ۇلتتىق رامىزدەر - ەل ەگەمەندىگىنىڭ باستى بەلگىسى. بۇل مەملەكەتتىڭ باسقارۋ بيلىگىن ءوز قولىنا الۋى، شەكاراسىن ايقىنداۋى، ۇلتتىق ۆاليۋتاسىن شىعارۋى سياقتى ۇعىمدارمەن پارا-پار دۇنيە.

1990-جىلدارى 15 مەملەكەتتىڭ باسىن بۇعاۋدا ۇستاعان كسرو داعدارىسقا ۇشىرادى. وداقتاعى تۇبەگەيلى ساياسي وقيعالار وتارلىق جۇيەنى بۇزىپ، ءار ەلدىڭ ەگەمەندىك الۋىنا جول اشتى. 1991 جىلى قازاقستان تاۋەلسىز مەملەكەت رەتىندە تانىلعاننان كەيىن ءوزىنىڭ ۇلتتىق نىشاندارىن تۇگەندەۋگە كىرىستى.

1992 جىلدىڭ باسىندا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ جاڭا مەملەكەتتىك رامىزدەرىن جاساۋ جونىندەگى جۇمىس توبى قۇرىلىپ، بايقاۋ جاريالاندى. وعان قازاقستان، تمد، تۇركيا، گەرمانيا، موڭعوليا ەلدەرىنەن 600-دەي شىعارماشىلىق سالانىڭ كوپتەگەن وكىلدەرى، تالانتتى قىلقالام شەبەرلەرى، سازگەرلەر مەن اقىندار قاتىستى. مەملەكەتتىك تۋدىڭ كونكۋرسىنا 1200 جوبا ۇسىنىلعان. ولاردىڭ اراسىندا شاڭىراق پەن اي، كوك ءبورى مەن ءۇش جولاق، جۇلدىزشالار بەينەلەنگەن قويۋ كوك ءتۇستى نۇسقالار بولعان. سولاردىڭ اراسىنان اتاقتى سۋرەتشى شاكەن نيازبەكوۆتىڭ جوباسى قابىلداندى.

اۆتور قازاقستاننىڭ تۋىن جاساۋعا جارتى جىلىن ارناعان.

«ەڭ الدىمەن، الەمدەگى تۋلاردى زەردەلەدىم، ويتكەنى قايتالانباس وزىندىك نۇسقا قاجەت بولدى. باسقا ۇمىتكەرلەر تۋلارىن ءۇش ءتۇستى، قىزىل، سارى، ءتىپتى قوڭىر ءتۇستى قىلسا دا، مەن كوگىلدىر تۇسكە توقتادىم – ويتكەنى كوپۇلتتى حالىق مەكەندەيتىن قازاقستان اسپانى بولىنبەيدى»، - دەيدى ش. نيازبەكوۆ.

شاكەن نيازبەكوۆ ءوز ەستەلىكتەرىندە قازاقستاننىڭ ۇلتتىق نىشاندارىن جاساۋعا اتقاسالىسقانىن ماقتانىشپەن ەسكە الادى.

«مەملەكەتتىك تۋ ەل حالقىنا تيەسىلى. جەڭىمپازدىڭ قۇرمەتىنە تۋ كوتەرىلىپ جاتقاندا جانە ەلىنىڭ ءانۇرانى ويناعان ءسات – بۇكىل حالىقتىڭ جەڭىسىن بىلدىرەدى. مەنىڭ مەملەكەتتىك رامىزدەرگە دەگەن كوزقاراسىم تازا ادامي كوزقاراس، ولار مەنىڭ بويىمدا تەرەڭ قۇرمەت پەن ماقتانىش سەزىمىن تۋدىرادى. مەن قازاقستاننىڭ مەملەكەتتىك رامىزدەرىن جاساۋعا اتسالىسقانىمدى ماقتان ەتەمىن!»، - دەيدى ول.

