك

قازان قايناسا، ونىڭ بەتىن جابۋعا قاقپاق كەرەك. قازىق قاعاتىن بولساڭىز توقپاق قەرەك. اعاش جارساڭىز بالتا كەرەك. شەگە قاقساڭىز  بالعا كەرەك. سول كەرەكتى قاجەتكە جاراتا الساڭىز بولعانى. كەرەك نارسە كوپ. ءبىرىن تاۋىپ، ءبىرىن تابا الماساڭىز كىمگە وكپەلەيسىز؟

توردە جانە بوساعادا

توردە وتىرعانداردىڭ بارلىعى بىردەي اقىلدى ەمەس. بوساعادا وتىرعانداردان دا سۇراۋ كەرەك اقىل-كەڭەس.

جالعاسى بار...

اقىلبەك شاياحمەت

Abai.kz