1992 جىلى 4 ماۋسىمدا مەملەكەت باسشىسىنىڭ بۇيرىعىمەن تۇڭعىش رەت رەسپۋبليكانىڭ تۋى مەن ەلتاڭباسى بەكىتىلدى. سول جىلدىڭ 11 جەلتوقسانىندا گيمن تۋرالى زاڭعا قول قويىلدى. ال 1996 جىلى 24 قاڭتاردا «قا­زاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك نىشاندارى تۋرالى»  كونستيتۋتسيالىق زاڭ قابىلداندى. وسىلايشا ۇلتتىق رامىزدەردىڭ زاڭي مارتەبەسى بەكىتىلدى، جاۋاپكەرشىلىك كۇشەيتىلدى. ۇلتتىق نىشاندار تۋرالى زاڭدا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ازاماتتارى مەن رەسپۋبليكا اۋماعىندا جۇرگەن ادامدار ەلدىڭ مەملەكەتتىك رامىزدەرىن قۇرمەتتەۋگە مىندەتتى ەكەنى جازىلعان. ەندەشە ماقالامىزدا مەملەكەتتىڭ تۇتاستىعى مەن تاۋەلسىزدىگىن پاش ەتەتىن ءرامىزدىڭ ءبىرى – تۋعا قاتىستى ءبىرشاما دەرەكتەرگە توقتالىپ وتەيىك.

قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك تۋىنىڭ ورتاسىندا ساۋلەسىن شاشقان كۇن، استىندا قالىقتاعان قىران قۇس بەينەلەنگەن اسپان ءتۇستى تىكتورتبۇرىشتى ماتا. بىلىكتىڭ قاسىندا ويۋ-ورنەكتەن تىك جولاق ورنالاسقان. كۇن مەن بۇركىت، ويۋ-ورنەك التىن تۇستەس. تۋدىڭ ۇزىندىعى مەن ەنى 1: 2.

ءاسپانتۇس تۇركى حالىقتارى ءۇشىن قادىرلى ۇعىمعا يە. ەجەلگى تۇركىلەردىڭ «كوك ءتاڭىرى» دەپ كوككە تابىنعانى تاريحىمىزدان بەلگىلى. كوك ءتۇستىڭ سيمۆولىق ءمانى - ادالدىق، كىرشىكسىز تازالىق، بۇلسىز اسپاندى كورسەتەدى. سوندىقتان قازاقستان تۋىنىڭ كوك ءتۇستى بولۋى اسپاننىڭ اشىقتىعىن، بەيبىتشىلىك پەن بىرلىكتى، ەلىمىزدىڭ تۇتاستىعىن بىلدىرەدى.

تانىمال تاريحشى، پروفەسسور بۇركىتباي اياعان «قازاقستان رەسپۋبليكاسى مەملەكەتتىك رامىزدەرىنىڭ قالىپتاسۋ تاريحى» البوم-كىتابىندا «كوك» ۇعىمىنىڭ ماعىناسىن اشىپ كورسەتەدى.

«مەملەكەتتىك رامىزدەردىڭ ەرەكشە ءبىر نىسانى – تۋ. قازاقتىڭ كوك بايراعىنىڭ تاريحى تۇركى قاعاناتى، حازار قاعاناتى، سەلجۇق قاعاناتى، اقساق تەمىر مەملەكەتى جانە قازاق حاندىقتارىنىڭ تاريحىمەن ساباقتاس. «كوك» ءسوزىنىڭ كونە تۇركى تىلىندەگى ءبىر ماعىناسى «شىعىس»، «شىعىستىق» دەگەن ۇعىمعا سايكەس كەلەدى. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تۋىنداعى كۇن بەينەسى – ەجەلدەن بەلگىلى تاريحتىق نىشان، تىرشىلىكتىڭ نەگىزى مەن جارىق ساۋلەسىن بىلدىرەدى. قازاقتىڭ تاريحي تامىرى ساق، ءۇيسىن، عۇن جانە باسقا تايپالارمەن بايلانىستى. تاڭىرشىلدىكتى ۇستانعان ەجەلگى تۇرىكتەر كوك اسپانعا، كۇنگە، اۋاعا، جەرگە تابىنعان. سوندىقتان تۋدىڭ كوك ءتۇسى حالىقتاردىڭ ءوزارا تاريحي ساباقتاستىعىن اڭعارتادى. بۇركىت بەينەسى بيلىك پەن كۇشتىڭ بەلگىسى رەتىندە تانىمال. سوندىقتان، بۇل گەرالديكالىق نىشان الەمدە كوپتەگەن ەلدەردىڭ مەملەكەتتىك ەمبلەماسى رەتىندە كورىنىس تاپقان»، - دەپ جازدى ول.

ساۋلەسىن شاشقان التىن كۇن مولشىلىقتى، بايلىقتى بەينەلەيدى. ونىڭ شاپاعى وركەندەۋ مەن ءوسۋدى كورسەتەدى. ال قالىقتاعان قىران قۇسقا قاراپ العا قاراي ۇمتىلىپ كەلە جاتقان ايبىندى ەلدى ەلەستەتۋگە بولادى. ۇلان-بايتاق كەڭىستىكتە قالىقتاعان قىران قازاقستاننىڭ ەركىندىك سۇيگىش اسقاق رۋحىن، قازاق حالقىنىڭ جان دۇنيەسىنىڭ كەڭدىگىن كورسەتەدى.

قازاق ءپاتريوتيزمىنىڭ كورىنىسى بولعان كوك تۋىمىز بۇگىندە الەمگە كەڭىنەن تانىلدى. بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمىنىڭ كەڭسەسى مەن قازاقستاننىڭ شەت ەلدەردەگى ەلشىلىكتەرىنىڭ الدىندا جالاۋىمىز جەلبىرەپ تۇر. ەلدەن شىققان سپورتشىلارىمىز، ونەر جۇلدىزدارى الەم ارەناسىندا كوك بايراعىمىزدىڭ ابىرويىن اسقاقتاتىپ ءجۇر.

قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك تۋى قر پرەزيدەنتىنىڭ رەزيدەنتسياسىنىڭ، پارلامەنتتىڭ، ۇكىمەتتىڭ، مينيسترلىكتەردىڭ، قر ۇكىمەتى قۇرامىنا كىرمەيتىن ورتالىق اتقارۋشى ورگانداردىڭ، قر پرەزيدەنتىنە تىكەلەي باعىناتىن جانە ەسەپ بەرەتىن مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ، كونستيتۋتسيالىق كەڭەستىڭ، قر جوعارعى سوتى مەن جەرگىلىكتى سوتتاردىڭ، جەرگىلىكتى وكىلدى جانە اتقارۋشى ورگانداردىڭ، مەملەكەتتىك ۇيىمداردىڭ عيماراتتارىندا، سونداي-اق قازاقستان رەسپۋبليكاسى ەلشىلىكتەرىنىڭ، حالىقارالىق ۇيىمدارداعى تۇراقتى وكىلدىكتەرىنىڭ، ساۋدا وكىلدىكتەرىنىڭ جانە باسقا دا رەسمي مەكەمەلەردىڭ عيماراتتارى مەن كولىك قۇرالدارىندا ۇنەمى ءىلىنىپ تۇرادى.

2020 جىلى مەملەكەت باسشىسى تۋدى پايدالانۋ تۋرالى زاڭعا وزگەرىستەر كەرەك ەكەنىن ايتقان بولاتىن.

«پارلامەنتتىڭ بىرقاتار دەپۋتاتى مەن پاتريوت ازاماتتاردىڭ ەلىمىزدىڭ مەملەكەتتىك رامىزدەرىن، اتاپ ايتقاندا قر مەملەكەتتىك تۋىن كەڭىنەن قولدانۋ تۋرالى ۇسىنىسىن قولدايمىن. قولدانىستاعى زاڭنامادا تۋىمىزدى پايدالانۋعا قاتىستى شەكتەۋلەر بار. مىسالى، پاتەرلەردىڭ بالكونىنا نەمەسە ۇيلەردىڭ قابىرعاسىنا تۋ ىلۋگە تىيىم سالىنعان. زاڭنامالىق جانە نورماتيۆتىك اكتىلەردى، ەڭ الدىمەن، مەملەكەتتىك رامىزدەردى پايدالانۋ قاعيدالارىن قايتا قاراۋ قاجەت»، - دەپ جازدى قاسىم-جومارت توقاەۆ Twitter-دەگى پاراقشاسىندا.

پرەزيدەنتتىڭ تاپسىرماسىمەن رامىزدەر تۋرالى ەرەجەلەرگە تولىقتىرۋلار ەنگىزىلىپ، مەملەكەتتىك تۋدى بالكونعا ىلۋگە رۇحسات بەرىلدى. تۋدى پايدالانۋ اياسى زاڭي تۇرعىدا كەڭەيدى. بۇرىن مۇنداي ارەكەت ءۇشىن قازاقستاندا ايىپپۇل سالىناتىن.

قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك تۋىن جەكە جانە زاڭدى تۇلعالار عيماراتتاردا (تۇرعىن ۇيلەردە جانە تۇرعىن ەمەس ءۇي-جايلاردا), ونىڭ ىشىندە بالكونداردا جانە سالتاناتتى ءىس-شارالار وتكىزىلەتىن ورىنداردا پاتريوتتىق سەزىمدەرىن، قازاقستاندىق بىرەگەيلىگىن ءبىلدىرۋ، ەلدىڭ، ونىڭ ازاماتتارىنىڭ جەتىستىكتەرىن قولداۋ ماقساتىندا پايدالانا (ورناتۋ، ورنالاستىرۋعا) الادى.

سونىمەن قاتار، ىلىنەتىن كوك بايراق ۇلتتىق ستاندارتقا ساي بولۋى كەرەك، ياعني كولەمى، ءتۇسى ەرەكشەلىكتەرى بەلگىلەنگەن ەرەجەدەگىدەي بولۋعا ءتيىس.

قر قولدانىستاعى اكىمشىلىك قۇقىق بۇزۋشىلىق تۋرالى كودەكسىنە سايكەس، ۇلتتىق ستاندارت تالاپتارىنا سايكەس كەلمەيتىن مەملەكەتتىك تۋدى زاڭسىز دايىنداعانى ءۇشىن اكىمشىلىك ايىپپۇل سالىنادى.

مەملەكەتتىك تۋدى جەكە جانە زاڭدى تۇلعالار قورلاۋ زاتى رەتىندە پايدالانۋىنا تىيىم سالىنادى.

بۇل تۋرالى بۇرىنعى مادەنيەت جانە سپورت ءمينيسترى اقتوتى رايىمقۇلوۆا «مەملەكەتتىك تۋعا قاتىستى وزگەرتۋلەر ەلىمىزدىڭ مەملەكەتتىك تۋىنىڭ قولدانىلۋ اياسىن ەداۋىر كەڭەيتەدى، ونىڭ قوعامداعى پاتريوتيزم رۋحىن نىعايتۋعا باعىتتالعان سيمۆولدىق كاپيتالىن جاڭاشا ۇعىنۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.

تۋدى بالكوندارعا ىلۋگە بولادى. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك تۋىن جەكە جانە زاڭدى تۇلعالار عيماراتتاردا (تۇرعىن ۇيلەردە جانە تۇرعىن ەمەس ءۇي-جايلاردا), ونىڭ ىشىندە بالكونداردا جانە سالتاناتتى ءىس-شارالار وتكىزىلەتىن ورىنداردا پاتريوتتىق سەزىمدەرىن، قازاقستاندىق بىرەگەيلىگىن ءبىلدىرۋ، ەلدىڭ، ونىڭ ازاماتتارىنىڭ جەتىستىكتەرىن قولداۋ ماقساتىندا پايدالانا (ورناتۋ، ورنالاستىرۋعا) الادى»، - دەگەن بولاتىن.

Abai.kz